zeybek

erkeğe ve kadına en yakışan folklorik dans.

bir tür halk oyunu olup batıanadoludan çıkmış bir oyundur.cesur halkı koruyan adamları temsilen oynanan bu halk oyunu eller,kollar ve dizlerin sert keskin hareketleriyle ön plandadır.
atatürk ' ünde en sevdiği halk oyunlarından biri olup bir kadın ve bir erkeğin karşılıklı oynadığı zeybek hayranlık uyandırabilir.

zeybek, batı anadolu yiğitleri olan efelerin alt makamıdır. yöresel düğün dansı da olan zeybeklerin dansı çok ünlüdür ve yöresel olmaktan çıkıp ulusal hale bürünmüştür . son yıllarda popüler olmuştur , dizi ve film sahnelerinde ve seçim dönemi siyasi arenalarda zeybek dansı yapmak akım haline gelmiştir. zeybeklik kökü eskilere dayanır ve kurtuluş savaşı dönemi düşmana karşı uyguladıkları çete düzeni danslarına da yansımıştır. zeybekler içinde en cesur, en zeki ve en kudretli olan, zeybeklerin lideri olup efe unvanını alır. efe olabilmek için önce kızan olmak gerekir. kızanlar, zeybeklerin yanında eğitim görürler ve zeybek olmayı hak ederler. bir de efe yemini denilen bir yemin vardır ve gruba katılmak isteyen kızanlar bu yemini ederler. zeybekler, dans esnasında efenin çevresinde dönerler. yiğitlik ve kahramanlığı simgeleyen bu dans, bir erkeklik ve gövde gösterisidir. kıyafet olarak ismine potur dedikleri kısa pantolon, dize kadar yükselen çizme ve gömlek giyerler. başlarına keçeden yapılmış fes geçirirler, bellerine kuşak bağlarlar. zeybek dansı, ritme göre bazen hızlı, bazen yavaş oynanır. oyun, açık alanda sergileniyorsa çalgı olarak davul ve zurna, kapalı mekanda sergileniyorsa çalgı olarak bağlama eşlik eder.

yunanlılar bunu ''zeibekiko'' diye kendi kültürlerine entegre etmişlerdir.bunu da sahiplenmiş keratalar.

çok güzel oynadığım söylenen halk oyunu.
boy pos da var ya bende, yakışıyor namussuz.**

anlamadığım, beceremediğim oyun.*
anasını bile ağlattığım için;

(bkz: zeybekiko)

not : zeybek ve zeybekiko aynı oyun değildir.

yunanlıların "zeibekiko" diye dızlamaya çalıştığı türk düzensiz milis ve gerillalara verilen isim.
yunan tarihçi thomas korovinis, zeybekler üzerine yaptığı detaylı çalışmada(!), kökenleri hakkındaki 7 ana teoriyi özetlemektedir.

1)göçebe türkler
2)levantenler
3)anadolulular
4)iyon-lidyalı
5)frigler
6)yunanlı-trak
7)tralyalı-türk melezleri.

gel gelelim zeybeklik 13.yy da ortaya çıkmış olup daha önceki süreçte selçuklu türkleri ve diğer türk beyliklerinin sınır hattına yerleştirdiği savaşçılara dayanmaktadır. celali ayaklanmaları döneminde de batı anadoludaki osmanlı otoritesine karşı çıkan tüm zeybek/efe/kızan yörüklerden oluşuyordu. zeybek kelimesi bile etimolojik olarak türkçe;

*sağbek yani akıllı, güvenilir
*su/sü yani asker ve bek (pek, sağlam, muhkem aynı zamanda bey/beg/beğ/bek olarak söylenen türkçe unvanın da kökeni)
*zeyl-i beğ yani bey'in yardımcısı anlamından türediği düşünülür.

zeybek ritüellerinde ahilik ile ortak izler de vardır, bizans kroniklerine göre peçenek (beçene) olarak bilinen ve sonrasında oğuzların yirmi dört boyundan biri olan bizans ordusunda paralı askerlik yapan türklerin kıyafetleriyle de zeybek (aynı zamanda seymen) kıyafeti ile aynı olduğu anlatılır, islami kaynaklara göre , bizans komutanlarından alyattis komutasındaki paralı peçenek askerlerinin kıyafetlerinin karşı cephedeki benzerlerinden ayırt edilemediği, zeybek-seymen kıyafetleri ile tıpatıp aynı olduğu yazmıştır.

bu gelenek hangi akla hizmet yunan, trak, tralyalı, frig, iyon, lidyalı hele hele levanten olarak nitelendiriliyor merak konusu. zaten bunu iddia eden de türk öncesi dönemden somut kanıt bulamıyor.

kelime kökeni cevat şakire'e göre, lidylılar'ın bağ bozumu şenliklerini süslü kıyafetleri ile başlatan baküs rahibelerinden gelmektedir.