irade var mıdır sorusu

insan iradesi var mıdır?
evet çok kolay bir soru değil. fakat pek çok şeyin cevabı olacak nitelikte. eğer irade yoksa hiç bir dini inanış gerçek değildir.

insan iradesinin başkalarınca yönlendirilebilir olması ve beynin karar mekanizmasının çoğunlukla otopilot sistemde çalışması soruları derinleştiriyor. beyinde genellikle ne oluyor tıpkı uçaklardaki gibi pilot otomatiğe alıyor ancak sıradışı bir durumda kontrolü ele almaya çalışıyor.

irade kavramı hakkında paylaştığım bağlantıdan izleyecekleriniz sizi şaşırtabilir.
buradan

ilk çağdan, çağdaşa bütün filozoflar bu soruyu sorduğuna göre mühim bir soru olmalı. descartes hayvanların ruhu yoktur acı çekmiyordur eminim diye düşünüp kesmişse eğer kızmaya gerek yok, belki de o an özgür iradeyi tanrı ve bilinç şeklinde düalite figürü ile açıklamaya çalışıyordu. nihayetinde şüpheye lüzum da yok, çok kan akınca õlüyoruz, bilinç kalmıyor dedi. demek ki bu kadar etkileşimli bir gezegende özgür irade bahsi, akşama ne yiyeceğiz hanım diye soran şevket bey'in zihninde ikiye bölünmüştür.

cevap veremeyeceğim sorudur. zira bu soruya cevap verebilmek için öncelikle “ben”
kavramının nerede başlayıp nerede bittiğini bilmemiz gerek. örnek vermem gerekirse bir kedinin önüne saman ve ciğer koyarsak kedi hangisini yemeyi tercih edecektir? cevap daha kedi doğmadan önce “ciğer” olarak verildiyse kedinin yaptığı seçime seçim diyebilir miyiz? bu durumda kedi ciğer yemeyi seçtiğini zannedecektir ancak karar içgüdüsel olarak verilmiştir zaten. ancak burada bir karışıklık var. bir kedinin içgüdüsel olarak onu ciğer yemeye zorlayan metabolizması ve varlığı kedinin bir parçası mı yoksa ondan ayrı bir parça mı? başlığı açan yazarımızın paylaştığı videoda insanların tuşlara bilinçli bir biçimde değil bilinçaltında gelen direktiflerle bastıklarını dolayısıyla yaptıkları eylemin özgür irade yanılsamasına örnek olarak gösterilebileceğini iddia ediyor. peki ya bilinçaltı denen zihinsel yapının, insan organizmasının yani “ben” veya “benlik” olarak tabir ettiğimiz şeyin parçası olmadığına nasıl kanaat getirebiliriz? daha “ben”, “bilinç” ve “bilinçaltı” gibi kavramları tanımlayıp tüm gizemlerini açığa çıkarmadan özgür irade sorunsalına bir çözüm getirilebileceği kanısında değilim. ayrıca “ben” kavramını sorgulatan bir anektod için (bkz: theseus'nun gemisi).

burada insanlar çok felsefik konuşmuş ama felsefelik bir halde değilim. hem gereksiz kendimi ünlü de edemeyeceğim kuzguncuktaki vişne yazsın bin beş yüzüncü kere günün ünlüsü olsun*. şaka bir yana bende boğaz konusunda irade yok arkadaşlar.şu ara eti hoşbeşin çileklisini her gün bir paket olmak üzere gömüyorum mesela. 108-110 bandındayım şu an ama güzel yemek olunca yiyorum. mesela en sağlıklısı da olsa yani tavuk tatlı patates kereviz sapı ayçiçekli simit atom yine hayvani bir şekilde yiyorum. napayım lezzet benim için bir yaşam tarzı. ha ortaçağda ilkçağda falan doğmuş olsaydım açlıktan kırılacaktım ama kapitalist dönemde doğmak benim suçum mu? (benim yapabileceğim felsefe maksimum budur sevgili tostlarım).