türlerin kökeni

(bkz: türlerin kökeni) charles darwin'in 1859 yılında yazdığı ve evrimin babası olarak adlandırılmasına sebep olan kitabıdır. kitap; evcilleşmenin etkisinde değişim, doğanın etkisinde değişim, varolma savaşı, doğal seçme, değişim yasaları, teorinin güçlükleri, doğal seçme teorisine yöneltilmiş çeşitli itirazlar, içgüdü, hibritlik, yerbilimsel belgelerin eksikliği üzerine, canlı varlıkların yerbilimsel ardışımı üzerine, coğrafi dağılım, coğrafi dağılım -katkı, organik varlıkların karşılıklı hısımlıkları ve özet ve sonuç olmak üzere 15 bölümden oluşur. darwin'in önemi; seçilim mekanizmasını ilk bulan kişi olması değildir. bunu bilimsel bir sistematikle kendi araştırma ve gözlemleriyle ispatlayarak bu mekanizmaların hepsini neredeyse tek başına belirli bir sistematikle ortaya koymasında yatar. örneğin; darwin'den sadece 50-100 yıl önce lamarck'da canlıların evrimi üzerine çalışmalar yapmıştır hatta antik yunana kadar gidildiğinde bile canlı popülasyonlarındaki değişimler üzerine yazıları olan insanlar bulunur. bugün modern evrim teorisi dediğimiz şeyin temelini üç isim oluşturur. hugo de vries ( mutasyonların keşfi) gregor mendel (kalıtım) ve charles darwin ( seçilim). darwin 1859 da kitabını ilk yayınladığında tüm bu çalışmalar yapılmamış, henüz dna keşfedilmemiş hatta dünyanın yaşının 10.000 yıl olduğu düşünülüyordu. kitap yayımlandıktan sonra, gerek insanın kendinden daha aşağı seviyede bir türden türemesi olsun, gerek dünyanın yaşı olsun geniş bir çevreden tepki almıştır. ama yayımlandığı günden bugüne kadar devam eden süreçte gelişen bilimsel araştırmalar ve yeni buluşlar evrim teorisini genişletmiş ve sağlamlaştırmıştır.

bu kitabı okumak zordur dostlar. çünkü içinde bahsedilen bine yakın kuş türü, onlarca bitki türü, yosun çeşitleri gibi darwinin olağanüstü gözlem gücünü ve botanik ve zooloji alanındaki engin bilgisine şaşırmamak elden bile değil. insan içindeki örneklerin bir çoğunu unutuyor. ama bu kitabın güzelliği bir dinle alakalı değil belki de tarihin en devrimci kitabının olmasıdır. çünkü evrimin bir kavram olarak kuramlaştırmanın yönünü açmıştır. o yüzden devrimci her hareket darwincilikten başlar ve başlamalıdır.

orijinal adı "on the origin of species" olan darwin'in şaheserini alfa yayınlarından bahar kılıç'ın çevirisiyle okuma şansı yakaladım. daha önce bu şekilde bilimsel içeriğe haiz başka biyoloji kitabı okumamış olmama rağmen kitabın dilinin zorlayıcı olmadığını söyleyebilirim. ancak muhteviyatın kimi zaman sıkıcı ve anlaşılması güç olduğu da açıktır.

ilgi alanım dışında ve bilgi birikimim yetersiz olduğu için muhtemelen önemli birçok noktayı anlayamadığımın farkındayım. ancak okurken bir bilim adamının geliştirdiği kuramı anlatma hevesinin ve kuramını fikrî bağnazlıktan uzak şekilde savunma iştahının ilham verici olduğunu belirtmeliyim. hele ki 1859'da bu kuramın bilim camiasındaki etkisi ve toplumsal inanıştaki sarsıcılığını düşündüğümüzde darwin'e saygı duymamam imkansızdı.

bilimin kolektif bir birikim olduğu ve yıllara dayanan çalışmalara dayandığı göz önüne alınınca 1859'dan bu yana köprünün altından çok sular akmış olacağının da bilincindeyim. ancak darwin'in kuramını geliştirdiği dönemde henüz emekleme çağında olan birçok bilim dalının bu eser sayesinde yeni araştırma alanları ve yeni bir bakış açısı kazandığı muhakkaktır. aynı zamanda toplumsal inanışı kökünden sarsmış, birçok dogma görüşün köküne kibrit suyu dökmüştür. kitabı yarıda bırakmamı engelleyen motivasyonumun bu olduğunu söylemeliyim.

son olarak darwin'in eserini noktaladığı cümleleri alıntılamak isterim:

"yaşamın, yaratıcı tarafından başlangıçta birkaç veya tek bir forma üflenmiş çeşitli güçlere sahip olduğunu anlayan; ve bu gezegen sabit kütleçekim yasasına göre dönmeyi sürdürürken, böylesine basit bir başlangıçtan, sınırsız sayıda en güzel ve en şaşırtıcı formun evrimleşmiş ve evrimleşmekte olduğunu kavrayan bu görüşte ihtişam vardır."