ethempertevefendi yazar profili

bir kaç keredir buradan alıyorum kahvelerimi. her zaman taze kavrulmuş oluyor. üzerinden, tam idealinde olması gerektiği gibi, 10 gün civarı geçmiş oluyor. ndaroini baya iyi.

ateş etrafında toplanmak ve çeşitli kolektif eylemlere girişmek muhtemelen avcı-toplayıcı atalarımızın yüzbinlerce yıl yaptığı bir şeydi ve şu anki psikolojimizin oluşmasında bu eylemlerin büyük bir katkısı oldu. ateş ve onun etrafında toplanmak sosyal yanımızı güçlendirdi, dedikodunun en sevilen şeylerden birisini olmasını sağladı, bizi daha da sosyal bir varlık kıldı. o yüzden ateşi ve etrafında toplanmayı, ateşe bakmayı ve etrafında şarkı söyleyip, dans etmeyi ve hikayeler anlatmayı seviyoruz: ın girum imus nocte et consumimur igni.

"tanrı öldü" 19. yüzyıl itibarı ile bilimin geldiği seviye düşünüldüğünde artık tanrı'ya inanmanın mümkün olmadığını ifade eden bir niçe vecizesidir. yani artık okumuş yazmış, politikaya ve dünyanın gidişatına şöyle ya da böyle yol verecek kişilerin tanrıya inanmaları oldukça güç hale gelmişti, batı'da, o zamanlarda. niçe bu durumun insanların ruh dünyasında büyük bir boşluk yaratacağını, insanların nihilizme savrulacağını, tanrı inancı yerine başka bir şeyin konulması gerektiğini söylüyordu. önerdiği şey ise üstinsan adını verdiği şeydi. fakat burada niçe sınıfta kalmıştır. yani yeni değerler yaratmak konusunda. üstinsanın ne olduğu, nasıl ulaşılacağı, günlük hayatta bu yeni hedefin ne anlama gelceği muallaktı. fakat genel anlamda bakarsak, gerçekte vuku bulan şey, hristiyan değerlerin sekülerleşerek kitleler tarafından çok daha fazla içselleştirilmesi olmuştur. özellikle sol ve ikinci savaş sonrası ondan neşet ırkçılık karşıtlığı, kadın hareketi, filontropi vb. gibi akımlar hristiyan değerlerin sekülerleşerek daha da içselleştirilmeleri ile sonuçlanmıştır. bu sekülerleşme günah ve tanrı buyruğu, öbür dünyada ceza gibi motivasyonları aşarak, acı çekme ortaklığı üzerinden tüm kesimleri (farklı ırklar, farklı dinler, cinsiyetler, cinsel yönelimler, hatta türler) aynı ahlaki dairenin içine alan bir seküler değer hareketi. elbette niçe bu gelişmeden hiç memnun kalmazdı. ahlakın soykütüğü üstüne ve deccal gibi kitaplarını okursanız neden olduğunu anlayabilirsiniz.

yapay zeka belki gelecekte tüm mesleklerin yerini alamaz ama psikolog ve avukatlık mesleği bunlardan değil zannımca. psikolog olmaları için robotların insan etkileşiminin inceliklerini anlamalarına gerek yok. anlıyormuş gibi yapmaları kafi. ki chatgbt'nin son çıkan, konuşan versiyonu bu işi yapacak gibi duruyor. hukuk konusunda ise insanlardan daha iyi bir iş çıkaracaklarını düşünüyorum, çünkü bias denilen şeyi ortadan kaldıracaklar ve yasaları politik, dini vb. görüşleri ile savrulmadan karara bağlayacaklar.

robotların gittikçe geliştiği ve ekonomide daha fazla yer işgal ettikleri bir dünyayı daha geniş perspektiften düşünmek gerek. bu dünyayı mevcut tüm işlerin olduğu gibi yerinde kalacağı ve bu yerinde kalan ve değişmeyen işleri insanların robotlara devredeceği bir dünya olarak düşünmemek gerek. bu değişim toplumda ve ekonomide çok daha köklü dönüşümlerin ortaya çıkmasına sebep olacaktır. yapılan işlerin baştan aşağıya değiştiği, bazılarının yok olup, yerine hiç hayal edilmeyen başkalarının geldiği bir dünya olacaktır muhtemelen.

