25 nisan 1915 canlı çanakkale savaşı

saat 02.00 - 27. alay, 8. bölük’ten bigalı idris ve gelibolulu cemil, ayışığında arıburnu açıklarında gemi silüetleri farkediyorlar.

saat 02.05 - 8. bölük komutanı yüzbaşı faik açıktaki gemileri görüyor ve bağlı olduğu 2. tabur komutanını telefonla uyarıyor.

saat 02.30 - 8. bölük komutanı yüzbaşı faik, durumu 9. tümen komutanı halil sami’ye de bildiriyor.

saat 02.35 - ae2 denizaltısı boğaz’a girdi. su yüzeyinde dizel motoruyla giderek, elektrik bataryalarını dolu tutuyor.

saat 03.00 - arıburnu sahillerine çıkacak ilk askerleri taşıyan itilaf gemileri, kıyıya doğru yaklaşmaya başladı.

saat 03.20 - 26. alay/2. tabur komutanlığı, 3. kolordu’yu tekke burnu açığındaki düşman faaliyeti konusunda alarma geçiriyor.

saat 03.30 - london, queen ve prince of wales gemilerine yanaşan istimbotlar, ilk çıkarma kafilesini taşıyan kayıkları kıyıya çekmeye başladı.

saat 04.00 - queen elizabeth gemisi, çıkarmaları desteklemek üzere ateş pozisyonu almaya başladı.

saat 04.03 - 2. tabur komutanı binbaşı ismet, gemi hareketleri ilgili olarak 9. tümen’i uyarıyor.

saat 04.10 - 7. bölük komutanı üstteğmen asım, 2. tabur’a rapor yollayarak arıburnu’ndaki durumu bildiriyor.

saat 04.13 - 3. kolordu, 7. bölük’ten gelen bilgiye istinaden 5. ordu komutanlığını durumdan haberdar ediyor.

saat 04.25 - çıkarma filikaları, arıburnu sahiline 50 yarda (45 metre) kala fora edildi. askerler küreklere asılıyor.

saat 04.29 - arıburnu noktasında 8. bölük 2. takım’dan asteğmen muharrem komutasında 20 türk askeri filikalara ilk ateşi açtı.

saat 04.30 - 9. quennsland taburu’ndan olduğu düşünülen ilk avustralyalı asker, anzak koyu’nun kuzey ucu arıburnu’nda karaya ayak basıyor.

saat 04.45 - şafak söküyor. ilk ışıklarla birlikte türk topçusu anzak koyu civarını şarapnel ateşine tutuyor.

saat 04.47 - takviyeyle beraber sayıları 160’ı bulan türkler karşısında yaklaşık 1500 avustralyalı var.

saat 04.48 - avustralya birlikleri ikinci tepeler hattına doğru ilerliyor, türk keskin nişancıları onları hedef alıyor.

saat 04.49 - ikinci dalga anzac birlikleri karaya çıkmaya başladı.

saat 04.58 - avustralya birlikleri ikinci tepeler hattındaki kanlısırt platosu’na ulaşmaya başladı.

saat 05.03 - gelibolu’daki türk 5. ordu karargahına muhtelif çıkarma bölgelerinden rapor akışı başladı.

saat 05.10 - türk topçusu, ateşini henüz karaya çıkmamış avustralya destek kuvvetlerini taşıyan gemilere kaydırdı.

saat 05.11 - maltepe’deki 77. alay komutanı, 19. tümen komutanı mustafa kemal’e ilk raporu yolluyor.

saat 05.13 - royal fusiliers birlikleri ikiz koyu’na çıkmaya başladı. karşılarında sadece 9 kişilik bir gözetleme postası var.

saat 05.14 - avustralyalılar kanlısırt’a yakın bir noktada bulunan bir sahra bataryasını ele geçirdiler.

saat 05.21 - fransız kruvazörü jeanne d’arc, yenişehir ve kumkale’deki türk pozisyonlarını bombalamaya başladı.

saat 05.23 - arıburnu’nda 2. tabur komutanı, 9. tümen komutanından takviye birlikler istiyor.

saat 05.26 - morto koyu doğu ucuna planlanan çıkarma, kuvvetli akıntı yüzünden gecikiyor.

saat 05.27 - 9. tümen komutanlığı 19. tümen’e gönderdiği ilk raporda arıburnu çıkarmasının başladığını haber veriyor.

saat 05.31 - 2. avustralya taburu arıburnu sahillerine çıkmaya başlıyor. türk topçu ateşi askerlere zayiat verdiriyor.

