1.
8. yüzyıl başlarında hüküm süren türgiş devleti hakanı. günümüzde adı pek bilinmese de türk tarihinin en önemli simalarından biridir. türk milliyetçisi bir iktidarın millî eğitim bakanı olsaydım, bu devlet adamı için tarih derslerinde en az bir ünite ayrılması talimatını verirdim. halkımıza yaşamıyla örnek, ölümüyle ibret olan sulu kağan'ın icraatlarına bakalım:
717 yılında göktürk devleti'nden ayrılarak bağımsız bir devlet kuran sulu kağan, dönemin en kuvvetli devletiyle karşı karşıyadır. dört halife devrinde 10 yıl içinde sasani imparatorluğu yok edilmiş, doğu roma imparatorluğu'nun bütün ortadoğu toprakları ele geçirilmiştir. onlardan iktidarı devralan emeviler kuzey afrika'yı baştan başa fethedip atlas okyanusu'na ulaşmış, batı avrupa'ya çıkarma yaparak iber yarımadası'nı 3 yılda istila etmiş ve en önemlisi binlerce senelik türk yurdu maveraünnehir'i kasıp kavurmaktadır. talkan ve cürcan katliamları henüz gerçekleşmiş ve merkezi otoriteden yoksun türkler kendilerini doğru dürüst savunamamıştır. işte böyle bir zamanda başa geçen sulu kağan bölgedeki türk boylarını bir araya getirir ve işgale karşı büyük bir direniş başlatır. tam 20 yıl boyunca dünyanın en güçlü ordularına karşı savaşarak onları hem (buhara ve semerkant) gibi) büyük kentler önünde hem de sarp arazilerde yenilgiye uğratmıştır. gayrinizami harbin erken orta çağ'daki en iyi örnekleri bu dönemde görülür. uçsuz bucaksız steplerde zorlu manevralar yapıp düşmanı lojistik merkezinden uzaklaştırarak büyük kayıplar verdirme stratejisi (örnek: 724 yılında arapların deyimiyle "susuzluk" ya da "ateş günü") mükemmel biçimde uygulanır. vaktiyle orta asya içlerine ilerlemeye niyetli olan emevi devleti, maveraünnehir'i bile zar zor elinde tutar hâle gelmiştir. sulu kağan'a taktıkları lakabın ebu müzahim (zahmetin/zahmet verenlerin babası) olması boşuna değildir.
işin örnek alınacak kısmını anlattık. ibret alınacak kısmına gelirsek, sulu kağan kazandığı başarılardan sonra yönünü çin'e çevirir. ancak gizlice çinlilerle anlaşan yakın adamı kül çor (bağa tarkan)'un düzenlediği suikast sonucu 737 yılında öldürülür. neticede türgiş devleti çin karşısında etkin olamamış, ülkede kargaşa çıkmış ve emevilerin iran istikametinde püskürtülmesi imkansız hâle gelmiştir. sarı ve kara olarak ikiye bölünen türgişler arasında kanlı bir iç savaş patlak verir. güç bela durumu toparlayan kül çor, tekrar ilerlemeye başlayan emevilerle savaşa tutuşur fakat esir düşer ve 744'te idam edilir. işin ilginci düşmana muharebe sırasında değil, keşif yaparken yakalanmıştır. türgişler peş peşe yaşanan bu facialardan sonra toparlanamaz ve bir süre sonra yıkılır. bu arada emevi devleti de 750'de iç kargaşa nedeniyle ortadan kalkar ve yerine nispeten ılımlı abbasi yönetimi geçer. seyhun nehri araplar ve türkler arasında sınır olarak kalmıştır. bir yıl sonra yaşanacak talas muharebesi ise tarihin akışını bambaşka mecralara sürükleyecektir.
717 yılında göktürk devleti'nden ayrılarak bağımsız bir devlet kuran sulu kağan, dönemin en kuvvetli devletiyle karşı karşıyadır. dört halife devrinde 10 yıl içinde sasani imparatorluğu yok edilmiş, doğu roma imparatorluğu'nun bütün ortadoğu toprakları ele geçirilmiştir. onlardan iktidarı devralan emeviler kuzey afrika'yı baştan başa fethedip atlas okyanusu'na ulaşmış, batı avrupa'ya çıkarma yaparak iber yarımadası'nı 3 yılda istila etmiş ve en önemlisi binlerce senelik türk yurdu maveraünnehir'i kasıp kavurmaktadır. talkan ve cürcan katliamları henüz gerçekleşmiş ve merkezi otoriteden yoksun türkler kendilerini doğru dürüst savunamamıştır. işte böyle bir zamanda başa geçen sulu kağan bölgedeki türk boylarını bir araya getirir ve işgale karşı büyük bir direniş başlatır. tam 20 yıl boyunca dünyanın en güçlü ordularına karşı savaşarak onları hem (buhara ve semerkant) gibi) büyük kentler önünde hem de sarp arazilerde yenilgiye uğratmıştır. gayrinizami harbin erken orta çağ'daki en iyi örnekleri bu dönemde görülür. uçsuz bucaksız steplerde zorlu manevralar yapıp düşmanı lojistik merkezinden uzaklaştırarak büyük kayıplar verdirme stratejisi (örnek: 724 yılında arapların deyimiyle "susuzluk" ya da "ateş günü") mükemmel biçimde uygulanır. vaktiyle orta asya içlerine ilerlemeye niyetli olan emevi devleti, maveraünnehir'i bile zar zor elinde tutar hâle gelmiştir. sulu kağan'a taktıkları lakabın ebu müzahim (zahmetin/zahmet verenlerin babası) olması boşuna değildir.
işin örnek alınacak kısmını anlattık. ibret alınacak kısmına gelirsek, sulu kağan kazandığı başarılardan sonra yönünü çin'e çevirir. ancak gizlice çinlilerle anlaşan yakın adamı kül çor (bağa tarkan)'un düzenlediği suikast sonucu 737 yılında öldürülür. neticede türgiş devleti çin karşısında etkin olamamış, ülkede kargaşa çıkmış ve emevilerin iran istikametinde püskürtülmesi imkansız hâle gelmiştir. sarı ve kara olarak ikiye bölünen türgişler arasında kanlı bir iç savaş patlak verir. güç bela durumu toparlayan kül çor, tekrar ilerlemeye başlayan emevilerle savaşa tutuşur fakat esir düşer ve 744'te idam edilir. işin ilginci düşmana muharebe sırasında değil, keşif yaparken yakalanmıştır. türgişler peş peşe yaşanan bu facialardan sonra toparlanamaz ve bir süre sonra yıkılır. bu arada emevi devleti de 750'de iç kargaşa nedeniyle ortadan kalkar ve yerine nispeten ılımlı abbasi yönetimi geçer. seyhun nehri araplar ve türkler arasında sınır olarak kalmıştır. bir yıl sonra yaşanacak talas muharebesi ise tarihin akışını bambaşka mecralara sürükleyecektir.
devamını gör...
2.
bir teoriye göre dede korkut kitabı’nda adı geçen salur kazan’dır.
devamını gör...