şeyh sait isyanı

1925 yılında güneydoğu bölgesinde çıkan isyandır. şeyh said, etrafındaki kürt ve zaza aşiretleri ile birlikte m. kemal'in din karşıtı bir tutum içinde olduğunu ileri sürüp büyük bir isyan çıkarmıştır. bunda bir sene önce kurulan ve ilk muhalif parti olan terakkiperver cumhuriyet fırkasının oluşturduğu ittibanın da etkileri vardır. 10.000 kişi ile diyarbakıra saldırılmış ve kuşatılmıştır. daha sonra hükümet takrir-i sükun yasası çıkararak olağanüstü hal durumuna geçmiş ve isyanı bastırmış, şeyh said ve arkadaşlarını yine 1925 yılında yakalamıştır. diyarbakırda kurulan istiklal mahkemesinde şeyh said ve 47 arkadaşı ölüme mahkum edilmiş ve asılmıştır.

link

bazı kesimlerin sandığının, bazılarınınsa söylediğinin aksine merkezinde etnik köken vurgusu olan bir kürt ayaklanması. bu ayaklanmaya "tamamen şeriatçı, dini ayaklanma" gibi sıfatlar vermek kürt gerçeğini her yönden gizlemeye çalışan bir politikanın ürünüdür.
ayrıca şunu ayrıca belirtmeden geçemeyeceğim: şeyh sait, düzenli orduları bulunan bir aşiretin önderiydi ve bu düzenli ordular da kurtuluş savaşı'nda ciddi bir rol oynamıştı. gel gelelim ki bu orduların daha sonra isyanda da ciddi bir rol oynamasının nedenlerini de insan düşünerek bulmalı, bundan ders çıkartmalıdır.
neyse, ayaklanmanın özetinin özetini özetleyecek olursak:
koçgiri ayaklanmasının kanla bastırılmasından sonra 1922'de albay halit ve yusuf ziya gibi kişilerce kürdistan istiklal cemiyeti (azadi) kuruldu. şeyh sait ayaklanmasının esasen politik açıdan önderleri bu kişilerdir. (şeyh sait gibi aşiret önderleri de ayaklanmaya sonradan katılmışlardır.) 3 yıl boyunca örgütlenen azadi, ayaklanma tarihini 21 mart 1925 olarak belirler. ancak yanlış anlaşılan bir telgraf yüzünden ayaklanma bir bölgede erken başlar, bu bölgede ayaklanma hemen bastırılacaktır. yusuf ziya ve albay halit tutuklanır. işte şeyh sait bu noktadan sonra ayaklanmaya önderlik edecektir.
şeyh sait, kendisini takip eden askerler ile çatışmaya girer, askerler ölür. olaydan haber alan diğer bölgeler ayaklanmanın başladığını sanıp harekete geçer: bazı bölgeler ele geçirilir, pek çok kent kuşatılır. ancak albay halit'in ve yusuf ziya'nın ele geçirildiği bölgedeki ayaklanma erken bastırıldığından bu kuşatmalarda istenen sonuç elde edilemez. sonuçta ayaklanma bastırılır. ayrıca bazı aşiret liderlerinin (ve böylece o aşiretin) de tabiri caizse kendini satarak, para karşılığında ayaklanmaya karşı savaşması da isyanın bastırılmasında önemli bir etkendir. şeyh sait ve arkadaşları yakalanır, istiklal mahkemelerinde idama mahkum edilir.
şeyh sait ayaklanmasının gerici bir ayaklanma olmadığını yazının üstlerinde de belirtmiştim. aslında buna en güzel kanıt, istiklal mahkemeleri'nin o günkü verdiği karardır:
"hepsinin hedefi aynıydı, bağımsız kürdistan'ın kurulması ve isyan başlattılar..."
son olarak şeyh sait'in darağacına giderken söylediği sözler ise şunlardır:
"bugün fiziki açıdan yaşamım sona erebilir, lakin yaşamımı halkım uğruna feda ettiğim için hiçbir zaman pişman olmadım. tek isteğim gelecek günlerde torunlarımızın bizden utanç duymamalarıdır."