saat 05.36 - balıkçı damları’na çıkan avustralyalı askerler, kıyıdaki türk ileri karakolundan gelen ateşle ağır zayiat veriyorlar.

saat 05.45 - 9. tümen komutanlığı, 27. alay komutanlığına düşmanı denize dökmek üzere kabatepe istikametinde hareket emri verdi.

saat 05.55 - an itibarıyla arıburnu ve civarında karaya çıkmış itilaf askeri sayısı 4 bine yakın. türk savunma kuvvetleri 320 kişi.

saat 05.56 - kabatepe kuzeyine yapılan çıkarmayı destekleyecek yeni zelanda piyade tugayı’nın ilk bölümü mondros’tan ayrılıyor.

saat 05.58 - lancashire fusiliers taburu askerlerini taşıyan ilk dalga filikalar tekke koyuna yaklaşmaya başladı.

saat 06.00 - tekke koyundaki türk savunması, yaklaşan ingiliz birliklerine karaya 50 metre kala yoğun bir tüfek ateşi açıyor.

saat 06.01 - ingiliz kraliyet bahriye ve plymouth taburları pınariçi koyuna çıkıyor. hiçbir direniş yok.

saat 06.02 - arıburnu’nda birinci tepeler hattının (haintepe- cesaret tepe arası) kontrolü tamamen avustralya birliklerine geçti.

saat 06.05 - tekke koyundaki yoğun ateş yüzünden filikaları terk emri verilen ingiliz askerlerinden çoğu 35 kiloluk yükleriyle boğuluyor.

saat 06.08 - 9. tümen’den düşmanın arıburnu- kabatepe arasına çıktığını bildiren ilk rapor 19. tümen’e geliyor.

saat 06.10 - tekke koyu’na çıkmayı başaran ingiliz askerlerinin çoğunun tüfek mekanizmaları kum ve tuzlu sudan bozulmuş durumda.

saat 06.16 - türk topçusu kumkale’yi bombardımana tutan gemileri hedef alıyor ama herhangi bir hasar veremiyor.

saat 06.19 - ilk dalga fransız kuvvetleri kumkale sahiline çıkarma yapmak üzere filikalara binme emri alıyor.

saat 06.25 - ertuğrul koyunu savunan türkler, yaklaşan ingiliz askerlerine amansız bir tüfek ateşi açıyor. çoğu asker sahile ulaşamadan ölüyor.

saat 06.26 - ae2 denizaltısı, anadolu mecidiye tabyası önünde karaya oturuyor ama kurtuluyor.

saat 06.29 - 9. tümen komutanı halil sami,19. tümen komutanı mustafa kemal’den yardım talep eden ilk raporu yazıyor.

saat 06.33 - kumkale civarındaki türk bataryaları agamemnon gemisini hedef alıyor ama isabet kaydedemiyor.

saat 06.35 - royal munster fusiliers askerleri river clyde’dan sahile çıkıyor. ilk 50 kişiden 48’i amansız ateş karşısında ölüyor veya yaralanıyor.

saat 06.38 - ikinci grup royal munster fusiliers birlikleri, river clyde’ın içinde veya hemen yanında sıkışıyor.

saat 06.39 - kuvvetli akıntıya kapılan ae2 denizaltısı bu defa avrupa yakasında karaya oturuyor ve yine kurtuluyor.

saat 06.45 - queen elizabeth’ten ertuğrul koyunu inceleyen general hamilton, çıkarmanın tıkandığını görüyor.

saat 06.48 - bacchante kruvazörü kabatepe sahillerine yaklaşarak, türk topçusunu yakın ateşe alıyor ve geçici olarak susturuyor.

saat 06.52 - albay maclagan, birliklerine ikinci tepeler hattı üzerinde siper kazma emri veriyor.

saat 06.58 - zığındere bölgesinde, pınariçi koyundan çıkan ingilizlere 6. bölük’ten bir takım arasında çarpışmalar başladı.


saat 07.00 - ordu komutanı, başkomutanlığa çektiği şifreli telgrafta çıkarmaların başladığını bildirdi, takviye bir tümen istedi.

07:10 - 9. tümenin arıburnu’na takviye tabur isteyen 06.30’da yazılmış yazısı 19. tümen’e ulaştı.

07:30 - ae2 denizaltısı nagara burnu’nu geçiyor ve türk gemilerinden saklanmak amacıyla deniz tabanına oturuyor.

