kurtuluş savaşı

türk kurtuluş savaşı, istiklal harbi veya millî mücadele, ı. dünya savaşı'ndan yenik çıkan osmanlı imparatorluğu'nun itilaf devletleri'nce işgali sonucunda mîsâk-ı millî sınırları içinde ülke bütünlüğünü korumak için batıda itilaf devletleri'nin harekete geçirdikleri yunan ordusuna, güneyde fransız ordusuna, doğuda yeni kafkas devletlerinden ermenistan'ın kuvvetlerine ve itilaf güçlerine yaranarak tahtını korumayı amaçlayan padişahın taraftarlarına karşı 1919-1922 yılları arasında girişilen çok cepheli siyasi ve askerî mücadeledir.

11 ekim 1922'de imzalanan mudanya mütarekesi ile fiilen biten savaş, 13 ekim 1921'de imzalanan kars antlaşması ile doğu cephesi'yle sınırlı olmak üzere, 24 temmuz 1923'te imzalanan lozan antlaşması ile ise topyekûn sona ermiştir.

bu mücadelenin batı cephesi yunan millî belleğine "küçük asya felaketi" yani yunanca "mikrasiatiki katastrofi" adıyla kazınmıştır.

bazı yunan severlerin anlayamayacağı derecede kutsal mücadeleler verdiğimiz savaş.elbet o yıllarda da milli mücadele düşmanları vardı. günümüzde de olabilir ama şu unutulmamalı ki bu vatan bu vatanı sevenlerindir.

katılmadığım savaştır.

çok bilinmeyen iki dönüm noktası vardır;

1. ingilizlerin istanbul' da bulunan (bkz: meclis i mebusan) ı dağıtıp, meclis üyelerini malta' ya sürgüne göndermesidir. böylece tek yasal meclis ankara kalmıştır.
2. malta sürgünlerinin mustafa kemal' in zorlamasıyla serbest bırakılmasıdır. çoğu ittihatçı olan meclis üyelerinin bir bölümü ankara' ya gelmiştir. artık tek ve bütün ülkeyi temsil eden tek bir ankara meclisi kalmıştır. ayrıca sürgündeki bir çok subay da kuvvacılara katılmıştır.

mecliste kendine karşı çıkan ittihatçıları mustafa kemal kontrol altına almış, 1926' da tamamen tasviye edilmiştir. artık sadece mustafa kemal kolu devrimleri yapmaya başladılar. 1970 e kadar da tek başlarına iktidar oldular.

not; iki kola ayrılmıştır. inönücüler ve bayarcılar.

geçmişte nerede olup ne yapmak isterdiniz deseler; kurtuluş savaşı'nda savaşmayı isterdim derim.

istiklal harbi ya da milli mücadele olarak bilinen türk kurtuluş savaşı, 1919-1923 yılları arasında mustafa kemal paşa liderliğindeki türk ordusu'nun türkiye'yi işgal eden emperyalist yedi düvele karşı verdiği ulusal bağımsızlık savaşıdır. kurtuluş savaşı, emperyalizmin kirli çizmesi altında ezilen masum milletlere örnek olmuştur.
atatürk'ün başkomutanlık ettiği türk kurtuluş savaşı
atsız ata'nın başbuğ mustafa kemal atatürk'e kurtuluş savaşı hakkında yazdığı muhteşem bir şiiri

doğu cephesi hiç anlatılmayan, batı cephesi de eksik ve yanlış anlatılan bir mücadele. özetle;

- anadolu halkı bu savaşa asla destek vermemiştir. halk, padişahın makul bir antlaşmayla işgali izale edeceğini düşünüyordu.

- urfa, maraş, antep vilayetlerinde 1915 tehcirinde hayatlarını kaybeden ermenilerin akrabaları veya ermeni asıllı fransız askerleri yerel halka zulmü arttırmasalar, sittin sene insanlar silaha davranmazlardı. kaleden türk bayrağının indirilmesi, müslüman kadınların ırzına tasallut gibi ahmakça hareketler, işgale direnişi getirmiştir.

- kazım karabekir paşa olmasaydı, bugün erzurum'dan ilerisi ermeni, dolayısıyla eski dönem sovyet yani rus toprağı olacaktı. bilhassa van, bitlis havalisinde ermenilerin 1915'te kürtlerin kendilerine yaptıklarının fazlasını yaptığı korkunç katliamlar yaşanmıştır. kürtler karabekir paşa'ya destek vermeseler şimdi yarısından fazlası gizli dinli, sünnetsiz, ermenileşmiş bir topluluk olacaklardı.

- ingiltere osmanlı gibi büyük bir ülkeyi asla ilelebet işgal altında tutma niyetinde değildi. ankara antlaşması'na kadar fransa da bu gerçeğe uyanamadı. başından beri kemal paşa ile uzlaşabilecekleri bir zemin arıyorlardı. ancak tbmm hükümetinin elde ettiği askeri başarılar, fransızların masaya daha zayıf oturmasına sebep olmuştur. bu merhaleden sonra güney doğu vilayetlerindeki ermeni hayalleri bitmiştir.

- savaşta sscb ve lenin'in rolü asla unutulmamalıdır. başından beri mustafa kemal'i burjuva olarak gören, komünist olmadığını bilen sovyet hükumeti, osmanlı'nın işçi sınıfına sahip olmayan bir toplum olması hasebiyle devrimci hareketi askerlerin başarabileceği tezine oynamıştır. sonraki on yıllarda kemalist sol'un askeri darbeyle başa geçme arzusu, türkiye'nin asyatik bir ekonomik sisteme bağlı olduğu gerçeğine dayanır.

