neron'un aslında roma'yı yakmamış olması

1 gercek. zalimligiyle tanindigi soylenen neron/nero, aslinda roma'yi falan muhtemelen yakmadi.

bazi antik roma tarihcilerinin anlattigi hikaye su sekildedir, nero roma'yi yaktiriyor, ardindan paletine tepesindeki sarayinda, tabi o donem keman yok daha, lir denen kemanimsi enstrumanini calarak sarki soyluyor ve yangini izliyor.

bazi antik tarihcilerin anlattigi bu hikaye o kadar tutuyor ki, omru hem antik roma'dan, hem neron'un kendisinden daha uzun suruyor.

simdi bu yangin miladi temmuz ayi 64 yilinda cikiyor. neron o donem 26 mi ne yasinda, 20'lerinde 1 imparatordu.

fakat, antik roma doneminde evet tarihciler buyuk roma yangini olayini ele alsalar da, aslinda bu olayi bizzat yasamis olup da bunu anlatan ve kitabi gunumuze gelen tek bi tarihci var. o da tacicus'tur. bu yangin, antik roma'nin baskenti roma'da yasaniyor ki tacitus da o donem ordaydi, dolayisiyla onun tarih kitabi, bu yanginla ilgili esas kaynak islevi gorur.

olayin kitabi gunumuze gelmis ek tarihci gorgu tanigi tacitus bile aslinda olayi yasanmasindan 60 yil sonra, omrunun son yillarinda, hani miladi 120'lerde falan yazmistir.

olay soyle yasaniyor,

sicak 1 temmuz gecesi. tacitus tabi olayin detaylarini olayi erkenden gozlemlemis gorgu taniklarindan da aliyor.

iste neyse sicak bi temmuz gecesi veya aksami, yani gec saatler, yanici maddeler satan veya bulunan bi yerin yanindaki dukkanlarda basliyor ilk bu yangin.

daha sonra iyice yayiliyor, ve o donem bu baskentteki buyuk, tarihi bi arenaya yayiliyor, orayi da yakip yikiyor, ardindan evlere, binalara kadar uzaniyor, tarihi anitlari falan da maalesef yok ediyor, saraylari, dukkanlari yakiyor.

ve, baskent roma'nin 3'te ikisini, yuzde 70'ini yok ediyor, yuzlerce insan ölüyor, binlercesi evsiz kaliyor falan.

burda su soru akla gelebilir, lan bi yangin nasil bu kadar yayilabilir ki.

bunun sebebi, ilgili gecenin sicak, ayrica ruzgarli olmasi. ruzgarlar falan da atesin yayilmasina tesir etmis.

bunun diger bi sebebi, sehrin mimarisi. yani sehrin, gelisiguzel bi kentsel planlamasi vardi. heleki 2000 yil once. dolayisiyla kotu bi sehir planlamasi oldugu icin yanginin yayilabilecek bicok alani vardi ki yayilip binalari yakti.

burda gene su sorulabilir, eski evler tastan falan degil mi, binalari nasil yakti.

soyle ki bu konuda ilk roma imparatoru augustus'un bi lafi var, ben roma'yi ahsaptan evlerde buldum, sonra bunlari mermer yaptim.

augustus'un bu iddiali lafina ragmen, aslina bakarsaniz miladi 60'larda falan da, roma'daki bicok ev falan ahsaptandi.

e ates de ahsapi yaktigi icin, cogu ahsap evi, binayi silip supurdu.

isin digur boyutu, aslinda bu roma'daki ilk yangin degildi. roma'da her zaman hep sehir yanginlari cikardi.

mesele bu olay miladi 1. yuzyilda oldu, ve ayni yuzyilda roma'da toplam 6 yangin cikmis.

bu yanginin bu kadar unutulmaz olmasinin sebebi, cok buyuk olmasi.

peki, neron konusuna donelim. bu yangini neron mu cikardi.

hayir, tacitus oyle 1 sey demez. aksine, neron o donem sehir disindaki villasindaydi.

meshue neron paletine sarayinda lir calarak yangini seyrediyordu gibi menkibeler birer uydurma.