07:33 - morto koyu ucundaki eski hisarlık burnunda 850 ingiliz askerine karşı, 2. tabur 8. bölük’ten 80 kişi var.

07:34 - seddülbahir’de tekke koyu çıkarmasını karşılayan 12. bölük, cephane ve yardımcı kuvvet istiyor.

07:39 - bigalı’daki 57. piyade alayı, toplanmasını tamamlayıp kocadere batı sırtlarında düşmanı karşılamak için harekete geçiyor.

07:50 - 19. tümen komutanı mustafa kemal, 3. kolordu komutanına harekete geçtiğini bildiriyor.

07:53 - lancashire fusiliers askerleri tekke koyunda kontrolü ele geçiriyor. tabur mevcudunun yüzde 35’ini kaybetti.

07:55 - morto koyu ucuna hakim yarları (bugün şehitler abidesi’nin bulunduğu nokta) ele geçiren ingilizler, 15 türk askerini esir alıyor.

07:56 - river clyde içinde ve çevresinde mahsur kalan ingilizler’in üçüncü karaya çıkma girişimi de ağır kayıp vermeleriyle sonuçlanıyor.

07:59 - 27. alay, 3. tabur, 165 rakımlı tepe üzerinden, taarruz için besmele-i şerif ile açılmaya başlıyor.

saat 08.00 - avustralyalı askerler, üçüncü sırt ve kemalyeri üzerinden yayılarak gelen türk askerlerini görüyorlar.

08:01 - üçüncü sırt üzerine kadar ilerlemiş az sayıda avustralya askeri, türk ilerleyişi karşısında geri çekilmeye başlıyor.

08:10 - 19. tümen komutanı ve maiyeti, bigalı’daki karargahtan ayrılıyor.

08:15 - 26. alay 2. tabur 7. bölük, ikiz koyundan çıkan ingiliz birliklerine kızıltoprak sırtlarından taarruza başladı.

08:28 - balıkçı damları’ndan geri çekilerek 261 rakımlı tepeye çıkan türk askerlerinin cephanesi kalmadı.

08:30 - 27. alayın 1. ve 3. tabur avcıları avustralyalılar karşı ilk selam ateşlerini açmaya başlıyorlar.

08:40 - morto koyu ucuna çıkarak eskihisarlık tepeyi kontrol eden ingilizlerin kaybı sadece 63 kişi.

08:41 - eskihisarlık tepeyi tutan ingiliz birlikleri, ana çıkarmaları destekleme emri aldıkları için ilerlemiyor.

08:50 - agamemnon muharebe gemisi, türk topçusunu susturmak amacıyla kumkale üzerine ateş açıyor.

08:51 - tekke koyundan çıkan ingiliz taburları karacaoğlan tepeyi zorluyor.

08:52 - kemalyeri batısında fundalık sırtlarında, avustralyalılarla 27. alay 3. tabur askerleri arasında yakın muharebe teması başlıyor.

08:53 - kemalyeri batı sırtlarındaki avustralya askerleri geri çekilmeye başlıyor.

08:55 - river clyde’ın içinden karaya çıkma denemesi tekrar felaketle sonuçlanıyor. sadece birkaç asker karaya ulaşabiliyor.

08:57 - 3. avustralya tugayı’na bağlı askerler, conkbayırı’na 900 metre mesafedeki düztepe istikametine doğru baskı yapıyor.

08:58 - düztepe’ye doğru saldıran avustralya birlikleri, türk keskin nişancı ateşi karşısında kayıp vermeye başlıyor.

saat 09:05 - ertuğrul koyundaki durumdan habersiz 29. tümen komutanı hunter-weston, buradaki birliklere mesaj yolladı.

09:25 - öncü avustralya birlikleri, batı istikametinden gelen türk baskısıyla, düztepe’den kılıçbayırı’na doğru çekiliyor.

09:35 - hampshire ve worcester alaylarından ingilizler, filikalarla ertuğrul koyuna çıkmayı deniyor. ağır zayiat var, general napier ölüyor.

09:40 - 19. tümen komutanı mustafa kemal, kurmayları ve bir piyade bölüğü kocaçimentepe’ye ulaştı.


saat 10:01 - tekke koyunun kuzeybatı ucundaki karacaoğlan tepe’de çarpışmalar çok şiddetlendi.

10:02 - süvari üstteğmeni mehmet salih, conkbayırı’nda m. kemal’in yanına gelerek 27. alayın muharebeye başladığını haber veriyor.

