1.
elektrik dünyasında kullanılan ve zamanında insanları 2'ye bölmüş olan 2 tür elektrik akımının kıyaslanması.
bu işlere merakı olan herkes bilir ki thomas edison ve nikola tesla, 19. yüzyılın sonlarında bu iki tür akım nedeniyle karşı karşıya geldiler. üstelik savaş o kadar büyüdü ki, edison alternatif akımın ne kadar tehlikeli olduğuna ve hiçbir yerde kullanılmaması gerektiğine halkı ikna edebilmek için hayvanları elektrik vererek öldürttü ve herkese izletti. peki bu kadar karalama kampanyasına rağmen ne oldu da alternatif akım, doğru akım karşısındaki savaşı kazandı?
fizikte elektrik konusuyla uğraşırken güç formülü karşımıza p = i * v olarak çıkar. yani güç = akım x voltaj
bu formüle göre bir yerden bir başka yere enerji naklederken akım ve voltaj ne kadar yüksek olursa, güç de o kadar yüksek olur. sadece voltajı ya da sadece akımı yükseltip diğerini düşük tutarak aynı miktarda gücü elde edip iletmek de yine formülden görüleceği üzere mümkündür.
elektriği iletirken kablolar kullanıyoruz. bu kabloların içerisinde belirli miktarda direnç var ve kablo ne kadar uzun olursa, elektrik akımının karşılaşacağı direnç de o kadar fazla olur. dirençle karşılaşan elektrik enerjisi, ısı enerjisine dönüşür. ne kadar çok elektrik ısıya dönüşürse, elektrik enerjisi kaybımız da o kadar yüksek olur. bu nedenle bu enerji türünde kaybı en aza indirmek için ısıya dönüşümü de en aza indirmek gerekir.
şimdi burada daha fazla formüle girip kafa karıştırmayacağım ama enerji kaybını azaltmak için yapmamız gerekeni bize yine bir formül söyler: voltajı yükseltmek. zira voltaj bu formülde paydada bulunur ve payda büyüdükçe sayının küçüldüğünü hepimiz matematikte görmüşüzdür. bu küçülen sayı, ısıdan kaynaklanan kayıp miktara karşılık gelir. yani voltaj yükseldikçe elektrik enerjisinden kayıp azalır. ancak voltajın bu kadar yüksek tutulması, evlerde, iş yerlerinde kullandığımız elektriği düşününce, bizi kavurma yapmaya yeter. bu nedenle de insanların kullanımına sunulurken bu voltajın transformatörler aracılığıyla düşürülmesi gerekir.
şu resme bakalım:
görselin kaynağı
primer devre denilen kısım, burada bahsettiğim yüksek voltajın verildiği kısımdır. sekonder devre ise voltajın düşürülerek yeni değeriyle çıkacağı kısımdır. tersini de yapabiliriz. bu iş tamamen buradaki tellerin sarım sayısıyla ilgilidir. işte alternatif akımın galip gelmesinin en önemli nedeni budur. transformatörler alternatif akımla çalışırlar.
özellikle edison ve tesla'nın yaşadığı dönemde, doğru akımı yüksek voltaja çevirerek iletmenin bir yolu yoktu. doğru akım çok sayıda yangına neden oluyordu. daha ileri tarihlerde bunu iletmenin de yolu bulundu. çok uzun iletim hatlarında alternatif akıma kıyasla oldukça verimli olan bu yol son derece pahalı olduğundan yine de tercih edilmiyor.
her ne kadar o zamanlar bu iki bilim insanı birbirini yemiş ve alternatif akım genel olarak savaşı kazanmışsa da, günümüzde elbette her iki akımı birden kullanıyoruz ve bu iki insana da saygı duyuyoruz.
