kubilay han

moğol imparatorluğunun kağanı, aynı zamanda çin'deki yuan hanedanlığı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur. toluy ve sorghaghtani beki'nin ikinci oğlu; cengiz han'ın torunudur. moğol hanı mengü'nün kardeşi; iran'daki moğol ilhanlılar devletinin kurucusu hülagü'nün ağabeyidir.

çin hükümdarlığı yapan türk hükümdarıdır. dünyanın ilk kağıt parası onun zamanında çin de icat edilmiştir.
börüken sülalesinden tuluğ hanın oğlu, temur olcayto hanın babası , hülagü ve arık buğa nın kardeşidir.

döneminde, bilinen iki büyük olumsuz eleştiri almıştır:
1-hanlığa geçişi gayet tartışmalıdır. çünkü han seçecek kurultay, anavatanda toplanır. ancak kubilay han kendi şehrinde toplamıştır kurultay'ı. bu da meşruiyetine gölge düşürdü. en ufak bir olumsuzlukta buradan eleştiri aldı. çünkü töre bu konuda gayet açık ve netti. buna rağmen en güçlü olduğun şehirde toplamak "seçimlerde hile" gibi göründü.

2-çinleşme meselesi. gerek yerleşik hayata geçmesi gerekse de çinli kadından olma eşi ve çinli hocalardan eğitim alan oğlu gibi meselelerinden dolayı eleştrildi.

bonus: moğollar türk değildir. dolayısıyla kubilay han'a türk demek yanlıştır. en azından şu söylenebilir: börte hatun, türk (ki bu konuda tartışmalar sürüyor) bu yüzden de "babannesi"nden dolayı moğol-türk diyebilirsiniz. ancak gerek yaşayış (çin kültürünün izlerini taşıyan bir moğol türü) gerekse de iktidarını dayandırdığı (cengiz han) açılarından gayette moğoldur.

yani bunda herhangi bir kut anlayışı en azından belgelerde yok..belki ilerde.. ha göçebelik, atçılık, çadır yaşamı vb. orta asya'da oldukça yaygındır. keza (yine tartışmalı olan) göktanrı inancı olsa bile yine bu sizi türk yapmaz ki dini hakkında da kaynaklarda bir çok farklı görüş bulunmaktadır.

ilhanlı devletinin kurucusu hülagü han'ın ağabeyidir. din olarak tibet budizmini kabul etmiştir. gençliğinde çince öğrenen kubilay han kurduğu büyük bir ordu ile xi'an (şiyan) kentini fethetti. pek çok zorlu savaştan sonra da çin eyaletlerini ele geçirdi, adil yönetimi ile dikkatleri üzerine çekti. çin'de yuan hanedanlığını kurdu ve 1271 - 1294 yılları arasında hükümdarlık yaptı.

kubilay han bunların yanı sıra çin sanatının gelişmesini destekledi ancak buna karşın moğol yaşam tarzını çin'de uygulamaya çalışması birtakım kültürel ve sosyal çatışmalara neden oldu.

moğol imparatoru ve yuan hanedanlığı kurucusu tulu ve sorkhokthani'nin ikinci oğlu. 1260'dan öldüğü 1294 yılına kadar moğol imparatorluğunu yönetmiştir.

moğol imparatorluğunun karizmatik lideri cengiz han 1227'de ölünce ölümden önceki topladığı kurultayla ögeday'ı varis göstermişti.

ögeday'ın 1229'da büyük han seçilmesi ile moğol imparatorluğu ögedayın büyük hanlığı altında ; türkistan'da çağatay , moğol ana yurdunda tulu , ve sonrasında yapılıcak fetihlerle rusya'da cuci han oğlu batu han yönetiminde yeni bir siyasi sürece girmişti.

