1.
(tematik)
enerjiye maruz kalan kafatası ve içindeki yapılarda hasar oluşmasıdır.
primer yaralanma: enerjiyle ilk karşılaşılan anda oluşan olaylardır.
sekonder yaralanma: hastanın primer yaralanmaya oluşturduğu yanıta bağlıdır. hastaneye geldikten sonra oluşur. medikal tedavi ile önlenebilme potansiyeli vardır.
öncelikle anatomik yapılardan bahsedelim:
## kafa derisi (scalp) şu yapılardan oluşur:
s skin= cilt
c connective tissue = cilt altı bağ doku
a aponeurosis = galea tabakası
l loose areolar tissue = gevşek bağ doku
p periost = kemik çevresi zarıdır.
(bkz: scalp)
## kafatasının katmanları şunlardır:
dış tabula =kompakt kemik
diploe = spongioz(süngerimsi) kemik
iç tabula =kompakt kemik
(bkz: kafatası)
## beyin zarlarının (meninks) katmanları şunlardır:
dura mater
arachnoid mater
pia mater
-pia mater ve arachnoid mater'e 'leptomeninx' denilmektedir.
(bkz: meninks) (bkz: leptomeninks)
## beyin dokusu ise genel anlamda gri maddeyi (nöron gövdeleri) dış tarafta, beyaz maddeyi (aksonları) iç tarafta barındırır. beyin bölgeleri loblara ayrılarak incelenir. yüzeyel yerleşimli olan 4 lob şunlardır:
frontal lob : en önde bulunur. kognitif(bilişsel) fonksiyonlardan sorumludur.
parietal lob: iki tarafta yukarıda bulunan loblardır. bu loblar duyulardan ve duyulara verilen cevaptan sorumludur.
temporal lob: iki tarafta kulak etrafında bulunan loblardır. hafıza işlenmesi, duyma fonksiyonu ve dilden sorumludur.
occipital lob: görme ve görüntünün işlenmesinden sorumludur.
(bkz: beyinde loblar)
## beyinde 2 önemli bölge
broca: frontal lobda bulunur. konuşma üretim alanıdır.
wernicke: temporal lobda bulunur. yazılı ve sözlü dilin anlaşılma alanıdır.
(bkz: broca ve wernicke alanları)
primer yaralanma ile oluşabilen kanamalar
1. caput succadenum: cilt-cilt altı dokusu ile galea arasında oluşur. en sık parieto-occipitalde görülür. en sık doğum travmalarında görülür. sutür hattını geçer.(kafatası kemikleri arasında bulunan eklemler)
2. subgaleal hematom: galea ile periost arasında oluşur. palpasyonla fluktuasyon verir, sutür hatlarını geçer. genelde fraktür (kırıklar) ile birlikte görülür.
3. sefal hematom: periost ile kafatası arasında oluşur. en sık parietaldedir. sutür hattını geçmeyen unilateral(tek taraflı) şişlik mevcuttur.
4. epidural hematom: kafatası ile dura mater arasında oluşur. bu bölgede en sık arteriyel kanamalar (a meningea media) kanar. daha az sıklıkta da venöz sinüs kanamaları görülebilir. lucid interval görülebilir. bt'de bikonveks görülür.
5. subdural hematom: dura mater ile arachnoid mater arasında oluşur. ağır kafa travmalarına (glasgow skoru 8'den düşük olanlar) en sık eşlik eden travma çeşididir. dura materde yırtık, venöz sinüs veya köprü venlerde yırtık sonucu oluşur. bt'de konkav görülür.
6. subarachnoid kanama: arachnoid mater ile pia mater arasında oluşur. tüm travmalarda en sık görülen kanama çeşidi budur. en sık bazal çekirdekler, interhemisferik fissür ve insular alanda görülür.
7. intraserebral kanama: beyin dokusunun içinde oluşan hasardır. 5mm'den daha küçük ise kontüzyon, 5mm'den daha büyükse hematom olarak adlandırılır. kontüzyon 3 çeşittir: travmayla aynı tarafta(coup) /travmaya zıt tarafta (conracoup) /herniasyonla gelişen( intermediate)
8. diffüz aksonal hasar: beyindeki beyaz madde içerisinde yaygın hasar oluşmasıdır. bt'de tespit edilemez. mr'da görülür.
(bkz: hematom) (bkz: kontüzyon)
primer yaralanma ile oluşabilen kafatası kırıkları:
1. lineer (çizgisel kırıklar): çoğu kafatası kırığı lineerdir. konumuna göre farklı bulguları vardır. a.meningea media etkilenirse epidural hematom, frontal sinüsler etkilenirse rinore ve epistaksis, mastoid kemik etkilenirse otore ve otoraji görülebilir.
kafa tabanında kırık oluşursa da, bunlara 'kafa kaidesi kırığı' denilir. kafa kaidesi de ön-orta-arka olmak üzere 3 bölümdür. kırığın yerine göre semptom verir.
2. deplesyon (çökme kırıkları): yüksek enerjili travmalar ile oluşur. en sık fronto-parietal kemiklerdedir. dış tabula iç tabulanın altına indiği takdirde buna 'tam tabula' denilir ve cerrahi gereklidir.