10:03 - fransız çıkarma birlikleri kumkale kıyılarına ayak basıyor.

10:04 - kanlısırt platosu üzerine yoğunlaşan türk ateşi, avustralya hattının sağ yanında zayiata yol açıyor, siper kazmak zorlaşıyor.

10:06 - türk topçu ateşi anzak koyu üzerine yoğunlaştı. taşıma gemileri kıyıdan uzaklaşmak zorunda kalıyor, çıkarmalar aksıyor.

10:07 - 27. alay birlikleri kemalyeri üzerinden avustralya hattının ortasına doğru ilerlemeyi sürdürüyor.

10:08 - avustralya topçu tümeni komutanı albay hobbs karaya çıkıyor ve toplar için uygun yer aramaya başlıyor.

10:15 - 3. kolordu, 5. ordu komutanlığından 7. tümen’in bir kısmının güneye kaydırılmasını istedi.

10:21 - çok ağır kayıplar verilmesi yüzünden, hamilton, ertuğrul koyuna yeni çıkarma yapılmamasını emretti.

10:24 - 19. tümen komutanı mustafa kemal ve 57. alay taburları, avustralya hattının sol cenahına taarruza başlıyor.

10:30 - 27. alayın 8. dağ cebel topçu bataryası kemalyeri’ne gelip alay komutanının emrine girdi.

10:36 - itilaf güçlerinin ilk kara topu 26. hint dağ bataryası anzak koyuna indiriliyor.

10:40 - agamemnon muharebe gemisi ve destroyerler ateş açarak boğaz’a giriyor. türk topları cevap veriyor.

10:50 - 3. kolordu komutanı esad paşa ve karargahı, gelibolu iskelesinden eceabat’a doğru yola çıktı.

saat 11:05 - ikiz koyuna başlayan türk karşı saldırısı sonucu, royal fusiliers birlikleri neredeyse sahile kadar çekilmek zorunda kaldı.

11:20 - 57. alay, 2. tabur’un taarruzu sonucu, 261 rakımlı tepeye kadar ilerlemiş avustralya birlikleri geri çekilmeye başladı.

11:25 - kumkale’de 31. alay’ın 2. tabur, 6. bölüğü köy mezarlığına çekilerek çarpışmaya devam ediyor.

11:30 - 27. alay, mustafa kemal komutanlığındaki 19. tümen’in emrine giriyor.

11:40 - 57. alay, 1. tabur, dikdere’den inerek avustralya birliklerine karşı taarruza katılıyor.

saat 12:01 - yeni zelanda ve avustralya tümeni komutanı general godly, anzak koyuna çıkıyor.

12:02 - ikinci dalga fransız askerleri kumkale’ye çıkıyor ve önceki birlikleri takviye ediyor.

12:03 - river clyde’daki bir ingiliz deniz subayı, ertuğrul koyundaki koşulların “korkunç” olduğunu ifade ediyor.

12:15 - türk topçusu, 26. hint dağ bataryasının yerini saptayıp ateş açıyor. batarya personelinin çoğu ölüyor veya yaralanıyor.

12:30 - conkbayırı’ndan kayaltepe- eğerlitepe bölgesine hareket eden mustafa kemal, kocadere köyü batısında 77. alay’a rastlıyor.

12:32 - türk topçusunun ve boğaz içinden endirekt atış yapan geminin etkili atışları, anzak koyundaki tüm faaliyeti durma noktasına getirdi.

12:55 - ertuğrul-tekke-ikiz koyu hattında yaklaşık 10 ingiliz taburu karaya çıkmış durumda.

saat 13:30 - 77. alay’a palamutluk sırtı doğrultusunda hareket emri iptal edildi. 72. alay kocadere köyüne doğru yürüyüş emri aldı.

13:35 - avustralya 2. tugayı’nın son ihtiyatı da kanlısırt civarındaki çarpışmalara katılıyor.

saat 14:05 - 3. kolordu komutanı, 5. ordu komutan liman von sanders’e seddülbahir’deki birliklerin zor durumda olduğunu bildiriyor.

14:08 - yeni zelanda otago taburu birlikleri, anzak koyuna çıkmaya başlıyor.

14:10 - kılıçbayırı’ndaki yeni zelandalılar, türklerin ilerlemesi karşısında zayiat vermeye başladı.

14:12 - 19. tümen komutanı, 77. alay’a 27. alay’ın solundan taarruza kalkma emri veriyor.