ögeday 1241'de ölünce kendisi pek sevmesede (sevdiği oğlu song seferinde ölmüştür) guyuk toplanan kurutay'da büyük han oldu. guyuk han önce çağatay ailesine ve topraklarına hükmeden çağatay'ın dul eşini ortadan kaldırdı. ondan sonra yönünü moğol ana yurdunda tulu'dan kalan toprakları yöneten sorkhokthani'ye çevirdi. guyuk toprakları hakimiyeti altına almak için sorkhokthani'ye evlilik teklifi etti ve sorkhokthani bunu reddetti. guyuk bunun için soruşturma başlatıp işi kökünden halledecekken ihtimal o ki sorkhokthani erken davranmış ve guyuk han 43 yaşında sağlıklıyken daha saltanatının 18. ayında aniden vefat eder .

sorhokthani batu han'ın desteğiyle moğol ana yurdunda yaptığı kurultayla en büyük oğlu mengü'yü büyük han seçtirdi. mengü han ögeday han'ın soyundan veya bu soyla bağlantılı 77 kişiyi idam ettirdi ve kendisine ihanet edebilecek kişileri tespit etmek için imparatorluk çağında soruşturma başlattı. mengü çağatay ve ögeday'ın soyundan neredeyse kimseyi bırakmayarak hepsinin kökünü kurutmakta kararlıydı.

mengü han bizim için özellikle moğol 2. dünya savaşını başlatmasıyla bilinir. kardeşi hülagü'yü islam toprakları üzerine , kubilay'ı song hanedanlığı seferine, arık böke'yi de yanında yardımcı olması için tutarak moğol 2.dünya savaşını başlatır. kubilay han song seferinde askeri bilgi ve tecrübesi yüksek olmadığı için ve kasıtlı olarak çok yavaş hareket ettiği için (kimi tarihçiler bunu kubilay'ın itiyatlı olmasına bağlar) mengü han bizzat song seferine çıktı. ancak seferin ikinci yılında aşırı sıcak iklimden ötürü hastalanmış , iyileşmiş ve sonrasında 1259'da aniden ölmüştü.

mengü han'ın ölümünden sonra moğol hanlarınının ana yurda dönüp büyük han için kurultaya katılması gerekiyordu gel gör ki ne hülagü ne de rusyadaki cuci ulusu kendi bölgelerini terk edip gelmedi ve meydan küçük kardeşi arik bökeyle kubilaya kalmıştı.

arik böke moğol ana yurdunda hemen kurultay kurup kendisini büyük han ilan etmesine karşılık hülagü çinli rahiplerin tavsiyesine uyup kendi bölgesinde topladığı kurultayla kendini büyük han ilan etti ve çinli tebasını kendisine bağlamak için yapacağı ilk adım olarak "merkezi hakim" anlamına gelen zhongtong unvanını aldı. zamanla çinin de güçlü kaynaklarıyla kardeşi arik bökeyi yenmiş (uzun süre yanında tutmasına rağmen büyük ihtimal sonrasında zehirlemiş) ve ögeday han'ın kurup başkent ilan ettiği karakurumu tamamen yıkmış ve kendi başkenti olan hanbalık (han kenti) şehirini bugün ki pekinde kurmuştur.

kubilay han saltanatı boyunca ayakta kalabilmek için özellikle kendi yönetiminde olan çinli tebasının sadakatini kazanmak zorunda olduğunu biliyordu ve bunu sağlamak için bugün bile tarihçileri şaşırtacak bazı adımlar atmaktan imtina etmeyecekti.

öncelikle song hanedanlığı dönemindeki insancıl olmayan ( işkence, delilsiz idam , halk önünde sarih bir biçimde katl vb.) şeyleri yasaklamıştı. tabi o dönemde avrupa'daki kilise ve devlet daha fazla delile gerek duyulmayan çok daha büyük süt çeşitleri için işkence uygulanmasını genişleten yasalar kabul etmişti , moğollar ise işkenceyi sopa dayağı ile sınırlandırmıştı.

kubilay han'ın bir başka şaşırtıcı örneği ise mengü han dönemindeki borçları reddetmemiş ve tüccarın , halkın devlete olan güvenini kırmamak için üstlenmiştir. hatta cüveyni bu davranışından ötürü tarihe şunu not düştü : "bir kralın başka bir kralın borçlarını ödediği hangi tarih kitabında görülmüştür ?" kubilay ticaretin hızını ve güvenliğini artırmak için kağıt parayı yaygınlaştırmıştı. hatta marco polo paranın imparatorluğun her yerinde kabul edilmesi hakkında şunu yazmıştır: "parayı reddetmek , ölüm cezasına çarptırılmak gibi olacaktı."