3. greenstick (yaş ağaç kırığı): yenidoğan döneminde görülebilen kırıklardır. plastisitesi yüksek olan kemikler bu dönemde bölgesel olarak içe çöker.
(bkz: rinore/otore) (bkz: epistaksis/otoraji)
#commotio cerebri: beyin sarsıntısıdır. bt ve mr'da belirgin hasar görülmediği, ancak minimal beyin hasarı olduğu durumlardır. geçici bilinç kaybı ve geri dönüşümlü serebral fonksiyon bozukluğu görülür. (bkz: beyin sarsıntısı)
#subdural higroma: ağır travmalardan sonra arachnoid materin kesilmesi durumunda, subarachnoid sıvının subdural mesafeye geçmesidir.
sekonder yaralanmalar:
1. enfarktüs = inme, belli bir nöral dokunun kan akımının yetersiz kalmasıdır.
2. beyin ödemi: hasara maruz kalan nöral dokunun şişmesidir. travmalardan sonra vazojenik ve sitotoksik ödem birlikte görülür.
vazojenik ödemde deksametazon (kortikosteroid) faydalıdır. sitotoksik ödemde ise steroid faydasızdır. (bkz: beyin ödemi)
3. herniasyon: beyin fıtığıdır. çeşitli şekillerde görülebilir. (bkz: beyin fıtığı)
-singuler,subfalksiyen herni = corpus callosumun üstünden orta hat shifti vardır.
-lateral transtentorial, unkal herni = en sık beyin fıtığı şeklidir. supratentoriel yer kaplayıcı lezyonlar sebep olur. 3. kafa çifti(n oculomotorius) etkilenirse anizokori oluşur. uncus beyin sapını iterse karşı taraf sıkışır ve hemiparezi oluşur. occipital enfarkt görülebilir.
-santral transtentorial herni = en sık ölüm sebebi olan hernidir. direkt bulbus ve ponsa bası vardır.
-tonsiller herni = posterior fossa kitlelerinde görülür. ilk dönemde tortikollis görülebilirken, ileri dönemde kardiyorespiratuar arrest olabilir.
-yukarı herni = obstrüktif hidrosefali varken ventrikülostomi yapılırsa oluşur.
-transcalvarial herni = external hernidir.
4. pnömocephalus = beyin içinde hava olmasıdır. bilateral frontal oluşursa 'fuji' denilir.
5: enfeksiyonlar = menenjit, meningoensefalit görülebilir.
ek kaynak 1
ek kaynak 2
ek kaynak 3
primer yaralanma: enerjiyle ilk karşılaşılan anda oluşan olaylardır.
sekonder yaralanma: hastanın primer yaralanmaya oluşturduğu yanıta bağlıdır. hastaneye geldikten sonra oluşur. medikal tedavi ile önlenebilme potansiyeli vardır.
öncelikle anatomik yapılardan bahsedelim:
## kafa derisi (scalp) şu yapılardan oluşur:
s skin= cilt
c connective tissue = cilt altı bağ doku
a aponeurosis = galea tabakası
l loose areolar tissue = gevşek bağ doku
p periost = kemik çevresi zarıdır.
(bkz: scalp)
## kafatasının katmanları şunlardır:
dış tabula =kompakt kemik
diploe = spongioz(süngerimsi) kemik
iç tabula =kompakt kemik
(bkz: kafatası)
## beyin zarlarının (meninks) katmanları şunlardır:
dura mater
arachnoid mater
pia mater
-pia mater ve arachnoid mater'e 'leptomeninx' denilmektedir.
(bkz: meninks) (bkz: leptomeninks)
## beyin dokusu ise genel anlamda gri maddeyi (nöron gövdeleri) dış tarafta, beyaz maddeyi (aksonları) iç tarafta barındırır. beyin bölgeleri loblara ayrılarak incelenir. yüzeyel yerleşimli olan 4 lob şunlardır:
frontal lob : en önde bulunur. kognitif(bilişsel) fonksiyonlardan sorumludur.
parietal lob: iki tarafta yukarıda bulunan loblardır. bu loblar duyulardan ve duyulara verilen cevaptan sorumludur.
temporal lob: iki tarafta kulak etrafında bulunan loblardır. hafıza işlenmesi, duyma fonksiyonu ve dilden sorumludur.
occipital lob: görme ve görüntünün işlenmesinden sorumludur.
(bkz: beyinde loblar)
## beyinde 2 önemli bölge
broca: frontal lobda bulunur. konuşma üretim alanıdır.
wernicke: temporal lobda bulunur. yazılı ve sözlü dilin anlaşılma alanıdır.
(bkz: broca ve wernicke alanları)
primer yaralanma ile oluşabilen kanamalar
1. caput succadenum: cilt-cilt altı dokusu ile galea arasında oluşur. en sık parieto-occipitalde görülür. en sık doğum travmalarında görülür. sutür hattını geçer.(kafatası kemikleri arasında bulunan eklemler)
2. subgaleal hematom: galea ile periost arasında oluşur. palpasyonla fluktuasyon verir, sutür hatlarını geçer. genelde fraktür (kırıklar) ile birlikte görülür.