evet, tarihi okumak; çarptırılmamış bir halde okumak önemlidir. umarım bir gün herkes resmi ideoloji için baştan yazılmış tarihin kitaplarını değil de yaşanan tarihin kitaplarını okur.

edit : dersim isyanı ile karıştırdığım isyandır.
şeyh sait’in adının aslında şeyh sait olduğuna bakmayınız. kendisi ermenidir. (bkz: ermenilerin kaleminden kürtleşen ermeniler.)
ermeni yada kürt olması sorun değildir. ancak devlete isyan edersen, eline silah alıp asker, polis, sivil öldürürsen, devletin bütünlüğünü tehdit edersen devlet otoritesini ve gücünü gösterecektir.

zamanında babamın aşiretine şeyh sait mektup gönderip destek istemiş. ancak bizimkiler alevi aşireti oldukları için ne evet ne hayır demişler. bir yıla yakın şeyh sait bizim oraları yönetmiş. karlar eriyince, yollar açılınca türk ordusu gelmiş. bizimkiler de atlara binip türk ordusuyla birlikte şeyh sait ordusuna saldırmışlar. internette hizbullahcıların sayfasından okudum.

ülkelerde isyan, ayaklanma günümüzde darbeler sonucu iç karışıklık yaşanması ve emperyalizmin bu devletlere çöreklenmesi yeni olan bir şey değil. çok eskiden beri biz bu senaryoyu izliyoruz. şeyh sait isyanı da bu senaryonun bir parçasıdır. gerekçeleri din ve şeriat. şeyh sait ve yapılanmasının fransızlar, italyanlar,ingiliz ve yunanlıların anadoluyu işgal sürecinde şeriat aklına gelmemiş mi? neden batıdaki efeler gibi bir olup düşmana yürümemiş de düşman anadolu'dan çıkarılınca örgütlenip isyan çıkartmış? geçiniz bunları efendim. birileri hala bu ülkede allah, kitap, şeriat denildiğinde yüceltilmek istense de bu şeyh sait ve beraberindekilerin niyeti bellidir. yakalandığında üzerinde izgiliz altınları çıkmıştır. hadi bu tür şeyleri bir kenara bırakayım altın para olayını falan. şeriat için beraberinde yola çıktığı isyancılar girdikleri şehirleri yağmalamıştır. bu ülke zamanında dini imanı bahane edip yüceltilen, el üstünde tutulan hainlere mezar olmuştur. olmaya da devam edecektir.

vatan haini, ingiliz ajanına ya ne yapılacaktı başkomutan mı ilan edilecekti? (!)
buradan

dillerine pelesenk ettikleri 'resmi tarihe inandırıldık' gevezelikleriyle, bilerek veya bilmeyerek, okuma yazma bilmez bir toprak ağasını dahi bir kahraman,bir önder gibi gösterdiklerinin farkında olmayan insanları bize gösteren başlık.

uzunca bir süredir, akıllarınca işlerine gelmeyen her tarihi hadiseyi; ''bu resmi tarihtir'', ''bu zırvadır'' minvalinde geveleyerek kendini tarih ve belge okuma uzmanı sanan bilgisizlere sormak gerekir: peki siz nereden okuyorsunuz bu tarihi? ingiliz resmi tarihinden mi? yaşamınız boyunca kaç tarihi vesika okuyup yorumladınız? ya da hepsini bırakın bir tarafa,resmi tarih diye bir şey var mıdır? eğer varsa çıkarırsınız resmi bir belgeyi,bu da yetmez; eksik kalan hususları siyasi ve ideolojik saplantılarınızdan sıyrılarak tarafsızca, tarihçilik metodu çerçevesinde yorumlayıp doğru tarihi ortaya koyarsınız.hoş,bu cenahın tarihçileri genelde mustafa armağan,kadir mısırlıoğlu gibi zevatlar olduğu için bu da pek mümkün görünmemektedir.bir de bu gerizekalılara ve onların tarihçiliğine paralel olarak bölücü terör örgütünün sözde ileri gelenleri bu konuda onları destekleyici yaklaşımlar ve tarihi değerlendirmelerde bulunurlar. bu teröristlerin ağzından ''resmi tarih'', ''kemalist tarih'' kavramlarını sık sık duyarsınız.oysa ki bunların hedeflerine tam olarak neyi koydukları ve karın ağrılarının ne olduğu çok net anlaşılabilir şeylerdir.

