pareidolia

herhangi bir görüntünün veya sesin, önceden karşılaşılan nesnelere veya seslere benzetilme durumudur.
fayanstaki şekli insan yüzüne benzetmek örnek gösterilebilir.

bulutları şekillere benzetmekte bir örneğidir.

beyinlerimiz, cisimlerin genel hatlarında insan yüzüne benzer şekiller görmek üzere özelleşmiştir. nesnelerde; yüzler, şekiller aradığınız her durum pareidoliayaya örnektir.
bulutları tanıdık şekillere benzetmek en bilindik halidir.

kemalistlerin ve dindarların bolca manipüle ettikleri tanımdır ayrıca.

soyut ya da somut nesnelere kendince anlam yüklemek, başka bir şekle benzetmek.
mars'ta fare görmek(!)

küçükken tuvaletimizin fayanslarında gördüğüm minik uzaylının aslında var olmadığını anlatan başlık.

yunanca hatalı, yanlış gibi anlamlara gelen para ve görüntü, biçim gibi anlamlara gelen eidolon kelimelerinden türemiştir.

basitçe, bir şeyi gerçekte olmadığı başka bir şeye benzetmek şeklinde tanımlanabilir. internette gördüğümüz birçok birbirinden farklı nesneyi insan yüzüne benzetmemiz buna örnek olarak gösterilebilir. bu etkinin gerçekleşmesi özellikle fusiform face area ile ilişkilidir.

amerikalı kozmolog carl sagan'ın düşüncelerine göre pareidolia, insanın doğal yaşam koşullarında yaşamını sürdürebilmesi ve hayatta kalabilmesi için kullandığı bir araçtır. insanın kendisine yaklaşan bir canlının dost mu yoksa düşman mı olduğuna karar vermeye çalışması gölge veya ışık gibi biçimlerin yüz olarak algılanarak yanlış yorumlanmasına sebep olmuştur.

yukarıda arkadaşlar ne güzel kelimenin tarihçesine girmişler ama bulutları şekillere benzetmek değildir asıl olay. halıdaki şekiller gölge yaptığında bile orada bir yüz görüyorsanız, ya da ceviz ağacından yapılmış mobilyaların alacalı yüzeyi bile zihninizde başka şeyler çağrıştırıyorsa muhtemelen pareidolia'ya sahipsiniz. animasyon, çizgi film ya da karikatür gibi oluşumların arka planında yani oluşumunda rol oynayan insanların çoğu buna sahiptir.

insan beyninin anlam arayışının sonucunda ortaya çıkan yanılsama. karışık desenler, rasgele gelişmiş dokular arasında bile gördüğünüz her üç noktaya bir insan yüzü atayarak sizi kandırabilir beyniniz. böylece o şey bir anlam kazanır.
mesela dali'nin mae west room adlı eseri zihnin bu çırpınışlarıyla dalga geçen mindf..king bir iştir.


ve fakat eğer zihniniz çok fazla din safsatasına maruz kalmışsa eyüpsultan türbesinde çini üstünde yer alan palmet motiflerinde şeytan yüzü de görebilirsiniz.

önce tarifle başlayayım. türkçede "hatalı anlam yükleme" olarak geçen, bir şeyi aslında olmadığı bir diğer şeye benzetmek durumu; görsel sanrı. psikolojik bir hastalık değil, normal bir insan eğilimi. algıda seçiciliğin ve tesadüflerin payının çok olduğunu da ilave edeyim.

çok kereler olmuştur hepimizin hayatında bu gibi durumlar, olmadık şeyleri olmadık şeylere benzetiriz, bazen üzerine düşer güleriz, bazen irkiliriz bazen de umursamaz geçeriz. görsel yanı kuvvetli ya da iştahlı zihinler için denk gelmesi oldukça da eğlenceli ve zevklidir. gökyüzüne bakar size işaret çeken bir el ya da kanatlı bir balık görebilirsiniz.
sık olur bana da ama bugün çok şahane bir örneğe denk geldim. atölyede tam yaptığım işi zımpara ile düzelticem, daha önce kullanılmış ama tozu silkelenmemiş bir zımparayı aldım raftan.

sonuç şuydu: ışığı sağdan almış, yarısı karanlıkta, ağzı ileri doğru uzamış, kalkık burunlu, gözleri kapalı bir portre. o bir zımpara kağıdı idi aslında üzerinde seramik tozları kalmıştı. her şey yerli yerindeydi ama.

azar yerken halı desenleri içinde sık sık bulurdum... bu da en bilineni...

bu yüzden askerde gece nöbetlerinde sürekli sabit bir noktaya bakmamız öğütlenirdi...