ispanya iç savaşı

milliyetçiler 5 farklı general tarafından temsil ediliyordu. sonra tek yumruk oldular. amaçları savaşı kazanmaktı ve başardılar. sağ, solun tehdidini hissettiğinde kendi aralarındaki farklılıkları ve anlaşmazlıkları bir kenara bırakır ve voltran'ı oluşturur. ancak sol öyle değildir. kendi fraksiyon farklılıklarını bir kenara bırakıp sağ ile doğru düzgün savaşamazlar. sürekli bir çatışma hali var ve bunlarla uğraşmaktan adeta zevk alıyorlar. en pos bıyıklı devrimcileri bile bunlara yardım etmemiştir. onu bırak çin'de devrim oldu diye, bunlar çin'e bir dudak büktüler önceleri.

bu savaşta ingiltere, fransa ve özellikle sscb çok büyük halt etmiştir. italya ve almanya ise onların düştüğü hataya düşmeyip milliyetçileri desteklediler, müttefik edinemeseler* de ww2 öncesi taktik tatbikatı yapmış oldular. sscb ise cumhuriyetçileri desteklemeyerek ileride kurulacak nato'nun kalbinde yer alan komünist bir müttefiği kaybetmiş oldu. batı bloku ise uzunca bir süre merkezindeki faşizm sorunuyla yüz yüze kaldı, ispanya'yı reddetmediler ancak tam kabul de etmediler.

savaştan sonra uzunca bir süre ispanya'ya hâkim olan faşist yönetimin halka ise pek tesiri olmadı sanıyorum çünkü franco'nun ölümünden sonra yapılan ilk seçimi solcular kazandı. zaten iç savaşı da güçsüz veya az oldukları için değil, faşistler'in tersine tek liderin ardında toplanamadıkları için kaybettiler.

andre malraux'un "umut" adlı devasa romanı okunarak savaşın gidişi, gelişimi ve sonucu hakkında çok iyi bilgiler edinebilirsiniz.
bu savaşta anarşistler savundukları örgütsüzlüğün maliyetini acı deneyler yaşayarak öğrenmiş ve en azından bu savaş sırasında örgütlenmişlerdir.
sosyalist ve komünistler, daha önce "tü kaka" dedikleri anarşistlerin ne kadar yürekli insanlar, ne büyük savaşçılar olduğunu görmüş ve ittifak yapmaktan çekinmemişlerdir.
sscb'nin yardım etmediği de batılı kapitalistlerin yalanıdır. kendileri, cebelitarık geçidinin ağzında komünist bir devlet kurulmasını istemedikleri için bir elleriyle cumhuriyetçileri tutarken yarım ağızla da falanjistleri "kınamışlardır".
dünyanın pek çok yerinden sosyalist, komünist, sosyal demokrat, demokrat insan ispanya'ya giderek enternasyonalist taburlarda faşizme karşı savaşmışlardır. türkiye iki yüzlü davranmamış, başından beri faşist frankoculardan yana tavır koymuştur.

ölüm, şiddet, gaddarlık ve çaresizlik... 1937.
*

bir milis askerinin ölümü.

robert capa / kordoba cephesi, ispanya. eylül 1936'nın başları. / magnum photos

ispanya iç savaşı, 1936-1939 yılları arasında iber yarımadası'daki ispanya'da solcu cumhuriyetçiler ile sağcı milliyetçiler arasında meydana gelmiş ve dünya tarihini derinden etkilemiş bir savaştır. iç savaşa giden süreç ise şöyledir:
1898'de latin amerika'daki son sömürgelerinin bağımsızlığını ilan etmesi sonrasında sömürgelerini tek tek kaybeden ispanya, birinci dünya savaşı'ndan sonra iyice ekonomik kırize girmiştir. ülkedeki ekonomik bunalım ve sömürgelerin kaybedilmesi, özellikleri milliyetçileri sinirlendirmektedir. general fransisco franco, o sırada ispanya'nın kuzey afrika'daki sömürgesi olan fas'tadır. 1930'lu yıllarda ispanyol solcuları ile sağcıları, siyasi sebepten dolayı sık sık karşıya gelirler. sağ-sol çatışmaları, artık 1936'da bir iç savaşa dönüşür hatta öyle ki ernest hemingway gibi dünya'nın farklı ülkelerindeki solcular, ispanya iç savaşı'nda franco'ya karşı cumhuriyetçilerin safında savaşırlar. sscb'nin ispanyol devrimcilerine yardım etmemesi, anarşistlerin kendi kafalarına göre hareket ederek sosyalistleri bölmesi* ve ingiltere ile fransa'nın bu savaşta tarafsız kalarak nazi almanyası ve faşist italya tarafından desteklenen franco'nun ekmeğine yağ sürmesi, ispanya iç savaşı'nın general fransisco franco liderliğindeki milliyetçilerin kazanmasını sağlamıştır. ispanya iç savaşı, aynı zamanda anarşistlerin ilk kez tarih sahnesine çıktığı tarihi olaydır. eğer ispanya iç savaşı'nı sosyalistler kazansaydı yakın dönem dünya tarihinde ilk kez kapitalist batı bloku'nda bir ülke sosyalizmle yönetilecekti çünkü ispanya, günümüzde meşrutiyetle yönetilmektedir. amerikalı yazar ernest hemingway'ın çanlar kimin için çalıyor adlı eseri ve ispanyol komünistlerin ay carmela şarkısı, bu dönemi anlatır.

gericilerin ilericileri çakma milliyetçilikle ile ezip geçtiği ve bağnazlığın aydınlığa galip geldiği korkunç bir trajedinin tarihe düşülen yumuşak bir tanımı.

avrupa komünistlerinin sovyetler hakkında kuşku duymasına yol açmıştır. stanlincilerin, uluslararası tugayları satmaları sonucu bir çok avrupalı komünistde sovyet sempatizanlığı azalmıştı.

(bkz: george orwell) ve karsı buna dahildi.