şıh sait ya da şeyh sait denilen okuma yazma bilmez bu cahil; yobaz ,gerici ve din kurumunu kullanarak aşiretinin gücüne güç katmış, bu güç ve nüfuzla da yerel bir servet değerindeki hayvanlarını,insanlara karın tokluğuna otlatan tipik bir feodal beyidir.cumhuriyetle birlikte ilerde bu nüfuzunu ve gücünü kaybedeceğini düşünüyordu.kimi yabancı istihbarat örgütlerinin raporlarında saitin ,öteden beri ingiliz istihbaratıyla ortak çalıştığı ve ayrılıkçı kürt hareketinin liderliğini üstlendiği yazsa da bu çapsızın bunu başarabilecek bir kabiliyetinin olmadığı ve bu sebeple doğrudan türkiye cumhuriyeti devleti sınırları içinde sözde bağımsız kürdistan amacıyla başlatılmış bir isyan olmadığı zaten bilinmektedir. söz konusu isyancı zaten mahkeme süreci boyunca bu kalkışmayı bir ''kıyam'' olarak nitelendirmekte ve diğer aşiret önderlerine gönderdiği mektupların çoğunda bunun bir cihat ve dini kurtarma hareketi olduğunu açıkça beyan etmektedir.dönemin bölücü örgütleri 'azadi' ve kürt teali cemiyeti nin planlama safhasında olayın direkt içinde olduğuna dair hiç bir belge ve bilgi bulunmamaktadır. hatta azadi örgütünün, söz konusu kalkışma neticesinde devletin isyanı bastırmak suretiyle bölgede gücünü artıracağından çekindiği ve ilk aşamada kalkışmaya engel olmak istediği bir çok belge ve delilde mevcuttur.elbette klasik bölücü huyları sonucu sonradan isyanın parçası ve destekleyicisi haline gelmişler ve isyan gerici ve ayrılıkçı bir niteliğe bürünmüştür.yine doğrudan saitin ingiliz istihbaratına çalıştığına dair belge olmamasına rağmen dönemin gizli ve askeri istihbarat servislerinin raporlarında ve bizzat gazi atatürk 'ün değerlendirmelerinde ingilizlerin isyanda parmağı olduğu, hatta bizzat tertipleyicileri olduğu vurgulanmıştır.lozan'da net bir bir çözüme kavuşturulamayan musul sorununun milletler cemiyeti'ne intikal etmesinden kısa bir süre sonra bu isyanın başlaması, sebep sonuç ilişkisi kurabilen azıcık zeka sahibi insan için bile durumu gayet özetler niteliktedir.

tüm bunları bir yana bıraktığımızda insanı hayretler içinde bırakan başka bir şey vardır ki; o da bölücülerle dinden geçinen siyasal anlayışın, cumhuriyete ve onun getirdiği yeni düzene karşı aynı içi boş eleştirel yaklaşımlarda nasıl ağız birliği ettiği ve nasıl bir kenetlenme halinde bulundukları gerçeğidir.bu şaşkınlığı üstümüzden atmak için ise emperyalizm kavramını ve onun kullandığı araçları iyi bilmek yeterli olacaktır.

oramar aşiretinin canla başla desteklediğidir. bunların bir kolu, sonra denizli buldan'a sürgün edilmiştir. tekrar dağlıca'ya yani oramar'a döndükten sonra ise sürgün yerleri olan buldan'ı soyadı olarak almıştır. pervin buldan'ın eroin satıcısı ve pkk lehine silah kaçakçılığı yapan kocası savaş buldan'ın soyadının hikayesi de tee o isyan sonrası sürgün edildikleri buldan''a dayanır. savaş buldan'n bacısı yani pervin buldan'ın görümcesi ise leyla zana'dır. neyse ki gebertilmiştir bu savaş buldan bazı ortaklarınca 1994 yılında. cumartesi annesi kılığında bir dul bırakmıştır, teyze kızı yani evlendiği kuzeni ve hanımı olan: hdp eş genel başkanı pervin buldan! dedeleri asılmadığı için; soyu kurutulmadığı için bugün baş belası olan!