3. sefal hematom: periost ile kafatası arasında oluşur. en sık parietaldedir. sutür hattını geçmeyen unilateral(tek taraflı) şişlik mevcuttur.
4. epidural hematom: kafatası ile dura mater arasında oluşur. bu bölgede en sık arteriyel kanamalar (a meningea media) kanar. daha az sıklıkta da venöz sinüs kanamaları görülebilir. lucid interval görülebilir. bt'de bikonveks görülür.
5. subdural hematom: dura mater ile arachnoid mater arasında oluşur. ağır kafa travmalarına (glasgow skoru 8'den düşük olanlar) en sık eşlik eden travma çeşididir. dura materde yırtık, venöz sinüs veya köprü venlerde yırtık sonucu oluşur. bt'de konkav görülür.
6. subarachnoid kanama: arachnoid mater ile pia mater arasında oluşur. tüm travmalarda en sık görülen kanama çeşidi budur. en sık bazal çekirdekler, interhemisferik fissür ve insular alanda görülür.
7. intraserebral kanama: beyin dokusunun içinde oluşan hasardır. 5mm'den daha küçük ise kontüzyon, 5mm'den daha büyükse hematom olarak adlandırılır. kontüzyon 3 çeşittir: travmayla aynı tarafta(coup) /travmaya zıt tarafta (conracoup) /herniasyonla gelişen( intermediate)
8. diffüz aksonal hasar: beyindeki beyaz madde içerisinde yaygın hasar oluşmasıdır. bt'de tespit edilemez. mr'da görülür.
(bkz: hematom) (bkz: kontüzyon)
primer yaralanma ile oluşabilen kafatası kırıkları:
1. lineer (çizgisel kırıklar): çoğu kafatası kırığı lineerdir. konumuna göre farklı bulguları vardır. a.meningea media etkilenirse epidural hematom, frontal sinüsler etkilenirse rinore ve epistaksis, mastoid kemik etkilenirse otore ve otoraji görülebilir.
kafa tabanında kırık oluşursa da, bunlara 'kafa kaidesi kırığı' denilir. kafa kaidesi de ön-orta-arka olmak üzere 3 bölümdür. kırığın yerine göre semptom verir.
2. deplesyon (çökme kırıkları): yüksek enerjili travmalar ile oluşur. en sık fronto-parietal kemiklerdedir. dış tabula iç tabulanın altına indiği takdirde buna 'tam tabula' denilir ve cerrahi gereklidir.
3. greenstick (yaş ağaç kırığı): yenidoğan döneminde görülebilen kırıklardır. plastisitesi yüksek olan kemikler bu dönemde bölgesel olarak içe çöker.
(bkz: rinore/otore) (bkz: epistaksis/otoraji)
#commotio cerebri: beyin sarsıntısıdır. bt ve mr'da belirgin hasar görülmediği, ancak minimal beyin hasarı olduğu durumlardır. geçici bilinç kaybı ve geri dönüşümlü serebral fonksiyon bozukluğu görülür. (bkz: beyin sarsıntısı)
#subdural higroma: ağır travmalardan sonra arachnoid materin kesilmesi durumunda, subarachnoid sıvının subdural mesafeye geçmesidir.
sekonder yaralanmalar:
1. enfarktüs = inme, belli bir nöral dokunun kan akımının yetersiz kalmasıdır.
2. beyin ödemi: hasara maruz kalan nöral dokunun şişmesidir. travmalardan sonra vazojenik ve sitotoksik ödem birlikte görülür.
vazojenik ödemde deksametazon (kortikosteroid) faydalıdır. sitotoksik ödemde ise steroid faydasızdır. (bkz: beyin ödemi)
3. herniasyon: beyin fıtığıdır. çeşitli şekillerde görülebilir. (bkz: beyin fıtığı)
-singuler,subfalksiyen herni = corpus callosumun üstünden orta hat shifti vardır.
-lateral transtentorial, unkal herni = en sık beyin fıtığı şeklidir. supratentoriel yer kaplayıcı lezyonlar sebep olur. 3. kafa çifti(n oculomotorius) etkilenirse anizokori oluşur. uncus beyin sapını iterse karşı taraf sıkışır ve hemiparezi oluşur. occipital enfarkt görülebilir.
-santral transtentorial herni = en sık ölüm sebebi olan hernidir. direkt bulbus ve ponsa bası vardır.
-tonsiller herni = posterior fossa kitlelerinde görülür. ilk dönemde tortikollis görülebilirken, ileri dönemde kardiyorespiratuar arrest olabilir.
-yukarı herni = obstrüktif hidrosefali varken ventrikülostomi yapılırsa oluşur.
-transcalvarial herni = external hernidir.
4. pnömocephalus = beyin içinde hava olmasıdır. bilateral frontal oluşursa 'fuji' denilir.
5: enfeksiyonlar = menenjit, meningoensefalit görülebilir.
ek kaynak 1
ek kaynak 2
ek kaynak 3
devamını gör...