yapay zeka

bir canlı organizmadan faydalanılmaksızın, tamamen yapay araçlar ile oluşturulan, insan gibi davranışlar ve hareketler sergileyebilen makinelerin geliştirilmesi teknolojisinin genel adıdır.

akıllı telefondan akıllı ampullere kadar her cihazda kullanılıyor. pili daha tasarruflu tüketmek, işlemciyi daha efektif kullanmak, fotoğraflarda kaliteyi artırmak, işletim sistemi ve uygulamalarda en iyi sonucu almak için yapay zeka kullanılıyor.

modern yapay zekanın altında yatan teorik kısım istatistiksel öğrenme, dolayısıyla da olasılıktır.

genelde yapay zeka olarak lanse edilen şeyler yapay zeka değildir.

eskiden bu kavram general intelligence denilen, yani insan zekası ile eş değer nitelikte olan ve doğal süreçler ile değil insan yapımı olarak ortay çıkarılmış bir zekayı anlatıyordu. fakat son zamanlarda machine learning ile birlikte her şeye yapay zeka denir oldu. bu bana kalırsa bir işgüzarlık, yani bu alanda çalışan insanların kendi alanlarının önemini artırmak için kullandıkları bir pr faaliyeti. yukarıdaki tanım kabul edilirse aslında yapay zeka diye bir şey günümüzde yok; günümüzde yapay zeka olduğu iddia edilen algoritmaların yaptığı şey, çok büyük veriler arasındaki ilişkileri tespit etmek ve bu veriye eklenecek yeni bir ögenin bu ilişki ağı içerisinde nerede olacağını tahmin etmekten ibaret. dolayısı ile kendi değerlerini oluşturan, kendi başına karar veren, otonom olarak bazı hedeflerin peşinden giden ve en önemlisi farklı alanlarda bu "zekayı" kullananan "özneler" değiller.

fakat insanları işlerinden etmeleri için genel zeka seviyesine erişmeleri de gerekmez. bence "yapaz zekanın" istihdama etkisi ile ilgili en aydınlatıcı metafor, zamanla su altında kalan bir arazi metaforudur. istihdamı engebeli, eğri büğrü bir arazi olarak düşünelim ve zamanla bu araziyi su basmaktadır. önce kumsal, sonra kayalıklar zamanla su altında kalmaktadır. teknolojinin yeteneklerini artırırak sürekli olarak yeni iş alanlarına girmesini devamlı olarak yükselen ve araziyi dolduran bu suya benzetebiliriz. sular yükseldikçe insanlar henüz su basmayan alanlara doğru kaçmaktadırlar, fakat sular yükselmeye devam etmektedir ve eninde sonunda tüm araziyi kaplayacaktır. bunun sonucunda neler olacaktır, bence çok iyi şeyler olmayacaktır. büyük bir toplumsal alt üst oluş yaşanması çok yüksek ihtimaldir.

uzay’a cikmamız 1961 senesinde oldu. bundan 60 sene once uzay’da ne oldugu konusunda tam bir fikrimiz yoktu ve sadece bu kadar sürede bircok bilimsel gelisme ve buluslar one sürüldü, kah insanlıga zararı var denildi kah onu kapılamayan bir ilerleme sürecine girdik, eski gazete baslıklarına bakarsak 2020 yılında ucan arabaların olacagı yazılıydı, insanlar bilim kurgu filmlerindeki gibi yüksek plazalar etrafında donen ucan arabaların hayalini kurardı, uzak degil ama cok yakın da degil, bu kadar gelisme ile elbet yapay zeka bircok insanın yerini tutacak, is gücünde insana ihtiyacı azalacak tıpkı buharlı makinelerin icadında oldugu gibi, ancak bunu su an yasayan insanlar belki bir kısmından görecek, daha gidecek cok yolumuz var.

(bkz: faal akıl)

yapay zeka kısaca nedir?

yapay zeka, herhangi bir canlı organizma kullanılmadan, tamamen yapay araç ve gereçler ile oluşturulan, insan gibi davranışlar ve hareketler gösterebilen makineler için geliştirilen teknolojinin genel ismidir.

yapay zeka (artificial ıntelligence), bir bilgisayar bilim dalı olarak kabul edilmekte ve makinelerin daha yaratıcı davranması ve tıpkı bir insan gibi tepkiler vermesini sağlamayı amaçlamaktadır.

idealist bir yaklaşıma göre; tamamen insana has özellikler olan hissetme, davranışları önceden tahmin etme, karar verme gibi şeyleri gerçekleştirebilen yapay zeka ürünleri, genel olarak robot adı olarak da bilinmektedir.
yapay zeka nasıl ortaya çıktı?

bilgisayar teknolojilerinin gelişmeye başladığı yıllarda, 1950 senesinde, “makineler düşünebilir mi?” diye soran alan mathison turing, yapay zekayı kelime olarak kullanmasa bile düşünen makine kavramını ortaya atmış ve yayınladığı makalesinde turing testinden detaylı bir şekilde bahsetmiştir.