insanların yavaş yavaş ekonominin dışına çıktığı bir dünyada insanların ruh durumu ile ilgilenecek psikologlara ve insanlar arasındaki davalara bakacak avukatlara ihtiyaç olup olmayacağı bir soru işareti. yani robotlar bu işi yapamasa dahi, ekonominin diğer alanlarında işleri eline aldıklarında, asıl katma değeri üreten robotlar olduğunda, insanların bazı zaafları ya da onlara özgü özelliklerden doğan meslekler ne kadar varlığını devam ettirebilecek? bu mesleklerin gerektirdiği ücreti ödeyebilecek insanlar olacak mı? genel olarak toplumlar, bu insan isteklerine ve ihtiyaçlarına kaynak ayıracaklar mı? yoksa gitgide kenara itilmiş, istekleri ile ilgilenilmeyen geniş bir dışlanmışlar sınıfı mı olacak?

nasyonal sosyalizm aşağılık duygusu ve resentiment hissinden doğar. nasyonal sosyalistler yahudileri aşağılarlar, fakat derinlerinde yatan duygu yahudilerin onlardan üstün, zeki ve becerikli olabileceği ve bu sebeple dünyayı yönetiyor olduklarıdır. naziler (hitler, himmler ve şürekası) dünyayı gerçekten yahudilerin yönettiğine inanıyorlardı. öylesine kafayı yemişlerdi ki rus istihbaratının propaganda malzemesi olarak ürettiği "the protocols of the elders of zion"un gerçek olduğunu ve yahudilerin gerçekten bu planları uygulamaya koyduklarını düşünüyorlardı.

işin çok daha ilginç bir boyutu, hitler bu metinde yazan taktikleri ve stratejileri uygulamaya çalıştı. yani hem en aşağı olarak gördüğünüz bir topluluk var, hem de onların planlarını uygulamaya çalışıyorsunuz. en aşağılık olarak gördüğünüz topluluğun tüm dünyayı perde arkasından yönettiğini düşünüyorsunuz. nasıl oluyor da en aşağıda olan bir ırk tüm bir dünyayı yönetebiliyor? burada yahudileri aşağı görmekten çok bir fesatlık, kıskançlık ve resentiment hissi olduğu kesin. ikinci dünya savaşı devam ederken hitler ve şürekası sscb'yi ve abd'yi aslında yöneten yahudiler ile savaştığını düşünüyordu. onlara göre yahudiler sscb'yi bolşevik devrimi ile ele geçirmişlerdi ve abd'ye hakim olan yahudi sermayedarlardı. kompo teorilerden iğdiş olmuş bir zihin kendi hayalinde yarattığı düşmanlarla ile savaşıyor. bu uğurda tüm bir avrupa'yı ateşin içine atan kaçıklardı nasyonal sosyalistler.

bunun haricinde iğrenç bir toplumsal tahayyülleri vardı. tamamen ırkının hizmetine koşulmuş ve özgürlüğü ve bireyselliği elinden alınmış bir birey, ırklar arasında sürekli bir savaş. yahudilerden sonra soykırım sırası polonyalılara gelecekti. hatta sıra almanlara dahi gelecekti, çünkü naziler için almanlar üstün ırk falan değildi. üstün ırk savaş sırasında ve ondan sonraki mücadalelerde yaratılacak ve ss içinden doğacak bir ırktı. onun için ss bünyesine avrupa'nın her yerinden (yalnızca almanlardan değil) sarışın, mavi gözlü erkekleri seçiyor ve onları özel seçilmiş kadınlar ile evlendiriyorlardı. bunlar yeni efendiler olacaktı. ailesinde kalıtsal hastalığı olan almanlar ise yahudiler ve polonyalılar gibi öldürülecekti. bu sapık heriflerin başarılı olsalardı gerçekleştirecekleri planlar bunlardı. ama müttefikler, özellikle abd'nin muazzam malzeme ve enerji kaynakları sayesinde, canlarına okudu.

adam kafayı yemiş. psikolojik sorunları olduğu belli.