ayrıca kubilay'ın bir başka çılgın projeside tüm dünya'nın dillerini yazmak için beynelminel bir alfabe meydana getirmeye çalıştı. görevi tibetli rahip phagspa'ya 1269'da verdi. kubilay han bu alfabeyi imparatorluğun resmi alfabesi olarak kabul etti ancak kimseyi bu alfabeyle yazmaya zorlamadı zamanla moğol gücü ortadan kalkınca kendi dillerine çok bağlı olan çinliler bu alfabeyi terk etti.

kubilay han fakir köylü çocuklarında zengin çocuklar gibi eğitim almasını istiyordu ve kışın öğrenim görmeleri için okullar inşa ettirdi. moğol hanedanlığı kayıtlarına göre kubilay han 20.166 devlet okulu yaptırmıştı.

kubilay han çin tiyatro geleniğine de önem vermiş bu açıdan da bunu desteklemiştir. hatta destelenler bu oyunlar kültürel anlamda o seviyede kalmayıp çin tiyatro oyunları ve moğol müziğinin birleşimi , pekin operasının temelini oluşturucaktı.

kubilay han kültürel ve politik zeminde bu adımları atarken bir kaç askeri seferede çıkacaktı. song hanedanlığı seferi özellikle çin halkının kendisine bağlanmasıyla beraber kılıçla yapılandan daha hızlı ilerliyor ve ileride çin devleti olacak tüm toprak parçaları moğol yönetiminde birleşiyordu. kubilay han 2si japonyaya (yine kubilay han zamanının ilginç bir vakıasıdır moğollar karada japonları yenmiş fakat iki defa meydana gelen deniz çalkantıları yani ilahi rüzgarlar tarafından filoların tamamına yakını batmış ve japon seferi hezimete uğramıştır) ve diğer deniz aşırı bölgelere sefer düzenledi. karada yapılan seferler başarıya ulaşırken özellikle japonya ve endonezya üzerine yapılan deniz aşırı seferler başarısızlığa uğradı ve moğol doğu sınırı kesin olarak belirlenmiş oldu.

kubilay han saltanatı boyunca özellikle kendi yönetim bölgesi olan çin'de çinlileri kendisine sadık kılmak için kültürel anlamda birçok adım atmış ve bu adımların çoğunda da başarılı olmuştu asla çin milletini asimile etmeye çalışmamış ve aksine moğol ve çin kültürel birleşimini yaratmaya çalışmıştı. bu konuda japon bilgini hiderino okada "moğol imparatorluğunun en büyük mirası , çinlilere çin milletinin kendisini bırakmış olmasıdır." kubilay han'ın dönemi özellikle çin kültürel ve siyasal tarihi için çok önemli olduğundan ve yine dünya tarihi içinde esrarengiz uygulamaları içermesi açısından defalarca okunması gereken bir dönemdir.

champa hanedanliği ve dai viet bölgesi kendisinin elinde patlamistir.ayrintili bilgi icin ;

(bkz: moğolların vietnam seferleri)
buradan

yuan hanedanlığı olarak bilinen çin'de kurulmuş bir moğol devleti olan kubilay hanlığının kurucusudur. cengiz hanın torunudur, hülagû hanın ağabeyidir. 1218-1294 yılları arasında yaşamıştır. kubilay han, gençliğinden itibaren çin kültürüne ve budizme meraklıydı ve kendisi; çin'de kâğıt para kullanmak, okul açmak gibi birtakım köklü kültürel devrimler yapmıştır. döneminde bütün ticaret yolları ve tüccarlar güvence altına alınmış olup her dinden olan bireyin inanç özgürlüğü vardı yani kubilay han, ticarete önem veren ve seküler bir hükümdardı. kubilay han'ın japonya, endonezya seferleri birtakım sebeplerden dolayı başarısız olmuştur. kubilay han'a tengri rahmet eylesin; kubilay han'ın kutlu tini şad, mekanı uçmağ olsun.
kubilay(yuan) hanlığı'nın kurucusu kubilay han

cengiz han'ın torunu. 13. yüzyılda her yeri işgale başlıyor. çin'i birleştirip işgal ediyor. sonra japonya'yı hedefe koyuyor. donanma hazırlayıp gemilerini salıyor. donanmalar denizde ilerlerken fırtına kopuyor. başka zamanlarda iki kere yolladığı donanmalar fırtınada batıyor. bunun üzerine japonlar, bu fırtınayı kutsal rüzgar kabul edip, ismini de kutsal rüzgar anlamına gelen kamikaze koyuyorlar.