cunku yanginda ilk yanan mekanlardan biri neron'un paletine tepesindeki sarayiydi. anlayacaginiz neron hem sehir disindaydi, velevki sehirde olsa bile kendisinin de sarayi yanip yikildigi icin, cunku yangin neron'un sarayina yakin yerde cikmisti, bu sebepten neron zaman bulup da sarayda lir calarak olayi seyredemezdi.

yani bu olay uydurma.

bu olayin uydurma oldugunun diger kaniti bu olayi anlatan 2 tarihcinin ikisinin de senatorler icin calismasi, imparatorlarla senatorler arasindaki muhalefet ve bu tarihcilerin neron muhalifi siyasilerle de calismis olmasi.

yani neron'a muhalefet vardi, ve neron aleyhine propaganda ve taht icin bu tur hikayeler uyduruldu.

ayrica o donem roma halki da neron'u bu yuzden suclamislardi. bunu tacitus da aktariyor.

halbuki neron'un bunu yapmadigina dair baska kanitlar da vardi.

mesela, neron olay sonrasi hemen sehre dondu, kamusal binalar insa ettirip evsil kalan insanlari oraya gonderdi, kendi bahcelerini acti, baska yerlere yerlestirdi bazi evsiz insanlari. ayrica erzaga erisim icin misir fiyatlarini azaltti.

yani neron olay sonrasinda halka buyuk olcude destek olup ev ve erzak temin etmeye calismisti.

fakat buna ragmen halk neron'u sucladi.

neron da tacitus'a gore, siddetli bi isyan olmasin veya bu soylentiler devam etmesin diye, "filistinli 1 marangozun tarikatini" hedef gosterdi.

evet, bu marangoz isa'ydi, tarikati da hristiyanlar.

tacitus zaten tanrilari inkar eden hristiyanlari hedef gosterdi, kanit olmadan, onlari faciali iskencelerle öldürttü.

mesela net hatirlamiyorum onlara bi giysi giydiril kopeklerin onune atti mesela. oyle degisik iskenceler yapti diye yazar tacitus.

ki bu yuzden hristiyanlar, kendilerine ilk zulmeden hukumdar olarak neron'u gosterir.

fakat bu anlatida 1 gariplik var, miladi 1. yuzyilda, "hristiyan" adi cok da bilinen 1 ad degildi. ayrica tacitus'un bu pasajindaki anlati, tacitus'un diger yazilarindaki genel uslubuyla uyusmaz.

bu sebepten bu pasaji buraya neron muhalifi hristiyanlarin eklemis olabilecegini de arastirmacilar soylemislerdir.

ayrica diger bi nokta da, neron'un yangin sonrasi saray yaptirmasi. mesela bu da elestirilen bi diger konuydu. cunku olay sonrasi neron tekrar kendine cok ihtisamli 1 saray yaptirir.

halbuki roma imparatorlarinin, mutevazi bi yasamla binen ilk imparator augustus haric, ihtisami sevdikleri ve bu konuda birbirleriyle yaristiklari bilinir.

ayrica yeni bazi arastirmalara gore, neron'un yaptirdigi bu saray, sadece kendisine de ozel olmayip, kamusal 1 gorev goruyordu.

anlayacaginiz neron'a muhalefet olsun diye bicok sey muhaliflerince uyduruldugu icin, aradtirmacilar hakkindaki bicok anlatiya(mesela karisini ve annesini oldurmesi gibi) supheyle bakiyorlar.

yani, hayir, roma'yi neron yakmadi.

edit: ayrica neron roma yanarken acilen yangin sondurmek icin kisiler de gonderdi. fakat bunlar yagmacilar ve kundakcilar tarafindan engellenmeye calisildi ve yangini daha da koruklemeye calistilar. yanlis 1 sekilde bu kundakcilari neron'un tuttugu iddia edildi.

yani roma birileri/kundakcilar tarafindan yakilmis olabilir, ama bunu yapan neron degildi.

roma'yı yakmamış olmasına kanıt olarak nero'nun yangının olduğu tarihte antiumda olması gösterilse de tamda yangının olduğu tarihte sarayı antiuma taşıması ayrı bir muaammadır ve bu sanı doğru çıkaracak kadar şüphelidir.