1.
17. yüzyıl felsefecisi leibniz'in kötülük problemine getirdiği cevap.
basitçe ezelden beri var olan madem tanrı var ya da madem tanrı iyi neden böyle kötü bir dünya yarattı ya da neden bu kadar kötülüğe izin veriyor sorularına verilmiş cevap.
(bkz: özgür irade)
(bkz: alim-i mutlak)
(bkz: kadir-i mutlak)
(bkz: ütopya)
basitçe ezelden beri var olan madem tanrı var ya da madem tanrı iyi neden böyle kötü bir dünya yarattı ya da neden bu kadar kötülüğe izin veriyor sorularına verilmiş cevap.
(bkz: özgür irade)
(bkz: alim-i mutlak)
(bkz: kadir-i mutlak)
(bkz: ütopya)
devamını gör...
2.
alman matematikçi, filozof ve hukukçu gottfried wilhelm leibniz’in dünyayı açıklamak için kullandığı cümledir.
leibniz, voltaire’in hararetle ve kararlılıkla karşı çıktığı bu cümleyi theodicee adlı eserinde şöyle kullanmıştır:
ve olası dünyaların en iyisi; her şeyi bilen tanrı sayesinde bilinmiş, sonsuz iyiyi üretebilmesinden ötürü yaratılmaya seçilmiş ve her şeye gücü yetmesi ile oluşturulmuştur.
maddi ve manevi dünyayı oluşturan çok sayıda monad kendi özlerine göre hareket etmektedir ancak tanrının onlara bahşettiği ahenk sayesinde de bu dünyayı mümkün dünyaların en iyisi haline getirmektedirler.
çok derin bir felsefe bilgisine sahip değilim. leibniz ile karşı karşıya gelip konuşma şansım olsa muhtemelen beni ve düşüncelerimi hallaç pamuğu gibi atar ancak artık bu dünyada olmadığı için kafama takılan bazı şeyleri yazmam gerekecek ve bunu korkmadan yapacağım leibniz’den.
bu dünya üzerinde yaşamaya başladığım zamandan beri mümkün acıların bir çoğuna tanık oldum, okuduklarım ve izlediklerimle de öyle. mümkün olan savaşların en iyilerine şahit olduk dünya ahalisi olarak, mümkün olan en iyi atom bombalarını, mümkün olan en iyi işkenceleri gördük, dünya mümkün olan en iyi hastalıklarla kırıldı.
insan mümkün olan yaratıkların en iyisi ama 100 yıl gibi kısa bir süre bile bozulmadan duramıyor. bu süre boyunca da sürekli arıza vermeye devam ediyor. günden güne performans kaybı da cabası.
tanrının varlığı ya da yokluğu ile ilgili bir sorunum yok, hiç de olmadı. öldüğüm zaman bunun muhasebesi yapılır zaten. çok uzun da bir zaman yok ne olup olmadığını görmek için önümde.
ama mümkün dünyaların en iyisi fikrine alışamıyorum bir türlü. sanki mümkün dünyaların en iyisinde çocuk ölüleri kıyıya vurmaz gibi geliyor bana. ya da yatılı bir okulun bahçesinde yerli çocuklara ait toplu mezarlar bulunmaz gibi geliyor. çocuklar tecavüze uğramazlarmış gibi geliyor. mümkün dünyaların en iyisinde bunlar oluyorsa en kötüsü nasıl olurdu kim bilir!
böyle bir dünyada bu kadar zaman geçirince cehennemin vaat ettiği fiziksel acı o kadar da korkutucu gelmiyor bana.
tabii ki her şey için bir yaratıcıyı sorumlu tutmayabiliriz, özgür irade sahibi insan her şeyden sorumlu tutulabilir ama ömer hayyam geliyor o zaman da aklıma:
madem bizler çamurdan halk edildik,
sebep ne ki; hak tanısın eksik, gedik?
kusursuzsak neden bizi kırıp döker?
kusurluysak acep kimde bu eksiklik?
bir şeyler yanlış ya da benim kıt aklım anlamakta zorlanıyor. o halde mümkün dünyaların en iyisinde görüşmek üzere sevgili okur yazar arkadaşım.
leibniz, voltaire’in hararetle ve kararlılıkla karşı çıktığı bu cümleyi theodicee adlı eserinde şöyle kullanmıştır:
ve olası dünyaların en iyisi; her şeyi bilen tanrı sayesinde bilinmiş, sonsuz iyiyi üretebilmesinden ötürü yaratılmaya seçilmiş ve her şeye gücü yetmesi ile oluşturulmuştur.
maddi ve manevi dünyayı oluşturan çok sayıda monad kendi özlerine göre hareket etmektedir ancak tanrının onlara bahşettiği ahenk sayesinde de bu dünyayı mümkün dünyaların en iyisi haline getirmektedirler.
çok derin bir felsefe bilgisine sahip değilim. leibniz ile karşı karşıya gelip konuşma şansım olsa muhtemelen beni ve düşüncelerimi hallaç pamuğu gibi atar ancak artık bu dünyada olmadığı için kafama takılan bazı şeyleri yazmam gerekecek ve bunu korkmadan yapacağım leibniz’den.
bu dünya üzerinde yaşamaya başladığım zamandan beri mümkün acıların bir çoğuna tanık oldum, okuduklarım ve izlediklerimle de öyle. mümkün olan savaşların en iyilerine şahit olduk dünya ahalisi olarak, mümkün olan en iyi atom bombalarını, mümkün olan en iyi işkenceleri gördük, dünya mümkün olan en iyi hastalıklarla kırıldı.
insan mümkün olan yaratıkların en iyisi ama 100 yıl gibi kısa bir süre bile bozulmadan duramıyor. bu süre boyunca da sürekli arıza vermeye devam ediyor. günden güne performans kaybı da cabası.
tanrının varlığı ya da yokluğu ile ilgili bir sorunum yok, hiç de olmadı. öldüğüm zaman bunun muhasebesi yapılır zaten. çok uzun da bir zaman yok ne olup olmadığını görmek için önümde.
ama mümkün dünyaların en iyisi fikrine alışamıyorum bir türlü. sanki mümkün dünyaların en iyisinde çocuk ölüleri kıyıya vurmaz gibi geliyor bana. ya da yatılı bir okulun bahçesinde yerli çocuklara ait toplu mezarlar bulunmaz gibi geliyor. çocuklar tecavüze uğramazlarmış gibi geliyor. mümkün dünyaların en iyisinde bunlar oluyorsa en kötüsü nasıl olurdu kim bilir!
böyle bir dünyada bu kadar zaman geçirince cehennemin vaat ettiği fiziksel acı o kadar da korkutucu gelmiyor bana.
tabii ki her şey için bir yaratıcıyı sorumlu tutmayabiliriz, özgür irade sahibi insan her şeyden sorumlu tutulabilir ama ömer hayyam geliyor o zaman da aklıma:
madem bizler çamurdan halk edildik,
sebep ne ki; hak tanısın eksik, gedik?
kusursuzsak neden bizi kırıp döker?
kusurluysak acep kimde bu eksiklik?
bir şeyler yanlış ya da benim kıt aklım anlamakta zorlanıyor. o halde mümkün dünyaların en iyisinde görüşmek üzere sevgili okur yazar arkadaşım.
devamını gör...