halkın bir bölümündeki mesnetsiz memleket genellemeciliği

var böyle bir şey. şehirler hakkında konuşurken, yorum yaparken dikkatimi çekmiştir zaman zaman. konu herhangi bir şehre, mesela kayseri'ye gelir ve mutlaka bir kişiden duyarsınız şu yargılayıcı sözü:

''ya kayserililer de çok kurnaz, adama eşeğini boyayıp at diye satar, iş yapılmaz onlarla.''

ya da karadeniz'de bir ilden açılmıştır konu, meselâ trabzon'dan, oranın doğa güzellikleri veya orada geçen herhangi bir olay yaşanmıştır ve gündemi sarsmıştır. hemen şöyle bir laf atılır ortaya:

''trabzon'un insanı da çok geçimsizdir, gölgesiyle kavga eder, aman uzak kalsın.''

neden mesnetsiz diyorum bu genellemelere? neden savunamıyorum bu aymazlığı? çünkü genelleme yapmak için istatistîki veriler gerekir. veri olmayınca eksik kalır yargı. medya aracılığıyla önümüze sunuldukça tanıdığımız insanlar üzerinden koca koca memleketleri genellememiz yanlıştır. kaçınmalıyız bu dipsiz yanlıştan.

hayatta tanıdığımız birçok trabzonlu olabilir ve tesâdüfen hepsi de zor insanlardır, kayserililerin hepsi çıkarcı çıkmıştır mesela, sonra efendime söyleyeyim ne kadar yalovalı çıktıysa karşımıza kendini ön plana atıp şov yapıyordur, ıspartalıların tümü çok ılımlıdır bize göre. örnekler çoğaltılabilir tabii ki ama ana fikir şu. bizim edindiğimiz tecrübe tek başına kayserilileri çıkarcı, yalovalıları şovmen, trabzonluları geçimsiz, ıspartalıları da ılımlı yapmaz. çoğu zaman dile getirsek de uygulamaya koyamadığımız bir gerçek var. hepimiz bu ülkenin çocuğuyuz. birbirimizden insâni olarak ne kadar farkımız olabilir ki birbirimizi ayrı ayrı genelliyoruz? saçma...

işin bir de insan karakteri boyutu var. insan karakteri derken teker teker bütün insanlardan bahsediyorum. bu insanlardan tekini ele alalım. bu insanın karakterini ne belirler? yetiştiği ailenin kişilik özellikleri, çevresinden gördüğü davranışlar, duyduğu sözler, eğitim... peki bu insan bulunduğu, hatta doğduğu şehrin neresinde doğarsa doğsun aynı karaktere mi sahip olacak yani? bütün davranışlar, nesilden nesle kodlanan iyiye/kötüye eğilimler boşa mı gidecek? bitlis'te doğan karaktersiz bir insan orada değil de manisa'da doğsaydı karakterli mi olacaktı? siz şu an kütüğünüzü başka yere aldırsanız karakteriniz birden değişir mi mesela? bunları oturup boylu boyunca sorgulamak lâzım.

uzun lafın kısası*, karakter gibi bir olguyu bu kadar basitleştirmemek gerekir. sırf doğduğumuz apsis ve ordinatlara göre değişecek bir şey değil bizim karakterimiz. yüzyıllarca çekirdek veya geniş ailede biriktirilen söz, davranış ve değerlerdir bir sonraki neslin karakterini belirleyen. bu yanlış genellemeler futbolda da oluyor ''fenerliler şöyle'', ''galatasaraylılar böyle'', ''beşiktaşlı işte ne beklersin'' şeklinde ama futbolda fanatizm daha fazla olduğu için bu doğru olmasa da anlaşılabilir. e memleket arasında neyin fanatizmi olabilir ki bu kadar gruplandırıyoruz her şehri ve insanlarını? belki kendi memleketimiz daha bir özel geliyor bize. belki de kendimizi memleketimiz üzerinden var edip bizden olmayanı ötekileştirmeyi seçiyoruz. bilemeyiz ki...