herakleitos

"bir nehirde iki kere yıkanılmaz ve değişmeyen tek şey değişimin kendisidir." sözleriyle meşhur olan efesli filozof.
arkesi ateştir.

zıtlıkların savaşına ve oluşun zorunlu ve tek şartı olduğuna parmak bastığından diyalektiğin babası sayılır.

genel felsefecilerden çok farklı olmamakla beraber okudukça bana güç kavramını düşündüren. arkeyi ateş olarak düşünen filozof.

ilk maddenin ateş olduğunu iddaa eden yunan filozoftur.

izmir'in selçuk ilçesindeki (bkz: efes)'te doğan (bkz: sokrates) öncesi filozoflardandır.

mö. efes'te yaşamış olan yunan filozoftur. efes'in aristokrat bir ailesinden gelmektedir. heraklitos, metinlerine düşüncelerini açık bir şekilde ortaya koymaz. okuyucudan da aktif bir katılım bekler. bu yüzden kendisine "karanlık heraklitos" da denilmiştir. yaşadığı dönemde yöneticilerle ve halkla anlaşamadığı için insanlardan uzak yalnız bir hayat sürerek varlıkların özünü kavramaya çalışmıştır. ona göre yığınlar anlayışsızdır ve boş inançlar ile kendini avutur.

heraklitos'a göre evrenin temel maddesi ateştir. ona göre yaşadığımız dünya sonsuz bir ateşten meydana gelmiştir. ve gelecekte tekrardan ateşe dönüşecektir. ve bu akış sürekli devam edecektir. bu görüşten, heraklitos'un aslında en ünlü görüşü olan, değişim teorisine ulaşırız. ona göre evrende her şey değişir, akar, hiç durmaz bu değişim. "aynı nehirde iki defa yıkanamazsın" sözü de aslında buna en güzel örnektir. çünkü ikinci kez nehre girdiğimizde ya biz değişmişizdir ya da nehir. işte heraklitos bu değişime logos demektedir. logos, evrende egemen olan yasadır. "her şey değişir. değişmeyen tek şey değişimdir."

"savaş, yaratıcılığın en büyük dürtüsüdür" sözünün sahibi.

ilk okuduğunuzda militarizm koktuğunu düşünüyorsunuz ancak nazilerin v2 roketlerini yapma sebebini veya amerikanın aya gitmesinin sebebini anladığınızda mantıklı olduğunu görüyorsunuz.

''kendinizi başkasına anlatmayın. sizi sevenin buna ihtiyacı yoktur. sevmeyen de inanmayacaktır zaten. onun hayatında bir seçeneksen, onun senin bir önceliğin olmasına müsaade etme. unutma, ilişkiler en iyi dengeli olduğunda yürür.'' herakleitos / fragmanlar

"mutluyken söz,
kızgınken cevap,
üzgünken karar verme"

de demiştir kendisi.

sayısız yanlış fragmanın kendisine atfedildiği bilge.

fragmanlarında iddia edildiğinin aksine, romantik öğeler pek bulunmaz. bu adamın türkçe tercümesini okudum, ingilizce tercümesini de, lakin ilişkiler ve öteki hakkında bir aforizmasını hatırlamıyorum. herakleitos ruh perdesinden seslenir, duygu değil.

ateş'in ve logos'un filozofunun, iç dünyanın en büyük kaşiflerinden birinin düşürüldüğü hale bakın; adam resmen şiir sokakta aforizmacısına döndürülmüş. *

neyse, kendisinden sevdiğim fragmanlar şu şekildedir, numara da vereyim:

"düşünmek kutsal bir hastalıktır ve görünen, aldatıcıdır." / fr. 46

"savaş her şeyin kralı ve babasıdır. kimini tanrı kılar, kimini insan. kimini özgür kılar, kimini ise köle." / fr. 52

"ölümsüzler ölümlü, ölümlüler ölümsüz. biri diğerinin ölümünü yaşar, diğeri de ötekinin yaşamını ölür." / fr. 63

"ateş gelecek ve her şeyi yargılayıp, mahkûm edecek." / fr. 66

"tanrı gündüz ve gecedir, yaz ve kıştır, savaş ve barış, genç ve yaşlıdır." fr. 67

"doğa gizlenmeye âşıktır." / fr. 123

sokrates'in euripides ile heraklitos'un bir kitabı hakkında konuşurken "anladıklarım çok güzel, öyle sanıyorum ki anlamadıklarım da. heraklitos'ın derinine inebilmek için delos'lu bir dalgıç gerekiyor" dediği filozoftur. (o. hançerlioğlu - düşünce tarihi -1974 s.55) delos o döemde çok derinlerden sünger çıkartabilen dalgıçlarıyla ünlü bir adadır.