1956 yılı için yapay zeka kavramının doğduğu yıl diyebiliriz. hampshire, dartmouth college’da bir konferans düzenlenmiş ve ilk defa burada yapay zeka ifadesi kullanılmıştır.

yapay zekanın geleceği ile ilgili birçok teori bulunmakta. daha çok filmlere konu olan bu teoriler; günümüz dev şirketlerinin ceo'larının dahil olduğu tartışmalara kadar uzanmaktadır.

tesla’nın kurucusu ve ceo’su elon musk; yapay zekada ki gelişmelerden endişe duyduğunu belirtmişti.
yapay zeka hakkında olumsuz görüşleri bulunan musk, olumsuz görüşlerine rağmen geçen aylarda kendi kendine giden sürücüsüz aracı tesla model s’i tanıtmıştı.

ünlü fizikçi stephen hawking;”yapay zeka insanlığın son buluşu olacak.” diyerek yapay zekanın insanlığın sonunu getireceğini ima etmişti.

facebook kurucusu mark zuckerberg ise; "bu konuyla ilgili görüşlerim gayet net. iyimserim. hayırcıları ve kıyamet senaryosu uyduranları anlamıyorum. gerçekten olumsuz ve bazı yönlerden de sorumsuz buluyorum." diyerek tüm olumsuz görüşlerin aksine yapay zeka geleceğine olumlu baktığını vurgulamıştı. yapay zekayla ilgili olumsuz görüşleri bulunan yöneticileri eleştiren mark zuckerberg'e cevap gecikmemiş tartışmaya elon musk dahil olmuştu.

zayıf yapay zeka (yapay dar zeka)

yapay zeka temel olarak iki ana türe sahiptir. bunlardan ilki zayıf yapay zeka, bir diğer adıyla yapay dar zeka. yapay dar zeka günümüzde var olan ve hala geliştirilmekte olan yapay zekadır. yapay dar zeka tek bir görevi yerine getirmek için programlanmış olan yapay zeka modelleridir. hava durumunu kontrol etmek, bunlarla ilgili tahminlerde bulunmak, satranç oynamak veya hastalık teşhis etmek yapay dar zeka örnekleridir. programlanan modeller sizin seçtiğiniz ana görev dışına çıkamazlar.

yapay dar zeka modelleri belirli bir veri setinde eğitildiklerinden dolayı, sadece sizin onlar için seçtiğiniz görevleri yerine getirebilirler. birazdan daha ayrıntılı bir şekilde anlatacağımız güçlü yapay zekaya kıyasla dar yapay zekalar, insanlar gibi duygular tarafından yönlendirilemezler. dar yapay zeka her ne kadar bundan çok daha karmaşık olarak gözükse de sadece önceden belirlenmiş, tanımlanmış aralıklarda çalışabilirler.

bugün karşımıza çıkan her tür yapay zeka, dar yapay zekadır. google asistan, siri, alexa gibi teknolojiler her ne kadar “zayıf” gibi durmasalar da iletişimi insanlar gibi kurmazlar. onlara söylenen şeyleri doğal dil işleme ile işleyerek gerekli cevabı size getirirler. insanlar gibi bilinç ve zekaya sahip değillerdir. kısacası kendileri gibi düşünemezler.

1997 yılında ıbm’in deepblue’sunun dünya satranç şampiyonu garry kasparov’u yendiğinde bunun sihirli bir şey olduğu düşünüldü ki hala öyle düşünülüyor. ama bunun aksine deepblue herhangi bir şekilde zekasını kullanmadı ya da önceki hamlelerden bir çıkarım yapıp hamlelerini yapmadı. bunların yerine o anki pozisyonu aldı ve olası birçok sonuç içinden o an oynayabileceği en iyi hamleyi belirledi ve oynadı. ama inkar etmiyoruz “inanılmaz” bir olay.

güçlü yapay zeka (yapay genel zeka)

güçlü yapay zeka yani yapay genel zeka neredeyse insan seviyesindeki yapay zekalara verilen isimdir. ona öğretilenin dışında verileri kendi başına anlayarak onlardan bir şeyler çıkaran yapay genel zeka, kendi kendine öğrenme becerisine sahiptir. şu anda makineler verileri bizden daha hızlı işleyebiliyorlar. ancak insanlar olarak, bilinçli kararlar almak veya yaratıcı fikirler üretmek adına soyut düşünme, strateji oluşturma ve düşüncelerimizden, anılarımızdan yararlanma yeteneğine sahibiz. bu tür bir zeka bizi makinelerden daha üstün kılar, ancak tanımlaması zordur.

yapay genel zekanın akıl yürütmesi, sorunları çözmesi, belirsizlik altında yargılarda bulunması, planlaması, öğrenmesi, önceki bilgileri karar verme sürecine entegre etmesi, yenilikçi ve yaratıcı olması bekleniyor.

yapay dar ve genel zeka dışında bilim-kurgu filmlerinde yer alan ama insanların aklında “acaba olur mu?” sorusunu bırakan hatta elon musk’ın insan soyunu bitirecek iddiasını attığı yapay süper zeka var. yapay süper zeka için yapılan yorumlar yapay zekanın her açıdan insan zekasını aşacağı yönünde. bekleyip göreceğiz…