türkiye'de (gerçi abd de dahi tabanı böyle zannediyor) bu adamın ülkeyi yönetmeye aday, planları olan, ne dediğini bilen, en azından ortalama zekada bir normal bir politikacı olduğu zannediliyor. fakat gerçek bu değil. bu adam the apperentice adı verilen bir reality tv programı ile meşhur oldu. orada başarılı bir iş adamı ve bir lider rolünü oynuyordu. gerçek hayatta bunların ikisi de değildi, yalnızca televizyonda bu rolü oynuyordu. bu rolü daha sonra hayatında da oynamaya başladı. bu programda kazandığı ün ve yarattığı persona ile twitter alemine geçiş yaptı. obama'nın doğumu hakkındaki komplo teorileri falan derken komplocu kaçık çevrelerde bir popülarite elde etti ve bir şaka ile başlayan adaylık muhabbeti (adaylığı konusundaki geyik muhabbeti 4chan'de başladı diye hatırlıyorum) absürd bir şekilde gerçeğe dönüştü. başkanlığı döneminde de şahit olduğumuz gibi trump fenomeni absürt bir kara komedi. fakat bunu gerçek hayatta izliyoruz, bu sebeple komedisi dahi yapılamayacak bir trajedi söz konusu.

işi daha da ilginç kılan unsurlardan bir tanesi ise ona destek veren cumhuriyetçilerin dahi adamın gerçek karakterini bilmesi. hakkında birçok anı yayınlandı ve insanlar bizzat trump hadisesini tecrübe ettiler. adam dünya meseleleri hakkında zır cahil, hatta 10 yaşında bir çocuk zekasına sahip. meksika sınırı boyunca hendek kazıp içini timsah ve yılanlar ile doldurmak isteyen, abd ordusunun protestocuları ateş ederek dağıtması emrini veren, meksiya'yı işgal etmeyi düşünen, covid'e çözüm için insanlarını içini deterjan ile yıkamayı öneren bir adamdan bahsediyoruz. fakat cumhuriyetçiler bitmek bilmeyen bu popülarite ve bir kült haline gelmiş ve durmayan maga hareketi karşısında ne yapacaklarını bilemedikleri için, kimi mevkisini kaybetmek istemediğinden, kimisi de sürmekte olan bu reaksiyondan bir pay elde etmek için onun yanında ve yöresinde yer alıyor ve trump sanki gerçek bir lidermiş gibi rol yapıyor. project 2025'i hazırlayanlar ise trump'ı güdüp kendi muhafazakar ve otoriter ajandalarını gerçekleştirebileceğini umuyor.

trump'un gerçek bir başkan olamayacağına, bu görevi yerine getirmek için gerekli asgari zeka, bilgi birikimi ve dikkat aralığından yoksun olduğuna birinci döneminde şahit olduk ve onunla çalışan birçok kişiden de bunu dinledik. trump başkanlığı süresince de the apprentice'deki rolünü oynamaya devam etti. abd ile, abd işçileri ile, abd ekonomisi ile, abd'nin dünyadaki yeri ile, woke'a karşı mücadele ile alakası olan bir adam değil. o sadece gündemde kalmak isteyen, konuşulmak isteyen bir reality tv şov starı.

abd'nin izolasyonist politikalara dönmesinin dünyada günlük gülistanlık bir ortam yaratacağını düşünenler var. bu görüşe göre dünyadaki marazların temel sebebi abd hegemonyası, onun here şeye bulaşması falan. abd hiçbir şeye karışmadığında herkes kardeşçe yaşayıp gidecek. bu görüşü savunanlar şu anda çivisi çıkmış bir dünyada yaşadığımızı, çok fazla savaş ve çatışmanın olduğunu da iddia ediyorlar. ancak gerçek bu değil. 20. yüzyıl, özellikle ikinci savaş sonrası ve daha da fazla olmak üzere soğuk savaş sonrası, çatışmaların en az olduğu dönem. bunun bir kaç sebebi var, hepsine burada giremeyeceğim. fakat bu sebeplerden önemli bir tanesi dünyada soğuk savaş döneminde az sayıda (iki) ve sonrasında tek bir hegemonun olması. bunu, devletlerin şiddet tekelini ele geçirdiğinde genel anlamda şiddetin düşmesine benzetebilirsiniz. ortamda bir tane ağa varsa diğerlerinin racon kesmesine izin vermez. elbette kendisi zaman zaman racon keser ama bu herkesin birbirine racon kesmesi kadar büyük bir şiddet ortamı yaratmaz. nitekim dünya şu anda öyle bir düzendeydi. abd'nin ben karışmıyorum demesi ile olacaklar belli: rusya'nın ukrayna'dan sonra baltıklara girmesi ve natoyu denemesi. daha da ses çıkmazsa polonya'yı falan denemesi. bu noktada bir yerde avrupa - rusya savaşı çıkabilir. çin'in tayvana müdahalesi. endonezya'ya sataşması, çin denizindeki hakimiyetini gerçekleştirmeye çalışması. sırbistan'ın kosovaya dalması vb. aslında abd'nin çok daha az küreselleşmiş bir dünyada izolasyonist takılamayacağını 2. dünya savaşı göstermişti. şimdi şu konjonktürde izolasyonist takılabileceğini iddia edenler var. insanlar tarihten ders çıkarmıyor demek ki. şunu da ekleyeyim ki, abd izolasyonist takılmak istemese de küresel bir güç olarak devam edemeyebilir. bu da ayrı bir mevzu ve bunun sonucunda çatışmaların daha çok olacağı bir dünya olacaktır benim düşüncem.

