kedi dili ve edebiyatı

mesela "kediler size bakarken gözlerini kısa bir süreliğine kapatıp açıyorsa sizi sevdiği anlamına gelir."

ya sövüyorsa ? dedirten durumdur.

haberi varmı bilmiyorum ama gecenin köründe sağa sola atlayıp duruyor eşşek sıpası.

(bkz: o kedi buraya gelecek)

grameri miav miav miav şeklinde olan dil.

candan erçetin'in bir şarkısında geçiyor: "..ben özlemedim ki seni kedi özledi çağır onu gelsin diye kedi söyledi..." hep sormak istemişimdir peki bundan kedinin haberi var mı diye?

teknoloji çok ilerlesin ve keşfedilsin istediğim alan. kedim ne düşünüyor acayip merak ediyorum.

hem ne düşündüğü hem de diğer kedilerle ne konuştuğu tam bir muamma. o kavga öncesi yeri görü inleten hararetli tartışmalarını bir kenardan dinleyip anlamak cok isterdim. neyi paylaşamıyorlar, hangi sorunu çözemiyorler acaba?

garfield'ın mezunu olduğu bölüm. fakat daha sonrasında kendisi gurmelik üzerine ihtisas yapmıştır.

sir bartholomeow furball jr. isimli şairin kedi dili ve edebiyatına kazandırdığı meow isimli şiirinin koroya uyarlanmasını dinleyin, çok çok duygusal.
cat choir

(bkz: yazarların mezun olduğu üniversite ve bölüm)

(bkz: sevdim bunu)

her insan evladının öğrenmesi gereken 4 dilden biridir. diğer ikisi için bkz. yabancı dil, vücut dili, işaret dili, anadil.

kedi konusunda uzman değilim, kedim var ama artık sokakta yaşıyor, amatör olarak kedi seven biriyim sadece. sözlükteki (ve sosyal çevrenizdeki) sıradan kediseverlerden biriyimdir muhtemelen, bu yüzden hatalı çevirilerim [bkz. translation] olabilir. el birliğiyle bu dili anlamak için bir sözlük, bir kılavuz, ne bileyim bir tercüme geliştirebiliriz. hatalarımı düzeltiniz lütfen.

- öncelikle kedimizin anatomisini tanıyalım. kedilerin belirli yerlerinde koku bezleri bulunur. en bilindik yerleri bıyık dipleri, yanakları ve patileridir. detaylı harita

haritada anal gland ve supra-caudal gland diye işaretlenen kısımlara dokunmanızdan huylanabilir bazı kediler, o kediden kediye değişir fakat yüzündeki koku bezlerinin olduğu bölgeleri sevdirmeye bayılır kediler. bunu her zaman aklınızda tutun. kedi sevmeye yeni başlıyorsanız kafasının üstünü ve pinna glands olarak işaretlenen bölgeyi sevmek en güvenli olandır.

- kedi bildiğiniz üzre insandan farklı olarak kuyruğa sahip bir canlı. bizim kuyruğumuz olmadığı için ne anlama geldiğini bilmiyoruz kuyruk hareketlerinin (yüzyıllar önce kaybetmişiz kuyruk dilini anlama yeteneğimizi hehe) ama bu bahane değil. kuyruk, bir kedinin kendini ifade etmesi için en güzel organlardan biri. ya da şöyle söyleyeyim, kuyruk hareketlerinden bir kedinin ruh hali aşağı yukarı anlaşılabilir. detaylı inceleme

bir iki tanesini metin içinde vurgulamak istiyorum. kedi oturduğu yerde kuyruğunu bir o yana bir bu yana sallıyorsa o kediyi sevmekle uğraşmayın. gergindir, saldırmak üzeredir, sinirlendirmişsinizdir, belli ki sevilmek istemiyordur.

* sağa sola hızlı sallanan kuyruk = "dokunma bana, tırmalarım" anlamına gelir.
* bayrak direği gibi havaya dikilmiş, hatta fıtı fıtı sağa sola titrek hareket eden kuyruk buradaki i'm crazy about you = "aha, benim insanım gelmiş. nerde kaldın, gözüm yolda kaldı. sev beni" anlamına gelir (ev kedisi olduğunu düşünerek yazıyorum tabii ki)
* kenara kıvrılmış, ama ucu fıtı fıtı yere vuran kuyruk buradaki sağ alttaki figür = "aha dikkatimi çeken bişey buldum, her an üstüne atlayabilirim" anlamına gelen kuyruk. bu sizin ayak parmağınız olabilir, yerinde duran çiçek olabilir, sizin hiç gör(e)mediğiniz bir şey olabilir, her şey olabilir.

her kuyruk şeklinin ve sallamanın farklı anlamları var, bunu unutmayın. tecrübe ve gözlemlerinizle siz de lv1 kedi seviciden lv10 usta kediciye terfi edebilirsiniz. mesela köpekler kuyruklarını sağa sola hızlı hızlı salladıklarında "sevinçliyim, sopayı atsana hadi yakalıycam" anlamına gelirken kedi için aynı hareket "dokunma, pençeyi yersin kafana" anlamına gelir. bu yüzden önceden öğrendiklerinizi unutun.