... ama yine de tesla'ya biraz daha fazla saygı duyuyoruz. en azından ben öyle yapıyorum. *
konuyla ilgili bir de film çekildi the current war adıyla. yalnız ben umduğumu bulamadım bu filmde açıkçası. yine de merak edenler ve izlememiş olanlar varsa, bu bilgiyi de eklemiş olayım buraya.
son olarak:
görselin kaynağı
bu işlere merakı olan herkes bilir ki thomas edison ve nikola tesla, 19. yüzyılın sonlarında bu iki tür akım nedeniyle karşı karşıya geldiler. üstelik savaş o kadar büyüdü ki, edison alternatif akımın ne kadar tehlikeli olduğuna ve hiçbir yerde kullanılmaması gerektiğine halkı ikna edebilmek için hayvanları elektrik vererek öldürttü ve herkese izletti. peki bu kadar karalama kampanyasına rağmen ne oldu da alternatif akım, doğru akım karşısındaki savaşı kazandı?
fizikte elektrik konusuyla uğraşırken güç formülü karşımıza p = i * v olarak çıkar. yani güç = akım x voltaj
bu formüle göre bir yerden bir başka yere enerji naklederken akım ve voltaj ne kadar yüksek olursa, güç de o kadar yüksek olur. sadece voltajı ya da sadece akımı yükseltip diğerini düşük tutarak aynı miktarda gücü elde edip iletmek de yine formülden görüleceği üzere mümkündür.
elektriği iletirken kablolar kullanıyoruz. bu kabloların içerisinde belirli miktarda direnç var ve kablo ne kadar uzun olursa, elektrik akımının karşılaşacağı direnç de o kadar fazla olur. dirençle karşılaşan elektrik enerjisi, ısı enerjisine dönüşür. ne kadar çok elektrik ısıya dönüşürse, elektrik enerjisi kaybımız da o kadar yüksek olur. bu nedenle bu enerji türünde kaybı en aza indirmek için ısıya dönüşümü de en aza indirmek gerekir.
şimdi burada daha fazla formüle girip kafa karıştırmayacağım ama enerji kaybını azaltmak için yapmamız gerekeni bize yine bir formül söyler: voltajı yükseltmek. zira voltaj bu formülde paydada bulunur ve payda büyüdükçe sayının küçüldüğünü hepimiz matematikte görmüşüzdür. bu küçülen sayı, ısıdan kaynaklanan kayıp miktara karşılık gelir. yani voltaj yükseldikçe elektrik enerjisinden kayıp azalır. ancak voltajın bu kadar yüksek tutulması, evlerde, iş yerlerinde kullandığımız elektriği düşününce, bizi kavurma yapmaya yeter. bu nedenle de insanların kullanımına sunulurken bu voltajın transformatörler aracılığıyla düşürülmesi gerekir.
şu resme bakalım:
görselin kaynağı
primer devre denilen kısım, burada bahsettiğim yüksek voltajın verildiği kısımdır. sekonder devre ise voltajın düşürülerek yeni değeriyle çıkacağı kısımdır. tersini de yapabiliriz. bu iş tamamen buradaki tellerin sarım sayısıyla ilgilidir. işte alternatif akımın galip gelmesinin en önemli nedeni budur. transformatörler alternatif akımla çalışırlar.
özellikle edison ve tesla'nın yaşadığı dönemde, doğru akımı yüksek voltaja çevirerek iletmenin bir yolu yoktu. doğru akım çok sayıda yangına neden oluyordu. daha ileri tarihlerde bunu iletmenin de yolu bulundu. çok uzun iletim hatlarında alternatif akıma kıyasla oldukça verimli olan bu yol son derece pahalı olduğundan yine de tercih edilmiyor.
her ne kadar o zamanlar bu iki bilim insanı birbirini yemiş ve alternatif akım genel olarak savaşı kazanmışsa da, günümüzde elbette her iki akımı birden kullanıyoruz ve bu iki insana da saygı duyuyoruz.
... ama yine de tesla'ya biraz daha fazla saygı duyuyoruz. en azından ben öyle yapıyorum. *
konuyla ilgili bir de film çekildi the current war adıyla. yalnız ben umduğumu bulamadım bu filmde açıkçası. yine de merak edenler ve izlememiş olanlar varsa, bu bilgiyi de eklemiş olayım buraya.
son olarak:
görselin kaynağı
devamını gör...