gurney kanadı

ingilizce "gurney flap".
1970'li yılların başında ünlü amerikalı yarış pilotu dan gurney tarafından bulunan, bir kanadın arka tarafından kanada dik bir şekilde çıkan küçük çıkıntıdır.. ve genelde kanat boyunun %1 yada %2'si kadar boydadır..
aerodinamik tasarımlarda sadece gurney kanadı ile, bu kanat kullanılmadan yapılmış karmaşık aerodinamik çalışmalar kadar verim alınabilir..

ilk olarak "open wheels" yani açık tekerlekli denilen formula 1 araçları gibi tekerleri araç gövdesinin dışında olan yarış araçlarının arka kanadında kullanılmıştır.. arka kanadın uyguladığı yere basma kuvvetini oldukça artırır ve havanın aracın ve kanadın üzerinden kolayca akmasına da yardımcı olan önemli bir unsurdur..

motor sporlarında zafer sonrası şampanya patlatma adetini de başlatmış olan, formula 1'de indycar'da, nascar'da yarışlar kazanarak adını tarihe yazdırmış olan dan gurney bu icadını 1971 yılında, kendi aracının arka kanadının ucuna kanada dik olarak küçük metal bir plaka montajlaması ile hem virajlarda arka kanadın verimini, dolayısıyla yere basma kuvvetini artırarak yol tutuşunu artırdığını, hem de düzlüklerde daha hızlı gidebildiğini farketmiştir..

ancak bunu gurney 1971'de yarış pilotluğunu bırakıp takım direktörlüğüne geçtiğinde farketti..
eski takım arkadaşı, yeni takımının pilotu bobby unser'in aracının performansından memnun olmaması onu yenilikler getirmeye zorlamıştı ve geçmişte, 1950'lerde takımların yaptıkları aerodinamik yeniliklere bir göz attı.. ama o zamanların pek de ilham verici olduğu söylenemezdi, çünkü o zamanlarda bırakın gurney flap'ını, arka kanadın bile arabayı ölümcül kazalara sebep olabilecek seviyede aracı dengesizleştirdiği düşünülüyordu..
ama dan gurney burada ince görmeyi başardı ve unser'in aracının arka kanadının üstüne küçük, dikine bir kanat daha eklettirdi.. bu işlem 1 saat bile sürmemişti.. testlere başlandı, bobby unser'in tur süreleri inanılmaz kötüydü.. bobby unser tam "yapacağınız işin... diye sövmeye başlayacaktı ki, dan gurney sözünü keserek "arka kanat o kadar çok basma kuvveti uyguluyor ki araç dönemiyor, yani understeer denilen durum oluyor, bundan dolayı tur sürelerin kötü" dedi.. kanat işe yarıyordu, tek yapılması gereken, ön taraftaki basma kuvvetini buna göre dengelemekti..

gurney bir kaç yıl daha bu yeniliği kimseye duyurmadan yarışlarda kullanmayı başardı.. "dışarıda görünebilen bir yenilik, nasıl sakladı" diye düşünebilirsiniz, hemen söyleyeyim, saklamayarak.. evet, açıkta bıraktı, soranlara "arka kanadın arka tarafı çok keskin, iterken ellerimizi kesmesin diye böyle düz bir plaka koyduk, önemli bir şey değil yani" dedi.. bazıları inandı, bazıları işkillendi, hatta çalmaya çalıştı, geliştireceğim ayağına gurney kanadını ters tarafa koydu, berbat bir sonuç aldı, ama tüm bunlar sürerken, gurney, bu yeniliğini paragrafın başında belirttiğim gibi bir kaç yıl daha tek başına kullanabilmişti.. pilotu bobby unser, bu kanadın değerini o kadar anlamıştı ki, kendisi gibi bir yarış pilotu olan kardeşi, alfred unser'den bile saklamıştı..

bu bir kaç yılın ardından gurney, bu fikrini douglas aircraft company isimli amerikalı havacılık şirketinde bir uçak kanadı tasarımcısı olan bob liebeck ile paylaştı.. bob liebeck, bu fikri simetrik bir kanat profili üzerinde, kanadın %1,25'i büyüklüğünde bir gurney kanadı koyarak test etti, doğruladı.. işe yarıyordu.. 1976 yılında, ses hızının altındaki hızlarda giden uçak kanatlarının tasarımları üzerine yazdığı makalesinde gurney kanadını, aerodinamik tasarım camiasına tanıttı..

dan gurney, bu icadının patent haklarını douglas aircraft company'e devretti.. ama bu buluşun patenti alınabilir değildi.. dan gurney daha doğmadan 10 gün önce, 1931 yılında bu buluşa çok benzer hareketli bir mikro kanat tasarımının patenti alınmıştı..

tarih dersi bittiğine göre şimdi de fizik dersine geçelim..

resmin kaynağı
"low angle attack" (düşük açılı kanat) resmindeki düz bir kanat açısı, yere basma kuvveti uygulayan bir kanattan çok, uçaklardaki kanatlar gibi bir kaldırma kuvveti uygulamaktadır..
"high angle of attack" (yüksek açılı kanat) resminde ise yüksek açılı olan kanat yere basma kuvveti uygulamakta, ancak kanadın altından geçen hava düzgün bir şekilde kanadın alt yüzeyini takip edemez ve türbilansa girer ve kanadın aerodinamik verimini düşürür.. yere basma kuvveti elde edilemez, sadece sürtünme kuvveti olur, araç için bir çeşit engel olur..
"high angle of attack with gurney flap" (gurney kanadı ile yüksek açılı kanat) resminde ise yüksek açılı kanada gurney kanadı eklendiğinde, alttan geçen havayı yukarı doğru çeken bir çeşit emme kuvveti oluşur.. bu sayede alttan geçen hava, bu emme kuvveti ile kanadın alt tarafına doğru çekilir, kanadın alt tarafını takip eder ve türbilansa girmeden düzgün bir şekilde akar.. böylece verimli bir şekilde daha fazla yere basma kuvveti elde edilmiş olur..
farkını görmek için yapılmış amatör bir deneme (aoa: angle of attack, kanat açısı)

gurney kanadı günümüzde motor sporlarında hala kullanılmaktadır..

formula 1'i 7 senedir domine eden mercedes petronas'ın güncel aracı w11'in resminde arka kanadının üstündeki "petronas yazısının üstündeki siyah boyalı kısım bir gurney kanadıdır..

redbull aracı

bir le mans aracı (peugeot 908) arka kanada dikkat

mazda 787b, arka kanadın üstündeki siyah çıkıntıya dikkat, o bir gurney kanadı

gurney kanadı, tarihte araçların sadece arka kanatlarında kullanılmadı..

1980'li yıllarda lancia martini isimli le mans takımının lc2 modelinin kaputunun üstündeki boşluğun ağzına bakın.. "martini yazısının hemen üstünde, yatay şekilde, siyaha boyalı, şerit gibi bir çıkıntı var.. o çıkıntı gurney kanadı.. ön taraftaki boşluktan, radyatöre giren hava buradan çıkarken bu küçük kanat sayesinde türbülansa uğramadan düzgün bir şekilde ön camın üstünden akarak geçiyor..

gurney kanadı, sadece arabalarda da kullanılmadı..