- kedilerin kulaklarında 32 farklı kas var bildiğiniz üzre. nato'nun hava izleme radarlarından bile kısa tepki süreleri ve verimliliği var kedi kulağının. her kulak şeklinin de farklı bir anlamı var tabii ki ama ben 3 ana gruba indirgeyeceğim: dik kulaklar, öne doğru hafif eğik kulaklar, kafaya yapıştırılmış kulaklar. kulaklar da vücut dili hakkında çok şey anlatmasına rağmen tek başına durum belirteci değil ne yazık ki. yani kulağına bakarak kedi için sinirli ya da alarm modunda diyemeyiz.

* dik kulak = "ilgimi çektin, nesin sen" anlamına gelir. genellikle meraklı ve oyuncu modda iken kedinin kulağı bu pozisyonu alır. genellikle gözler de kocaman olur. yüzünden anlaşılır yani. şöyle bir surat "hhşşşt, sen nesin hemşerim, seni daha önce bu mahallede hiç görmedim, hayırdır?" demek işte.
* hafif öne yatık, öne dönük, dik ama gevşek kulak = "mutluyum, senden bana zarar gelmez" kulağı. bunu tarif etmesi çok zor.
şöyle gibi ama değil gibi de. kulak yine dik, ama dimdik değil işte. öne dönük ama tam öne doğru da değil, hafif yan taraflara bakar pozisyonda. bu pozisyon kedinin sizi arkadaş olarak gördüğü pozisyondur. sinirli değildir, korkmuyordur, aksine size güveniyordur. böyle kedi bulduğunuzda ağzını yüzünü mıncıklayın. yok yok, usul usul sevin. ilk dakikadan yüz göz olmayın hemen.
* geriye yatık, hatta kafaya bitişik kulaklar = "aha şimdi göstercem sana ebeninkini tersten" kulağı. o kediden uzak durun. sakın sevmeye çalışmayın. ağzınızı yüzünüzü parçalama potansiyeli taşır. bu türün gözbebekleri kocaman olur, o kadar ki kedinin gözü neredeyse simsiyah görünür. bu tosun mesela korkmuş ya da çok sinirlenmiş ,
bu da başka bir sinirli kedi

ama şu kardeşimiz gayet meraklı modda www.thesprucepets.com/thmb/.... tam olarak şu bahsettiğim şey .
her kedi bunu yapmaz, yapan da her zaman yapmaz. gerçekten çok değerli bir davranış bu. bunu size yapan kedi = en gizli sırlarını anlatan arkadaş.

bu davranış aslında kedilerin daha minik birer bebekken annelerinin memesinden daha fazla süt gelsin diye yaptığı bir hareket (genel olarak böyle kabul edilir fakat yabani büyük kedilerin yatacakları otların üzerini de yolup yolup yatak yapma davranışı, bu masajın kökeni olabilir diye düşünülüyor). buzağıların annesinin memesine kafa atması gibi düşünebiliriz, ya da insan yavrusunun annesinin meme ucunu ısırması gibi.

* peki bir kedi bu masajı kime yapar? öncelikle öyle herkese yapmazlar, o konuda bi' anlaşalım. kendisini güvende hissettiği, "bundan bana zarar gelmez, şunun tipine bak. sevimli, pffts" dedikleri insanlara yaparlar.
* peki bir kedi bu masajı ne zaman yapar? onu kendisi bilir. güzel seversiniz, çok hoşuna gider, "gel buraya ben de seni sevicem" deyip yapabilir. en sevdiği yemekten vermişsinizdir, "gel buraya ben de seni sevicem" deyip yapabilir. oyun oynamak istiyordur, "gel buraya seni sevicem, sonra da birlikte oynayacağız" deyip yapabilir. çıkarcıdır bunu yapan kedi, unutmayın. ya masaj karşılığında bir şey isteyecektir; ya da sizin yaptığınız bir şey çok hoşuna gitmiştir, bildiği en özel yolla geri ödemeye çalışıyordur. asla durup dururken bu masajı yapmazlar.