tarih ne kısa şeydir, aileden okursak azizim! alt tarafı 3 nesil. kin aynı kin, atamın kurduğu cumhuriyete! nasıl diyordu şair: tanı bunları, tanı da büyü!

baston işe yaramamış demek ki.

bir adet şafii yobazının isyanıdır.

seküler bir kürdün şeyh sait'i kahraman olarak görmesi için net akraba evliliği olması lazım. ki kürtlerde de akraba evliliği oranı türklerdekinden daha yüksektir.

he türklerde de akraba evliliği oranı bir hayli yüksektir bakmayın. yoksa 20 yıllık bir akp iktidarı olmazdı.

bu şıh said denen herifin sorgusunda söyledikleridir, izleyin bakalım neler söylemiş.
twitter.com/i/status/173376...

2024 e girerken gündem olan şahsın isyanı.

şeriata dayalı kürt devleti kurmak için çıkarılmış isyan. torunu da öyle söylüyor. bizim, dünyadan bir haber "özgürlükk, saygı, kadın hakları" naraları atan cihangir solcuları da sırf kimliğinden dolayı bu adamı savunuyor. bu adamın kurduğu devlette muhtemelen asılacak olan tipler bayılıyor kendisine. hele kadınlar nasıl alet oluyor bu işe anlamış değilim. ya neyin ne olduğunu bilmiyorlar ya da işlerine gelmiyor.

türkmen aşiretlerinin de katıldığı bir isyandır. kendi yaveri tarafından yakalanıp teslim edilmiştir.
(çok detayı var da..)

astım gitti

herkesin bir akla uyup araştırmadan etmeden içeriği yalan yanlış değiştirilmiş ders kitaplarından üstünkörü öğrendiği içeriği değişken konudur.

şeyh sait, dedesinin kabrini ziyaret etmek için geldiği palu’da kendi bilgisi ve inisiyatifinin dışında gerçekleşen bir hadisesin ortasında kalmış.jandarmadan kaçan 10 mahkûm onun bulunduğu bölgede bir eve sığınmıştı. şeyh, önce jandarma ve mahkûmlar arasında arabuluculuk yapmaya çalışmışsa da biranda silahların patlaması üzerine kendisini çatışmanın bir parçası olarak buluvermişti.yakalandığında verdiği ifadesinde olayı şöyle anlatmıştı;
"ale’s-sabah piran’a taraf gittik. müstakbiller meyanesinde meğer on kişi mahkûm var imiş, bilmiyordum. her onu da bahri bin mehmed ağa’nın misafiri olmuşlar ve piran’da dahi yirmi süvari jandarma ve iki mülazımdan mürekkep bir müfreze var imiş.işbu müfreze mahkûmları görürler ve mehmed ağa hanesini basarlar. mahkûmlar da talak-ı selase ile yemin edip ki teslim olmayacağız. haber aldım. teşvişe düştüm. bir niza’ çıkmamak için bir iki adam ricacı gönderdim.bir mülazım geldi. kıyam ettim. bir iki defa rica ettimse de kabul buyurmadılar. derhal hayvanları hazır etmeyi söyledim. hazırladılar, derakap silah sadası açıldı.galiba bir mecruh kürdlerden, iki de jandarmalardan vâki oldu. biz de piran’dan çıkıp hınıs’a doğru yola düştük"

şeyh sait kürtçü müydü, arkasında ingilizler mi vardı?

