aylak adam

yusuf atılgan'ın mezkur romanı, ilk olarak 1959 yılında varlık yayınları tarafından yayımlanmıştır.

romanın ana karakteri olan c., adının sadece baş harfiyle anılmasıyla bile sıradanlıktan uzak, sıra dışı bir figürdür. c., toplumun dayattığı geleneklere, ilişkilere ve normlara uyum sağlamayı reddeden bir karakterdir. zengin, yalnız ve "aylak" bir hayat sürerken, hayatın anlamını ve gerçek sevgiyi arayışı romanın temel eksenini oluşturur.

roman boyunca c.’nin içsel çatışmalarına, geçmişiyle yüzleşmelerine ve insanlarla olan sorunlu ilişkilerine tanık oluruz. özellikle çocukluk travmaları, annesiyle olan sorunlu bağı ve sevgiyi bulma konusundaki saplantısı, karakterin derinlikli psikolojik çözümlemesine olanak tanır. aylak adam, batı’daki varoluşçu edebiyatın etkilerini taşır; sartre ve camus gibi yazarların izleri romanda hissedilir; ancak yusuf atılgan, bu düşünceleri yerel bir atmosfer ve dil kullanarak, türk toplumunun özgün yapısına uyarlamayı başarmıştır.

romanın anlatımı, hem iç monologlara hem de etkileyici betimlemelere dayanır. şehir, romanın bir diğer karakteri gibidir; c.’nin istanbul sokaklarındaki başıboş gezintileri, hem onun iç dünyasına hem de toplumun yüzeyselliğine ışık tutar. modernizm etkisindeki bu eser, hala güncelliğini koruyan bir başyapıt olarak görülür ve edebiyatseverlerin mutlaka okuması gereken bir klasiktir.

“ağaç dalındaki, gövdeden ayrılma eğilimini farkettin mi bilmem? hep öteye uzar. gövdenin toprağa kök salmış rahatlığından bir kaçıştır bu. özgürlüğe susamışlıktır. buna ben ‘ağaç dalı kompleksi’ diyorum. genç hastalığıdır. ağaç dalı kompleksine tutulmuş kişi tedirgindir. insanların ağaç dallarını budayıp gövdeye yaklaştırdıkları gibi, yakınları onun içindeki bu ağaç dalı kompleksini budarlar. onu gövdeden ayırmamak için ellerinden geleni yaparlar. kimi insana ne yapılsa yararı olmaz. asi daldır o. ayrılır. balta işlemez ona.”


aylak adam, yusuf atılgan'ın ilk romanı. ilk romanı bu derece başarılı olunca diğer kitaplarını da merak etme ve okuma isteği uyandırıyor insanda. yusuf atılgan romanı; kış, ilkyaz, yaz ve güz olmak üzere dört ana bölüme ayırmış. bölümlerin başlarında hayal edilene kavuşma umudu varken her bölüm sonunda bu umut yerini hayal kırıklığına bırakıyor.
karakterimiz c. para kazanmak gibi bir sıkıntısı olmayan, bu lüksün verdiği rahatlıkla mümkün olduğu kadar herhangi bir sorumluluğu üstlenmekten kaçınan bunu çok akıllıca bulan ve uygulayan ve bunu özenilesi bir hayat felsefesi olarak çevresine sunan biri. çocukluk döneminde babasıyla yaşadığı sorunları ilerleyen dönemlerde hayata tutunmak için:"iş yapmam ben; aylakım.
... çalınmış para yerim ben" diyerek aylaklıkla dengelemeye çalışır. çalınmış paradan kastettiği kendi çalınmış hayatıdır aslında. babasının onda yarattığı manevi zarar o kadar yoğundur ki kitap genelinde neredeyse tüm satır aralarında bir yaraya denk geliriz. kurduğu duygusal ilişkilerde de bu travmaların izlerini görürüz.
topluma yabancılaşan, tüm bu yalnızlık içinde kendisine bir tutamak arayan karakterimiz, ne yaparsa yapsın bir türlü dolduramadığı içindeki boşluğu kafasında yarattığı o ideal kadını bulup onunla yaşayacağı aşkla dolacağını düşünüyor, bu düşünce onun hayata tutunmasını da sağlıyor. peki kim bu kadın? b.
o gün b.'nin peşinden gitseydi kitap da orada son bulacaktı bu yüzden bulma isteğiyle başlayıp arama heyecanıyla son bulmuştur kitap.
sade anlatımı, yoğun psikolojik çözümlemeleri, insanın kendine, topluma yabancılaşmasını, yine de bir tutamak arayışında oluşunu kendi felsefesine göre anlatan okumaya kesinlikle değer bir kitap. okumak isteyenlere şimdiden keyifli okumalar dilerim.