- sürtünme ve kafa atma. bir kedi size sürtünüyorsa sizi tehlike olarak görmüyordur, aksine sizin onu sevmenizi istiyor demektir bu. severken bazen kafa atabilir, bazen de sevmeyi durdurduğunuzda kafa atar. durduğunuzda kafa atması, "durmasana lan, sevmeye devam et" anlamına gelir. sevmeden önce de kafa atabilir tabii ki, o da sev beni demek takdir edersiniz ki. ev kedilerinin uyuyan sahiplerine kafa atıp "uyan artık hayvan herif, hadi beni sevmen gerek. işe gitmeden önce sev beni bak, yoksa işe geç kalacaksın" demenin yollarından biridir. ayrıca koku bezi haritasını hatırlayın, kedilerin kafalarında bir sürü koku bezi var. kafalarını sürterek bu kokuyla işaretler kediler ailesini. sizi de yavrusu olarak görüyorsa kafa atıp kokusuyla işaretlemesi normaldir.

- kedinin kolunuzu/elinizi yalaması. bu iki farklı sebeple olabiliyor bildiğim kadarıyla. sizi çok seviyorsa yalar. bu şu demek: "sen beni çok seviyosun ama ben aşkında çıldırıyorum, daha fazlası lazım, dur tadına bakayım ne tatlıymışsın sen". diğeri ise üzerinizdeki bir kokudan rahatsız olmuş olabilir, yalayarak onu çıkartmak istiyordur. mesela yeni deodorantınızı beğenmemiştir, ya da duş jelinin kokusu hoşuna gitmemiştir. belki de kışın elinize sürdüğünüz arko kremi beğenmemiştir. hepsi olabilir.

* yalamanın kendi üstünde olanı ise bambaşka. saatlerce kendini sevdirdikten sonra bir anda dönüp g*tünü 2 adım ileri oturup az önce sevilen yerlerini yalaması insana kendini kötü hissettiriyor. "ulan madem benden bu kadar iğreniyordun, ne diye yarım saattir seviyorum seni popişko?" diye kızası geliyor insanın, ama olayın aslı astarı başka. kedi bu davranışıyla "ben seni o kadar çok seviyorum ki şu senin beni sevişin bile yetmiyor bana. tadına bakmam lazım, kokusunu almam lazım, dokunup bi görmem lazım nasılmış neye benziyormuş" demek istiyor. koku ve tat birbirine benzer duyular. ikisi de nemli ortamda çözünen kimyasallardan oluşan şeyler aslında (koku: koku moleküllerinin burun mukozasında -a.k.a sümük- çözünmesi; tat: tat moleküllerinin tükürükte çözünmesi). son sevmenizden sonra tüylerinde kalan zerreciklerin tadına bakmak istiyordur, hemen kötü düşünmeyin.

- suratınıza bakarak yavaş göz kırpması, size tamamen güvendiği anlamına geliyor. uykudan önceki son direniş gibi görünen, tam olarak şu davranış.
bir kedi, gözü kapalı size izin veriyorsa o kedi için öneminiz çok büyük demektir. yerinizin kıymetini (ve sorumluluğunu) bilin. ayrıca bu davranış kedinizin size öpücük attığı anlamına da gelebilir. duruma göre işte.

- karnını gösterme bir diğer güven belirtisi. "yumuşak karın" diye bir tabir var hani, zayıf nokta anlamına geliyor; cidden kedilerin karnı yumuşak noktası. hem gerçek hem mecaz anlamda. her kedi karnını göstermez. göstermiyorsa zorlamayın, karnı dışında sevecek çok yeri var kedinin. kimi hiç dokundurtmaz, kiminin umrunda olmaz, kimi 2-3 kaşımanıza izin verip sonra sinirlenir. kedinin karakteriyle alakalı tamamen, ama büyük güven göstergelerinden biridir.

- mırlaması (purr denilen ses) ve miyavlama. mırlaması genellikle hoşnut olduğunda olur, ama aklınızda bulunsun, ağrısı varsa da mırlayabilir. eski sevgilim derdi ki, "kedi mırlaması sırasında bütün kemikleri ve hücreleri yenilenir insanın". bence bu doğru, çünkü insanı çok dingin ve huzurlu bir ruh haline sokuyor kedi mırlaması. mutlu ve huzurlu olan insanın (yani stres seviyesi azalan bir insanın) vücudu da buna göre çalışacaktır. aşırı stres altında kaslar gerilir, postür bozulur, uzun süreli streste konsantrasyon ve dikkat eksikliği ortaya çıkar, hiçbir şey olmasa bile yaşam kalitesini düşürür. kedi mırlaması bunun tam tersini yapar. miyavlamanın ise çok farklı türleri var, buna tek tek değinmemiz gerekiyor bence.