-ingiltere ve fransa'nın savaştan çekilmesinden sonra yunanlar bir başlarına kalmıştır. buna rağmen oldukça iyi savaşmışlar, orduları polatlı'ya kadar dayanmıştır. hatta bizim vakti zamanında eskişehir-kütahya muharebeleri diye okuduğumuz savaşlarda türk ordusu öyle bir bozgun yaşamıştır ki, albay ismet bey'in idamı istenmiştir. mustafa kemal, inisiyatifi eline almış, askeri açıdan iyi bir performans vermiş, buradan elde ettiği rüzgarla rakiplerini tasviye için de güç bulmuştur.

- savaşın esas motivasyonu ve neticeleri konusunda sevan nişanyan ve kadir mısıroğlu'na katılıyorum. nişanyan, bu savaş ittihat ve terakki'nin b takımı'nın mücadelesiydi ve gayrımüslim mallarına el konulmak için yapıldı diyor. ben ikincisinde şöyle ayrılıyorum. savaşın doğal neticesi olarak artık tamamen türk ve müslüman bir anadolu'da cumhuriyet hükumeti savaş ganimeti mantığıyla gayrımüslim mallarına el koydu. bu osmanlı'dan gelen bir refleksti. osmanlı'dan ayrıldığı yön ise artık bu kadar parçalanma travmasından sonra müslüman olmayan unsurlara yer verilemezdi. tehcir, türk olan ama müslüman olmayan karamanlıları da dahil ederek gerçekleşti.

- bu sürgün ve mala el koyma hengamından yahudiler ve izmir levantenleri gibi savaşta açıktan türklere cephe almamış azınlıklar zarar görmediler. ancak yahudiler de cumhuriyet döneminde israil'in bir anayurt olarak resmiyet kazanması ve filistin meselesinden ötürü peyderpey bu toprakları terk ettiler. aslında varlık vergisi ile 6-7 eylül hadiseleri sermayenin türkleştirilmesinin son adımıdır.

- savaştan sonra tarih yazımı kişi kültü üzerine bina edilmiş, yeni rejimin kuruluşunda ve ikamesinde mustafa kemal tanrısal bir figür haline getirilmiştir. 1932'den sonra kemal paşa'nın etrafında eski yaranlarından olup da kurtuluş savaşı'nda mühim görevler alan sadece bir kaç kişi kalmış, kendi içine çekilmiş, halktan izole edilmiştir. insiyatif koyduğu hatay mevzusu haricinde atatürk'ün ülkeyi gerçek anlamda yönettiği söylenemez.

cepheden kaçanların torunları sözlükler de tanım giriyor veya devletin üst kademelerine yerleşiyor.

düşmanın yaptığı hatalar;

bir çok subay ittihatçıydı. bugün ki ünlü deyimle bazı subayların (bkz: araları bozuktu kanları bozuk değildi) tutucusu, batıcısı, milliyetçisi hep birlikte hareket ettiler. sonra aralarındaki hesabı 1926 izmir suikastinde gördüler.

meclisi mebusan ı kapatan gerzek ingilizlerdir. mustafa kemal, meclisi ankara' ya aldı. bir de malta' ya sürülen meclis üyeleri ve ittihatçıları kurtardı. tamam tbmm de bir muhalif grup oluştu ama bütün yönetim ankara' ya geçmişti.

direnişçi subaylar çok tecrübeli , on yıldır savaşan bir altın jenerasyondu.

yunan ordusu anadolu çölünde türk ordusu kovalamaya başladı. ulaşım yolları uzadı, uzadı. mustafa kemal yunan ordusunu ankara' nın batısında engebeli arazide öle, öldüre sakarya hattında hırpaladı. yunanda ne erzak ne de cephane kaldı.

son bir hata yapan yunanlar bursa' nın da işgalinden vaz geçmeyip, savunma cephesini çok uzun tuttu.

ve şansları yoktu; hem sakarya' da hem büyük taaruzda türk süvarileri iletişim ve nakliye hatlarını kesti. şans cesurlarla birlikte olur.

ingilizler ve yunanlar atatürk' ün ne kadar iyi bir subay olduğunu anlayamadı. halbuki almanlara sorsalar söylerlerdi.

aslında bittiği tarih ne izmir' in kurtuluşu ne de lozan anlaşmasıydı. türk ordusu izmir' i kurtardıktan sonra çanakkale önlerine geldi. ingiliz başbakanı (bkz: lloyd george) türklerle savaşmak istiyordu. ama ne dominyonlar ne de ingiliz ordusu savaşmak istemiyordu. general charles harington, ismet paşa ile görüşmelere başladı. 9-20 eylül 1922 günlerinde yaptıkları toplantı bunun ilk adımıydı. toplantıda trakya konusu ağırlıklı tartışma konusu oldu. ingiltere, türkiye’ye trakya’nın midye-enez hattına kadar olan kısmının verilmesinde ısrarcı oldu. oysa türkiye edirne dâhil meriç nehri’ne kadar istemekteydi. fransa’nın diretmesi ve italya’nın desteklemesi ile ingiltere kabul etmek zorunda kaldı.

batı sınırı belli oldu ve savaş bitti.

(bkz: sakarya meydan muharebesi)
(bkz: başkomutanlik meydan muharebesi)
(bkz: hacianesti gel de ordularini kurtar)
(bkz: mareşallik)