negatif diyalektik (kitap)

adorno beyin ofansif eseri. gerek kendi politik geçmişi nedeniyle gerekse sezgisel olarak öfkesini biraz ikiyüzlü bulsam da okuması ufuk açıcı olandır. daha softu içinse minima moralia

adorno son büyük sanat ve estetik kuramcısıdır. çağdaş materyalizmin odağına aldığı hegel'in diyalektiğini kendi kuramına zemin yapsa da hegel'in sentezle aştığı identisch* ters çevirir ve das nichtidentische*'i merkeze alır. kaba ifadeyle hegel ve kant eleştirilerinin materyalist bir konsensusudur bu. mevzunun başında anlaşılması gereken en kritik önkabul, adorno'nun dünyada insanın hakikatla değil ''hakikat olmayan'' ile muhatap olduğunu söylemesi.. bu adorno'nun dogmasıdır. hegelyen diyalektikte bütün çelişkiler özdeşlik içinde eritilir lakin adorno için böyle bi özdeşlik söz konusu değildir ve özdeşliğin olmadığı yerde çelişkiler vardır. işte bu çelişkinin olduğu yerde adorno'nun das nichtidentische devreye girer.

adorno kitap boyunca idealizmin tahtında hegel'in* diyalektiğini farklı bi açıdan ters çevirip kant'ı* tokatlar. a priori unsurlara saldırır. gerçekliğin deneyimi kant'ın verstehen'ini aşan bir şey. ancak bu deneyimin bilgisini adlandırırken tabi ki ding an sich olarak adlandırmaz. bu şekilde adlandırsa yine idealizme kapı açılacak. o sebeple adorno buna das nichtidentische der. burdaki ilginç nokta hegel'in varsaydığı akıl, özne ve nesne arasındaki birlik* adorno tarafından kabul edilip ters çevrilir. bu ters çevirme negatif diyalektiktir. hegelyen diyalektik özdeşlik uğruna farklılıkların olmadığı anlayışı nesneye dayatmıştır. zaten materyalist bir sistem için asıl hedef nesneyi bağımsız kılmak ve idealizmi nesneden kazımak. öznenin kurucu olduğu her sistem idealizmdir adorno'ya göre.

bn bunu mevcudun bir cesit yanlis yorumlaması olarak görüyorum çünkü eger sembolik mantikla aciklarsak degilin degillenmesi sonsuza gittiginde daimi bir olumlamaya veya tersine ulasmak bnce mümkün değil.dolayisiyla belirli bir totoloji veya celiski de doğurmaz.adorno negatif diyalektigi belli bir kaliba oturtmaya calissa da gene de bu haliyle bnce zemin cok kaygan.