memlük devleti

1250-1517 arası hüküm süren mısır merkezli bir devlettir.

moğol istilaları nedeniyle 1250 yılında kurulmuştur. 1260 yılında ayn calut muharebesinde moğolların ortadoğudaki ilerleyişini durdurmasıyla tanınır. abbasi halifelerini himaye altına almışlardır.

1517 yılında yavuz sultan selim ridaniye muharebesini kazanıp memlûk devleti topraklarını ele geçirince halifelik yavuz sultan selim'e aktarılmıştır ve memlûk devleti çökmüştür.

ar. memluk: köle, sahipli köle.
(bkz: kölemenler)

1250 - 1382 yılları arasındaki türk, kıpçak kökenli yönetim zamanında devletüt türkiyye adıyla geçerken, 1382 - 1517 yılları arasında ise çerkes kökenli yönetim olmuş ve bu yüzden devletül çerakise adıyla anılmıştır.

ed-devletü't-türkiye olarak da anılan türk devleti. ağlak arapçılar, mağdur kürtçüler başlığa gelmeden uruğumuzun afrika kurduğu bu büyük devlet hakkında kutlu birkaç bilgi girelim.

bu devletin ilk dönemini yani 1250'den 1382 yıllarına kadar olan dönemini kurucu aile bahrî memlûkler idare etmiştir, 1517'ye dek ise burcî memlûkler yönetimi ele almıştır. bahrîler olsun burcîler olsun bu hanedanlardan olanlar mısıra paralı askerlik için gelen veya savaşmak için getirilen kölelerdir. (köle-memlûk) bu yabancı grubun büyük çoğunluğunu kumanlar-kıpçaklar (türkler) ve çerkezler oluşturmuştur.

ülkenin kuruluşunda rol oynayan bahrî hanedanı türktür. burcîler ise çerkezlerden oluşmaktadır. tabi bu üst askeri sınıfın içerisinde kaynaşmışlık söz konusudur. konuya dönecek olursak, buraya getirilen bu askerler sosyo-ekonomik ve askeri bir güç olmuşlardır. daha sonra taht kavgalarına karışan bu askerler en sonunda eyyubi sultanı turanşah'ın devrilmesinde de rol oynarlar, eyyubilerin mısır hükümdarlığı böylelikle sona erer. ardında devlet kurulur.

türklerin bu coğrafyada devlet kurmaları yeni bir şey değildir, 868'de ilk müslüman türk devleti tolunoğulları de burada kurulmuştur. memlûkler kurulduktan sonra askeri gücünde etkisiyle bölgede ekonomik ve kültürel atılımlar gerçekleşmiş, devlet ortaçağ döneminin önemli bir merkezi haline gelmiştir.

devletin henüz kuruluşunda moğollara karşı kazandığı zaferler önem arz etmektedir. moğolların (ilhanlıların) ordusunda büyük oranda türk olduğu da düşünüldüğünde aslında türklerin arasında geçen savaşlardır bunlar. belki de binlerce yıllık tarihe sahne olan levant, böylesine dehşetengiz savaşlar görmemiştir. aşağıdaki çizime bakarak, yüz senede türk boylarının savaşının bölgeler değil kıtalar değiştirerek devam ettiğine şahit olabilirsiniz. iki orduyu birbirinden ayırmak zor olsa da soldakiler memlûkler.

eyyübilerin çöküşünün ardından mısıer merkezli kurulmuş olan türk sultanlığı.
memlük kelime anlamı olarak kul, köle anlamına gelir. böyle adlandırılması on sebebi islam'la tanışıp orta asya'dan arabistan'a gelip müslüman olan türk köleler tarafından kurulmasıdır.
orta asya'dan arabsitan gelen türkler becekrikli olmaları nedeniyle araplar tarafından köleleitirilmişlerdir. sonrasında türklerin savşlardaki becerileri görülünce bu kölelere devlette önemli makamlar verilmeye başlandı.
hatta zırhlı süvari sınıfı olan memlük sınıf askerler de türktür.
(memlük askerleri)

fakat tarihçiler tarafından memlük tarihi ikiye ayrılır. türklerin yönetiminde ve çerkeslerin yönetiminde. türkler yönetiminde memlük sultanlığı döneminin en büyük siyasi gücüyken hatta moğol istilasının arabistan'a, nil havzasınsına sıçramasını durdurmuştur*.
çerkesler döneminde ise önemli gerileme görülmüştür. anadolu'daki yükselen güç olan osmanlılara karşı neredeyse tamamen etkisiz kalmaları buna örnek gösterilebilir.

haçlılara asıl darbeyi vuran devlettir. 1260 da memluk hükümdarı sultan baybars, nasıl moğollar gibi bir kuvveti durdurmayı başardıysa, bu sefer de 1291 de onun halefleri, haçlıları bu topraklardan sürmüştür.

memlük devleti, mısırda kurulan dört büyük türk-islam devletlerinden birisi olup memlüklerin kurucusu sultan baybars ve aybektir. memlükler, orta asyadan getirilen kıpçak türk'ü kölemenler tarafından kurulduğu için bu devlete "kölemenler devleti'' de denir. 1250-1517 yılları arasında yaşamışlardır. başkenti kahiredir. 1260'daki ayn calut savaşında moğolları durdurmuşlar ve kudüs, mekke, medine gibi kutsal(!) yerleri moğol istilasından kurtarmışlardır. memlük devleti'nde yöneticiler türk olmasına karşın halk arap olduğu için yönetenler ile yönetilenler arasında kültür sorunundan dolayı bu devlet, zaman içinde yıkılmıştır.
memlüklerin bayrağı
memlüklerin haritadaki konumu

1250-1517 arası dönemde mısır ve suriye topraklarında hüküm sürmüş devlet olarak bilinir.