evren perspektifinden baktığımızda, hatta toplumların gelişmesinin genel perspektifinden baktığımızda, bireysel anlamda insanlar kolonilerdeki karıncalardan ibarettir. mesela biz yukarıdan baktığımızda, bir karınca kolonisinin büyümesini, oradan oraya yayılmasını, bir grubun ondan ayrılıp başka bir koloni kurmasını, koloniler arasındaki savaşları, birbirine geçmeleri falan nasıl takip ediyorsak, dünyaya dışarıdan bakan birisi de insan toplumlarının gelişimini öyle takip eder. önce küçük küçük avcı-toplayıcı toplumlar var, sonra bir on bin sene önce falan dünyanın değişik yerlerinde bunlar yerleşik hayata geçmeye başladılar ve gıdalarını kendileri üretmeye başladılar. bunun sonucunda hızlı bir şekilde genişleyerek tarım yapan toplumlar her yere yayıldılar. bir on bin sene böyle devam ettiler. sonra bir yerde birileri kömürü kullanmaya başladı, sonra da petrolü. böylece insan denilen bu küçük yaratıkların nüfusu bir anda patlama yaparcasına artmaya başladı. toplumları gittikçe büyüdü ve şu anda kendi bindikleri dalı kesmeye başladılar. sonunda bir felakete doğru gittikleri bizim baktığımız bu uzak perspektiften görünüyor. bu geniş perspektiften bir bakın bakalım, tarihin bütün o büyük adamları buradan nasıl gözüküyor? biraz fazla dinamik ve heyecanlı "karıncalar"dan daha farklı görünüyorlar mı?

roma imparatorluğundaki yaşamın değil, yapay zeka'ya yedirilebilen roma ile ilgili hayallarin canlandırılmasıdır. roma'daki gündelik hayata gelirsek: muhtemelen oldukça boktan bir hayattı sıradan insan için. doğru düzgün yiyecek bir şey bulamıyorlardı, ayaklanmasınlar diye imparatorun dağıttığı ekmeği gladyatör oyunlarında yiyorlardı. muhtemelen yaşadıkları sokakları ve hatta evleri falan dahi bok götürüyordu. salgın hastalıklar kol geziyordu vb.

ne dünyadaki bütün kötülüklerin sebebidir ne de iyiliklerin. aşırı derecede gelişmiş insan beyninin ortaya çıkardığı bir kültürel olgudur. toplumların değişmesi ile dini inaç biçimleri de değişikliğe uğrar. toplumun organize edilmesinde, özellikle de bir topluluğa üye bireyler arasındaki işbirliğinin düzenlenmesinde önemli fonksiyonları vardır.

konunun inançlı ya da inançsız olmak ile, ateist ya da teist olmak ile bir alakası yok. şiddet uygulamak, özellikle yabancı gördüğüne, yani kendi grubundan değil de başka bir gruptan olana, -şartlar oluştuğunda- şiddet uygulamak standart bir homo sapiens özelliğidir. bize en yakın olan şempanzeler dahi komşu gruplara akınlar düzenliyorlar ve savaşıyorlar. fakat insanlar şempanzelerden çok daha zeki ve çok daha organize. o yüzden zaten dünyadaki tüm türlere boyun eğdirip, doğayı yok etme noktasına geldik. şiddetin, savaşın, katliamın vb.lerinin fikirlerden, inançlardan, düşüncelerden, ideolojilerden bağımsız daha derin sebepleri var. uzun bir mevzu burada girmeyelim.