“medeniyet hakkında sevdiğimiz her şey bir zekanın ürünüdür, bu nedenle insan zekasını yapay zeka ile güçlendirmek medeniyetin daha önce hiç olmadığı gibi gelişmesine yardımcı olma potansiyeline sahiptir – teknolojiyi faydalı tutmayı başardığımız sürece.”

max tegmark, future of life ınstitute başkanı

yapay zeka insanın evreni ve doğayı anlama çabasında kendisine yardımcı olabilecek, belki de kendisinden daha zeki, insan ötesi varlıklar meydana getirme düşünün bir ürünü denilebilir. hala tartışmaya açık bir konu varsa bu da yapay zekanın gelişimi ve insan yaşamına etkisi. kimine göre insanlık için bir tehdit, kimine göre hayatı kolaylaştıran bir buluş, yani aslında baktığımız zaman örneğin bir robot süpürge insanlık için ne kadar tehdit oluşturabilir. hatta hayatımızı kolaylaştırıyor da diyebiliriz ama tabi bu işin bide arka planında işsiz kalan insanlar da var. en basitinden temizlik görevlileri, sanayi sektöründeki işçiler, yakın gelecekte pilotlar, doktorlar, hizmet sektörü çalışanları. daha bir dünya örnek verebiliriz sanırım, bu gelişimler burjuva sınıfını olumlu etkileyebilir ama işçi sınıfı için aynı şeyi söyleyebilir miyiz. bilemem.

yapay zeka'nın sınırları zorladığımızda ruh veya inanmayanların tabiriyle bilinç var mıdır? sorusu karşımıza çıkıyor,

yapay zekayı muhattap alırken onun reaksiyonları: onu hazırlayan insanın reaksiyonlarının yansıması olacaktır.

bundan dolayı ne kadar gelişmiş olursa olsun: insan, yapay zekayı bir insan olarak kabul etmez, gelişmişliği ancak insanın yapay zekanın insan olmadığını anlama süresini uzatabilir ama asla insan olarak kabul ettiremez. *

buda insanda, insanın tekrardan üretemediği; hücreler ve büyüklü küçüklü organizmaların yanına birde bilinci çıkartıyor.

demek ki bilinç var ve insanın hayvanlardan tek üstün olduğu: "aklın" yanında yerini alıyor.

allah* ne güzel ve doğru söylemiş:

şüphesiz ki göklerin ve yerin yaratılışında ve gece ile gündüzün ihtilâfında* akıl sâhibleri için elbette deliller vardır.

âli imrân suresi 190. ayeti

bir çok insanın hakkında bilgi sahibi olmadığı, fakat bilgi sahibiymiş gibi konuştuğu şey.

en az bilgisayar bilimi kadar istatistik biliminin de başarısıdır.

beni biraz ürkütüyor ama işe yarar bir teknoloji

üretilen elektronik eşyaların insan zekasına yaklaştırılması yani insiyatif alabilmesi için geliştirilmeye çalışılan unsurdur.

data'sı aşırı büyük olan, makine öğrenmesi ile belirli bir seviyenin üstüne çıkabilecek zeka. bu zekadan duygu ve ruhsal davranışlar beklenmez, zaten ilahi bir şey olmadıkça mümkün de değildir. kendi sisteminde gider, en ileri yapay zeka bile depresyona girip intihar etmez mesela.

mükemmel ama insanlığın sonunu getireceği düşünülen teknoloji

neden bu kadar korkulduğunu bir türlü anlayamadığım teknoloji. yok insanlığın sonunu getirecek, kendini klonlayacak da insan türünü kölesi yapacakmış. fişini prizden çektin mi işi biten bir ürün bu. şarjlısı da anca şarjı yettiğince yakar dünyayı. bu kadar felsefeye yapmayı gerektiriyor mu?

bunun bir üst versiyonu robotların günlük hayatta kullanılmaya başlanması olur.

gerçekte var olmayan insan yüzlerini oluşturabilen ve hayali insan yüzlerine bir konuşma şekli, kimlik, duygu v.b olguları aktarabilen bir yapay zeka üzerine kurulu (nvidia’nın) bir internet sitesi.
nöral ağ temelli olarak inşa edilen bu yapay zekanın iş yükü farklı parçalara paylaştırılıyor. bir kısım algoritmaları kullanarak bir yüz ortaya çıkarmaya çalışıyor. bir diğer kısım ise görüntünün gerçek mi yoksa sahte mi olduğunu anlamaya çalışıyor. görüntünün sahte olduğu anlaşılırsa görüntü oluşturma süreci yeniden başlıyor.araştırmacılar konuyla ilgili bir makale bile yayımladılar. bu makaleye göre sistem, katmanlar oluşturarak hareket ediyor ve görüntülerin kalitesi hakkında karar verebilmeyi sağlıyor.yani yenile tuşuna basıp durarak gerçekçi ama aslında olmayan insanlara ait fotoğraflar oluşturmak mümkün.
bu ilginç deneyimi sizde yaşamak istiyorsanız hemen buradan siteye ulaşabilirisiniz.