* trill sesi. bunun türkçe karşılığını bilmiyorum. miyav ile mır arası bir şey. tam olarak şöyle değil, ama bulabildiğim en iyi kayıt bu.
şöyle anlatmaya çalışayım, mırlamasını hepimiz biliyoruz zaten. e miyavı da biliyoruz. miyav gibi sesli (o kadar sesli değil tabi) bir mır sesi düşünün, işte o trill. mırk diyelim hadi biz buna. "naber kanka" demektir bu ses. arkadaşsanız, aileden biriyseniz, halinizi hatrınızı soruyordur kediniz. herkese trill yapılmaz. ama seven herkese mırlayabilirsiniz, onda sıkıntı yok hehe.

* growl denilen ses, türkçesi hırlamak/hırıldamakmış ama tam köpeklerinki gibi değil. mesela şu videodaki hsssss sesi dışındaki kızgın kedi sesi growl oluyor.
vücut diline iyi bakın. kuyruk sağa sola hızlı biçimde sallanıyor, kulaklar geriye yatmış, gözbebekleri büyümüş kapkara gözlü olmuş kedi. sesini duymasak bile bu kedi sinirli diyebilmelisiniz şu vücudu görünce.

* hssss sesi. growl ile birlikte kullanılır genellikle. bunun insan dilindeki bire bir karşılığı oğlum bak git. karşısında ne var ise artık o an, ona "fazla yaklaşma" demektedir kedimiz. size hsss yapıyorsa yaklaşmayın anacım, rahat bırakın kediyi.

* yowl denilen ses. bu bildiğimiz kedilerin birbirine bağırması, ya da bizim avut diyen kedi diye bildiğimiz kedinin sesi.
aha da böyle bir şey. sinirli kedi sesi dememe gerek yok heralde.

* miyav. her şey olabilir bu. dikkat çekmek istiyor olabilir, "hhşşşt bi gel bak ne göstercem" diyor olabilir, "aç kapıyı dışarı gitçem" diyor olabilir, "çişim var ama kumum kokuyo, kumumu değiştirsene" olabilir, "karnım aç bana yemek ver. yok ondan değil diğerinden ver" diyor olabilir, "su bayatlamış, musluğu açsana su işçem, taze taze" diyor olabilir, "mutfağa gel yemek yap, ben de buzdolabının üstüne çıkıp seni izliycem" diyor olabilir, "çabukolçabukolkoşhadikaçıracaksınhadihadihadi-- kandırdııım" diyor olabilir, dediğim gibi her şey olabilir. miyav, bir kediyi tanımlayan ama anlaşılamayacak belki de birkaç şeyden biridir kedi dilinde benim için. kurandaki elif lam mim gibi. "var böyle bir şey, ama anlamını kimse bilmiyor"

kızmış/sinirlenmiş kedilerin sesinden de anlayabiliriz ne kadar vaktimiz olduğunu. önce growl gelir. hırıldar kedi, ağzı doluymuş gibi konuşur, biraz daha kızdıysa hssss yapar. bu da "bak yaklaşma diyorum, oğlum bak git" demektir. en son artık yowl evresine geçer, ki bu evre köprüden önceki son çıkıştır. miyoooooouuuvvvvyouvyouvyouv yapar bol bol, davut diyen kedi sesiyle konuşur. daha da artık sinirlendirdiyseniz bir kediyi, o aşama da shrieking denilen kedi çığlığıdır. saldırmadan önce manyak gibi miyavlar, sonra o miyav incelir de incelir, yüksek perdeden bir miyav çığlığı patlatır ya hani, aha da bu o . bu aşamada artık dayağı yemişsinizdir diye düşünüyorum.

şu video ile ilk partını bitiriyorum entrynin . daha yazacağım birkaç davranış daha var ama uykum geldi, yeter bugün.

-ayy kediler çok duygusal her şeyi hissediyor ve anlıyor. acaba kedim şuan ne düşünüyor?

o sırada kedi;

-gidemde bir yerleri dağıtam
-teplere çıkam, inemeyem
-10 kuruş daha ucuz mama aldılar diye huysuzlanayım
-hmm bu elbiseyi yeni almış, hemen parçalayayım
-herke3ssss benı raaaaat bıraksın...

arkadaşlar kısa bir not, her kedi balık burcu değildir.