halk olması buna yeterdir, çünkü insanların kahir ekseriyeti cahildir. normal dağılım baby.

galatasaray'ın bir şekilde milli takımın kadrosunun oluşturulmasında etkili olduğunu düşünenler patolojik seviyede delüzyon muzdaribi olabilirler. böyle bir etki olsa kendi futbolcularının oynamaması için elinden geleni yapar tüm takımlar, bundan emin olabilirsiniz. milyon dolarlar baydıkları adamların sakatlanma tehlikesi var. üstelik milli takım seviyesi yabancı kuralının kalkmasından beri kimsenin pek ciddiye aldığı bir arena değil. önceden, yabancı kuralı avrupa'da dahi varken dünya kupası ve avrupa şampiyonası futbolun en üst düzey oynandığı yerlerdi. artık öyle değil. futbolla arada bir ilgilenen insanların izlemesi için düzenlenen süt kupası gibi bir şeye dönüştüler.

fizik gücü ve atletizmi olmayan bir futbolcu. oyun okuyuşu da pek iyi değil. bu yeteneklere sahip olmayan bir futbolcu avrupa'da üst düzey oynayamaz.

yukarıdaki entrynin sergilediği tarzdaki, modern islam, kuran islamı gibi görüşler aslında bize ne anlatmak istemektedir, altını biraz deştiğimizde kaynakta, kökte ortaya çıkan şey nedir? şudur: bu kesimlerin temel değerleri aslında modern dönemlerin değerleridir ve günümüz türkiye toplumunda hemen hemen herkes bu değerleri kabul etmiştir. nedir bunlar: kadın hakları; kadınlar özgür bireylerdir, çalışabilirler, boşanabilirler, okula gidebilirler, yasa önünde erkekler ile eşittirler; çocuk hakları, çocuklar çalıştırılamaz, anne-babaları tarafından mal gibi kullanılamaz, evlendirilemez; modern ceza hukuku, bağımsız mahkemelerde yargılanma, modern hukuğun suçluluk ispat edilene kadar herkes masumdur gibi ilkeleri, kırbaç, kol ve kafa kesme gibi vücud bütünlüğüne zarar veren cezaların yokluğu; laiklik, vatandaşların dini inanca göre bir hiyerarşiye tabi tutulamayacağı, herkesin dini inancında ve inaçsızlığında özgür olması; ifade özgürlüğü, şiddete çağrı yapmadığı müddetçe düşüncelerini ifade edebilme ve bunları yayabilme özgürlüğü; vb.

modern islamcılar, "aslında gerçek islam bu"cular temelde bu değerleri alıyorlar ve islam'ın nasıl da bu değerlere uygun olduğunu kanıtlamaya çalışıyorlar. e temel değerlerimiz ve referans noktamız, tüm bir diğer değerler sistemlerini tarttığımız terazi zaten bu seküler, modern değerler olacaksa, islam'a ne gerek var? islam bize ne öğretecek, gündelik hayatımızı idame ettirirken bize ne söylecek? günümüzde ve pratikte de olduğu gibi dua, namaz ve bayramda ziyaret gibi ritüellerden ibaret kalır. ki nitekim durum uzun süredir budur ve bu ritüeller dahi erime sürecindedir.

söz konusu tartışmada şeriatı tartışmaya gelen asrın tok da bu temel değerleri kabul ediyor. aga, bu değerler modern batı toplumlarının değerleri, yüzlerce yıl öncesinin arap ve orta doğu toplumlarının değerler manzumesi olan şeriat bunlar ile nasıl uyumlu olsun? sen şeriatı savunma iddiasında isen, açık açık bu değerlere karşı geleceksin. bunların neden kötü olduğunu falan anlatacaksın, seni dinleyen birini bulabilir misin o başka.

parlamenter sistem, kuvvetler ayrılığı, bağımsız mahkemelerde yargılanma, mülkiyet hakkı gibi modern dönemin mükemmel icatlarının tarihsel akış içinde organik bir şekilde doğduğu ülke.