şeyh sait’e getirilen suçlamaların başında 'isyanın kürtçü bir nitelik taşıdığı' ve 'türklere karşı büyük bir nefret beslediği' gelmekteydi.oysa şeyh yakalandığında tutanaklardaki ilk sözleri “hamd olsun hepimiz müslümanız. kürt türk yoktur” şeklindeydi. 'diyarbakır kalesini savunan askerlerin katledilmesi temennisinde bulunduğunu' iddia edilen mektup içinse, kendisine ait olmadığını belirtmiş ve iddiaları reddetmişti.

bir diğer konuysa şeyh sait’in ingilizler tarafından desteklendiği teziydi.

isyanın yaşandığı süreç musul hadisesine denk geliyordu; fakat bugün ingiliz arşivleri incelendiğinde ingilizlerin konuyla alakalı bir yazışması ya da istihbaratının olmadığı ortaya çıkmış durumda.dönemin başbakanı ismet inönü de hatıralarında isyanın ingilizlerle bir bağlantısı olmadığını ifade ederek şunları söylüyordu;
"şeyh said isyanı’nı doğrudan doğruya ingilizlerin hazırladığı veya meydana çıkardığı hakkında kesin deliller bulunamamıştır. fakat bundan şüphe edilmiş ve gerekli tahkikat yapılmıştır.çünkü ingilizlerin, musul harekâtı esnasında ve daha sonra nasturi ayaklanmalarında olduğu gibi, hudutlarda ve dışarıda propagandayla, münasebetlerle şeyh said isyanı’nın patlamasında zahiren yardımcı oldukları intibahı mevcuttu. "

şeyh sait isyanı, dini hassasiyeti olan bir şeyhin, çok planlı olmayan bir kıyam hareketiydi.isyanın kendisinden ziyade ülke siyaseti açısından doğurduğu sonuçları ağır olmuştu. takrir-i sükûn ve istiklal mahkemeleri ülkedeki hür basının ve muhalefet partisinin susturulmasına sebep olmuştu.

atatürkçü kimliği ile bilinen uğur mumcu bu mahkemeler hakkında şöyle demiştir:
"avukat tutulmayan, yargıtay yolu kapalı olan, verilen idam kararlarının iki gün içinde infaz edildiği, astığı astık, kestiği kestik istiklal mahkemeleri… "

burdan körü körüne kötüleme yapan yazarlara sesleniyorum. hiçbir tarih saf damıtık olarak önünüze serilmez.herkes her şeyi işine geldiği gibi kontrol eder. kendinizden olsun veya olmasın direkt tanık olunamayan hiçbir konu hakkında körü körüne savunma yapmayın bence. komik duruma düşüyorsunuz

1925 yılında şeyh said adlı dinci ve kürtçü bir vatan haininin arkasına ingiltere'yi de alarak yaptığı gerici bir ayaklanmadır. şeyh said, aslen şafii* bir kürt olup feodal bir toprak ağasıydı. neyse ki başbuğ mustafa kemal atatürk'ün şeyh said denilen itoğlu itin tepesine çökmesiyle birlikte bu isyan, çok kanlı bir şekilde bastırıldı fakat şeyh said'in yüzünden musul, kerkük gibi türk nüfusunun çoğunlukta olduğu yerlerden olduk.

"islam" adı altında yahudilerden destek alan şeyh sait ve diğer kürt aşiretlerinin toplanarak başlattığı isyan. düşünsene, müslümansın ama ingiliz himayesi altında kürdistan kurmayı kabul ediyorsun. komik.

#3187611
atatürk ve türkiye cumhuriyeti'yle ingiltere'nin arası her daim çok iyi olmuştur. nasıl iyi olmasın ki ingiltere zorla güç yetiremediği sovyetler birlği'nin batıya ve aşağı orta doğu topraklarına ilerlemesine barikat olacak bir devlet bulmuş kendine yıkılmasını ister mi? batının bendesi bir türkiye cumhuriyeti mi evladır yoksa batıya sorun çıkartan bir devlet mi? kerkük ve musul'daki petroldeki haklarından da 5 milyon sterlin gibi bir para (hakikaten ne oldu o paraya?) karşılığı vazgeçen bir ülkeyi arasa bulamazdı ingilizler, düşmanlık mı edecekler.
şeyh sait isyanını bastırmak için uçak lazımdı.ülkenin uçağı yoktu. ne yaptılar? ingiltere'den uçak kiraladılar.
sorarsanız ingilizler kışkrttı şeyh sait'i.