(bkz: herakleitos)
diyalektiğin öz babası.

raffaello sanzio‘nun ünlü atina okulu fresk’inde en önde elini başına dayamış düşünürken görürüz kendisini. pek bi dertli gibi.

herkesin bir yana çekip çekiştirdiği, modern felsefeyi derinden etkilemiş, az bilinen, çok üfürülen karanlık filozof. ne söylediği hakkında herkesin farklı bi fikri vardır. iustinus martys'e göre logos'la yaşamış biridir ve hristiyan sayılmalıdır. heraklit'in fragmanlarını okuyup hristiyan olan insanlardan bahsedilir. lenin'e göre fragmanlar diyalektik materyalizm anlatıyo zaten. niçe ve heidegger'de bilindiği üzere büyük hayranı bu amcamızın. nihal atsız'a göre de bayburtlu bir şairdir ayrıca*

öncelilke fragmanlardan hangisinin heraklit'e ait olduğunu bilebilme imkanımız yok. işin bi kaç uzmanı* 131 pasaj olarak belirlemişler. ayrıca bir diğer önemli problem, heraklit'in bi çok düşüncesi stoacılar tarafından yeniden biçimlendirilmiş. yani bize gelirken stoacı çeşnilerle karışmış olması çok kuvvetli ihtimal.* burada kaynaklarla alakalı şüpheye girersek burayı yıkarlar. çünkü aslında heraklit'in bi şey yazıp yazmadığı konusunda bile bi uzlaşı yok*

fragmanların ekseriyeti metaforik ve simgesel öğelerle doludur. her taraftan paradokslar fışkırır üstünüze başınıza. platon baya dalga geçer bunlarla. özellikle 'devinim' mevzusunun o zamanda ciddi bi kaosa sebebiyet verdiği söylenir. yazılarında bir kahin üslubu vardır. genellikle hakkında konuştuğu kişilerden tahkirle bahseder. genel olarak suçlayıcı bi tarzda konuşur ve bunun merkezinde insanların-modern tabirle- fenomenlerin derin manalarına kör olması vardır. insanlar duyularıyla farkında oldukları şeyleri yorumlayamaz. filozoflar ve şairler falan adam değildir zaten onun gözünde. sadece bilgi biriktirirler ve o bilgilerden de bi cacık anlamazlar. çok bilgi ile bilgelik arasında bir karşıtlık kurmuştur heraklit. kısaca bu amca ''önce kendini bileceksin gardaşım'' mottosuyla yürümüş, logos'a inanmıştır.

edit: o kadar yazmışız adam ne anlatmaya çalışmış bi cacık yok entryde..
herakleitos'un öğretisini anlatmak çok kolay.. tüm varlık alemi birlikten çokluğa doğru sürekli değişim içindedir. bu düzen bazen birlik, bazen yokluk lehine bozulur. düzen diyorum farkındaysanız, çünkü tam bu değişim ve kaotik ortam logos'un hakimiyetinde gerçekleşir. tüm heraklit anlatısı bundan ibaret.

- heraklitos: aynı kadehten iki kere rakı içilmez!
+ hocam burda bari yapmasak ya!
- heraklitos : hoş olmaz oğlum yani..
+ öfff..

grek düşüncesinde varlık ve oluş tartışmalarında oluşun sürekliliği üzerinden tartışmaya farklı bir boyut getiren düşünür. söz konusu dönem için hasmı parmenides'tir ve söz konusu büyük tartışma çok sonraları hegel ve nietsche'yi de etkileyecek şekilde taşlı sopalı mahalle kavgasına dönüşmüştür.

ygs 2017'den hatırladığım kadarıyla aynı nehirde iki kez yıkanılmaz diyen kişi idi.

yaşadığı toplumdan nefret eden ve fikirleri yanlış yorumlanmaya çok müsait olan efesli filozof.
herkes onun arkhesi olan ateşi bildiğimiz ateş olarak düşünse de herakleitos yorumcuları, herakleitos'un ateş olarak bahsettiği arkhenin herakleitos'un zihninde daha az maddi bir şey olduğunu düşünüyorlar. herakleitos'un ateşi bir nevi bizlerin günümüzde enerji dediğimiz kavram ile yakınlık gösteriyor.
bir diğer konu ise onun logos diye nitelendirdiği şey. logos herakleitos için evrensel bir yasa veya akıl gibi bir şey. bu logos bir nevi her şeyin olmasını ve sınırlarını sağlayan doğa yasası gibi bir şey.
herakleitos'un elbette önemi çok yüksek olan başka düşünceleri de vardır -karşıtların birliği veya değişim vs gibi- ancak herakleitos'un bahsettiği ateş ve logos yanlış düşünülmeye çok müsait olduğu için bunları kısaca yazmak istedim. daha detaylı bilgi için (bkz: antikçağ felsefesi (kitap))

"yayın adı hayattır ama işi ölümdür." ve "ölüm, uykunun kardeşidir." sözlerinin sahibidir.

evrende her şeyi ateş olarak görmekteydi. ona göre, dünyadaki tüm gelişmelere ve harekete neden olan temel maddedir. ateş, aynı zamanda eşyaların çelişkili ve devamlı olarak değişen tabiatını da belirlemektedir.