16. yüzyıl başlarına kadar doğduğu coğrafyadaki boşluktan faydalanarak anadolu, balkanlar ve arap coğrafyasına hakim olmuştur. fakat ulaştığı büyüklük, ganimet kaynaklarının fetihlerin bitmesi ile sonlanması sonucu daha fazla idare edilemeyecek bir hal almıştır. netekim 17. yüzyılın ilk yarısında imparatorluk çökme noktasına varmıştır, anadolu'da dahi asayişi sağlayamayacak bir noktaya varmıştır işler. köylüler ovaları falan terk edip vergi memurlarından kaçmak için dağlara çekilmiştir. celali isyanları imparatorluğu kasıp kavurmuştur. 18. yüzyıl itibarı ile, güya kendi yönettiği balkanlar, anadolu gibi yerlere dahi hakim olamayan bir yapıya bürünmüştür. bu dönemde avrupa'da ortaya çıkan modern bürokratik devletler ile başa çıkamayacağı ortadadır. ki netekim bu durum doğu sorununu ortaya çıkarmıştır. yani osmanlı devleti'ni ne yapacağız diye düşünmeye başlamıştır düvel-i muazzama. britanya imparatorluğu osmanlı'nın devamını kendi çıkarı için uygun gördüğünden yaklaşık bir 200 sene hayatta kalmaya devam etmiştir osmanlı. 2. mahmut ile birlikte modern bürokratik bir devlet olmaya çalışmıştır. yerel ayanlar hizaya çekilmiş, vergi reformu, bürokratik örgütlenmede reformlar falan yapılmıştır ama bir türlü tam bir modernleşme sağlanamamaştır. en sonunda cumhuriyetin ilanı ile bu bilmecenin çözümü yolunda büyük bir adım atılmış ve türkiye modern laik bir devlet olma yoluna girmiştir. bundan sonraki hikaye de epey karışıktır ve modernlik tam olarak sağlanamamıştır. kuvvetler ayrılığındaki sorunlardan, merkez bankasınını yetkilerine, sokak köpekleri sorunundan, zaman zaman 'derin devlet' denilen şeyin ortaya çıkmasına kadar modernleşememeninin tezahürleri kendini göstermektedir.

söz konusu şeriat tartışmasında şeriatı savunma iddiası ile gelen eleman modern yaşam biçimini ve bunun değerlerini, ilkelerini kabul etmiş olarak geliyor. sen bu genel kabuller ile şeriatı nasıl savunacaksın? şeriat modern dönem öncesi toplumların değerlerini ve kurallarını ihtiva eder ve günümüzde hakim olan insan hakları, ifade ve din ve vicdan özgürlüğü, mülkiyet hakkı, çocuk hakları gibi şeyler ile uyumlu olmadığı noktalar vardır. eğer şeriat savunacaksan kaçak güreşmeyeceksin. açık açık mürted öldürülmeli, şeriatın olduğu bir toplumda allah'a inanmamak ne demek falan demen gerekli. kadınlar tabiiki de okumayacak, kadınlar erkeklerin koruması altındadır, kadınların okuyup ekonomiye katılması aile kurumunu çökertiyor, günümüzdeki gibi boşanmalar artırıyor, çocuklar babasız büyüyor falan diyeceksin. bunları dahi diyemiyorken ne bok yemeye şeriatı savunmaya yelteniyorsun. tabi bu tarz bir bodoslama şeriat savunusu yapsa bu sefer hakkında soruşturma açılan şeriatı savunan eleman olabilirdi.

fransa'nın terminatörlerden oluşan aşırı atletik bir takım olduğunu müşahade ettiğim maç oldu. ikinci carı camavinga diye bir adam girdi; herif hem teknik hem de manyak bir atletik yapıya sahip. kante denilen eleman geriye doğru bir sprint attı, 100 metre yarışı olsa dünya rekoru kırardı. sanırım ikinci turda fransa ile karşılaşma ihtimalimiz yüksek. futbolu bu aralar çok yakından takip etmediğim için tam bir şey diyemiyorum ama işimiz zor olur. fransa'da şu anda takım oyunu ve koordinasyon problemi var gibi, turnuva devam ettikçe bunu da üzerlerinden atacaklardır.