1.
evrenin tüm sırlarını açığa kavuşturması beklenen sicim teorisi adlı teorinin, birbirinden farklı 5 versiyonunun ortaya çıkmasından sonra, teorik fizikçi edward witten tarafından önerilen ve bu 5 versiyonu kendi bünyesinde birleştiren teori.
m harfi genellikle "membrane" yani zar anlamında kullanılsa da, teorik fizikçiler bu m'yi zaman zaman "magic"*, "mother"*, "mystery"* gibi çok farklı şekillerde de kullanırlar. zira bunu "tüm teorilerin anası olan bir teori" yahut "evrenin sihri/gizemi" gibi değerlendirirler. teorinin tamamlanması ve ispatlanması durumunda, evrende oluşumunu açıklayamadığımız hiçbir şeyin kalmayacağı tahmin edilir.
***
macera 1990'larda başladı. teorik fizikçiler, büyük patlama'dan bugüne kadar geçen sürenin dört başı mamur bir şekilde açıklanmasından, biz dahil etrafımızdaki her şeyi oluşturan tüm parçacıkların nasıl ortaya çıktığına ve farklılaştığına kadar en ince detayları açıklayabilecek bir teorinin peşine düştüler. sicim teorisi gibi bir isimle karşımıza çıkan ve her şeyin teorisi adıyla nihayete ermesi beklenen bu teorilerin, birbirinden bağımsız 5 tane adayı ortaya çıkınca durum biraz karışık bir hâl almaya başladı. zira bunların hepsi de matematiksel olarak mümkün görünüyordu.
tabii ki bunların hepsi birbirinden tamamen kopuk teoriler değildi. örneğin sicim kavramı hepsinde ortaktı. etrafımızdaki her şey, gözle görebildiğimiz tüm madde, bu sicimlerin farklı titreşimleri nedeniyle ortaya çıkan farklı parçacıklardan oluşuyordu. üstelik teorilerin hepsi de en az 10 boyutun varlığını gerekli bulmak konusunda birbiriyle hemfikirdi.
tip 1, tip 2a, tip 2b, so(32) heterotik ve e8xe8 heterotik adı verilen birbirinden farklı bu 5 çeşit teorinin başka ortak noktaları olabilir miydi ya da eğer bunlardan 4'ü hatalıysa, doğru olan 5. hangisiydi?
1995'te edward witten bir konferans sırasında cesurca bir fikir attı ortaya: bu teorilerden birkaçı yanlış olmak ya da sadece biri doğru olmak zorunda değildi. bunların hepsi birden doğru olabilirdi. aralarında düalite ya da simetri gibi bazı ilişkiler olması muhtemeldi ve belki de teorilerden bir tanesini alıp bu ilişkilerin derecesi üzerinde oynama yaptığınızda bir diğer teoriyi elde edebilirdiniz. yani biri diğerinin daha zayıf bir versiyonu olabilirdi. m-teorisi fikri böylece doğmuş oldu ve tüm sicim kuramlarını tek başlıkta topladı.
m-teorisine göre evrende 10 değil 11 boyut olmalıydı. üstelik sicimler de yerlerini n boyutlu zarlara bırakmıştı. n'den kastımız 0, 1, 2... gibi tam sayılardı*.
***
m-teorisi henüz pek de elle tutulur bir şey kanıtlamış değil. herhangi bir şekilde yanlışlanmış da değil, doğrulanmış da... eğer bir gün tamamlanması mümkün olursa, o zaman insanlık büyük ihtimalle, çok uzun süredir yanıt arayan bazı fiziksel sorulardan da kurtulmuş olacak.
m harfi genellikle "membrane" yani zar anlamında kullanılsa da, teorik fizikçiler bu m'yi zaman zaman "magic"*, "mother"*, "mystery"* gibi çok farklı şekillerde de kullanırlar. zira bunu "tüm teorilerin anası olan bir teori" yahut "evrenin sihri/gizemi" gibi değerlendirirler. teorinin tamamlanması ve ispatlanması durumunda, evrende oluşumunu açıklayamadığımız hiçbir şeyin kalmayacağı tahmin edilir.
***
macera 1990'larda başladı. teorik fizikçiler, büyük patlama'dan bugüne kadar geçen sürenin dört başı mamur bir şekilde açıklanmasından, biz dahil etrafımızdaki her şeyi oluşturan tüm parçacıkların nasıl ortaya çıktığına ve farklılaştığına kadar en ince detayları açıklayabilecek bir teorinin peşine düştüler. sicim teorisi gibi bir isimle karşımıza çıkan ve her şeyin teorisi adıyla nihayete ermesi beklenen bu teorilerin, birbirinden bağımsız 5 tane adayı ortaya çıkınca durum biraz karışık bir hâl almaya başladı. zira bunların hepsi de matematiksel olarak mümkün görünüyordu.
tabii ki bunların hepsi birbirinden tamamen kopuk teoriler değildi. örneğin sicim kavramı hepsinde ortaktı. etrafımızdaki her şey, gözle görebildiğimiz tüm madde, bu sicimlerin farklı titreşimleri nedeniyle ortaya çıkan farklı parçacıklardan oluşuyordu. üstelik teorilerin hepsi de en az 10 boyutun varlığını gerekli bulmak konusunda birbiriyle hemfikirdi.
tip 1, tip 2a, tip 2b, so(32) heterotik ve e8xe8 heterotik adı verilen birbirinden farklı bu 5 çeşit teorinin başka ortak noktaları olabilir miydi ya da eğer bunlardan 4'ü hatalıysa, doğru olan 5. hangisiydi?
1995'te edward witten bir konferans sırasında cesurca bir fikir attı ortaya: bu teorilerden birkaçı yanlış olmak ya da sadece biri doğru olmak zorunda değildi. bunların hepsi birden doğru olabilirdi. aralarında düalite ya da simetri gibi bazı ilişkiler olması muhtemeldi ve belki de teorilerden bir tanesini alıp bu ilişkilerin derecesi üzerinde oynama yaptığınızda bir diğer teoriyi elde edebilirdiniz. yani biri diğerinin daha zayıf bir versiyonu olabilirdi. m-teorisi fikri böylece doğmuş oldu ve tüm sicim kuramlarını tek başlıkta topladı.
m-teorisine göre evrende 10 değil 11 boyut olmalıydı. üstelik sicimler de yerlerini n boyutlu zarlara bırakmıştı. n'den kastımız 0, 1, 2... gibi tam sayılardı*.
***
m-teorisi henüz pek de elle tutulur bir şey kanıtlamış değil. herhangi bir şekilde yanlışlanmış da değil, doğrulanmış da... eğer bir gün tamamlanması mümkün olursa, o zaman insanlık büyük ihtimalle, çok uzun süredir yanıt arayan bazı fiziksel sorulardan da kurtulmuş olacak.
devamını gör...