14:27 - river clyde’daki kıdemli subay albay carrington-smith, ertuğrul koyunda herhangi bir ilerlemenin imkansız olduğunu rapor ediyor.

14:30 - türk birlikleri çıkarma sahillerinin kuzeyinden aşağıya doğru dikkatli şekilde ilerliyor.

14:35 - anzak hattının solundan tekrar taarruza kalkan türk birliklerinin ateşiyle, anzac birliklerindeki zayiat artmaya başladı.

saat 15:05 - 27. alay birlikleri kanlısırt’ı süngü hücumuyla ele geçiriyor.

15:20 - kumkale bölgesinde, 39. alay, 1. tabur birlikleri orhaniye’ye ulaştı.

15:30 - river clyde’daki kıdemli ingiliz subayı albay carrington-smith, bir türk keskin nişancısı tarafından öldürülüyor.

saat 16:02 - avustralya 1. tümeni’nin son ihtiyatı olan 2. tabur’a bağlı iki bölük, sol kanadı desteklemek üzere boyun noktasına gönderiliyor.

16:04 - türkler anzac hattının solundaki kılıçbayırı’na doğru büyük bir taarruza geçiyor.

16:05 - seddülbahir’de tekke koyundan çıkan ingiliz birlikleri gözcübaba tepesi’ni işgal ediyor ama ertuğrul koyuna ilerleyemiyor.

16:08 - arıburnu sırtlarındaki muharebe giderek sertleşiyor, anzac birlikleri yenilenen türk saldırıları karşısında cephane sıkıntısı çekiyor.

16:10 - kanlısırt’ta sabah avustralyalıların zaptettiği üç dağ topu türkler tarafından geri alınıyor.

16:30 - türklerin gevşemeyen baskısı sonucu kılıçbayırı avustralyalıların elinden çıkıyor.

16:32 - kanlısırt platosu merkezindeki avustralya birlikleri, yoğun türk ateşi ve taarruzu karşısında geri çekiliyor.

16:55 - avustralya tümeni’nin son ihtiyatı 4. tabur, kanlısırt’taki birliklere destek olarak gönderiliyor.

saat 17:15 - donanma topları üçüncü sırtta kanlısırt karşısındaki türk topçusunu hedef alıyor. toplar susuyor.

17:35 - anzak koyu’na çıkarılan ilk avustralya topu kıyının güney ucunda konuşlandırıldı.

17:40 - ingilizler seddülbahir’de aytepe’ye hakim oldu.

17:41 - 19. tümen komutanı mustafa kemal bey'den 57. alay komutanına: “düşman çekiliyor. alay taarruza devam ile düşmanı kamilen mahvetmelidir.”

17:55 - 57. alay birlikleri düztepe’yi ele geçirdiler.

saat 18:05 - kumkale’de 3. tümen komutanı albay nicolai gece taarruzuna karar veriyor.

18:07 - avustralya topçusu, kabatepe civarındaki türk topçu pozisyonlarını hedef alıyor.

18:08 - ertesi gün ateş desteği sağlamak üzere, 21. hint dağ topçu bataryası anzak koyuna çıkarılıyor.

18:09 - 4. avustralya tugayı’na bağlı 16. tabur’un ilk birlikleri anzak koyuna çıkmaya başladı.

18:10 - 57. alay, anzac’ları cesaret tepesi’ne kadar geri attı.

saat 19:05 - günbatımının yaklaşmasıyla türk topçusunun atışları isabetsizleşiyor ve kesiliyor. anzac birlikleri rahatlıyor.

19:25 - 15. kolordu komutanı, 3. tümen komutanına “kumkale’yi bu gece alınız” emri verdi.

19:30 - ertuğrul koyunda gün boyu river clyde gemisi içinde sıkışanlar, karanlığın basmasından faydalanarak nihayet karaya çıkıyor.

19:32 - çok sayıda avustralyalı komutan, çıkarmanın hedeflerine ulaşmaması dolayısıyla, kıyıbaşını tahliye etmeyi öneriyor.

19:35 - türk birlikleri pınariçi koyu üzerindeki ingiliz pozisyonlarına taarruz ediyor.

19:40 - ingiliz donanma subayları, ordu ve donanma arasında topçu ateşi konusundaki koordinasyonun zayıf olduğunu belirtiyorlar.

19:45 - ingiliz sıhhıye askerleri ertuğrul koyundaki yaralıları topluyor; yağmur başlıyor ve birliklerin sefaleti artıyor.