psikolojik egoizm

psikolojik egoizm, tüm eylemlerimizin temelde kendi kişisel çıkarlarımızla motive olduğu teorisidir. thomas hobbes ve friedrich nietzsche‘nin de aralarında bulunduğu pek çok filozof tarafından onaylanmış bir görüştür.
psikolojik egoizm kişisel çıkar beklentisi olmadan bir insanın bir eylemde bulunması imkansızdır der. insanın yaptığı her eylemin bencilce olduğunu ve insanın yaptığı her eylemde kendisini baz aldığını, fayda beklentisi içinde olduğunu savunur. ilk bakışta çok saçma gelebilir. bunun sebebi “bencillik”, “fayda”, “çıkar” kelimelerini günlük hayatımızda olumsuz anlamda kullanmamızdır.
oysa psikolojik egoizm sizin acil bir işiniz varken bile yolda geçen yaşlı birisine yardım etmenizi de bencillikle açıklar yardım etmemenizi de.
günlük hayatta yardım etmemek bencillikken psikolojik egozimde ikisi de bencilliktir. nötr bir bencillik anlayışı vardır. az bencillik veya çok bencillik yoktur. bencilliği iyiye veya kötüye siz yöneltirsiniz.

psikolojik egoizm ahlaki değer yargıları sunmaz. hayatı nasıl yaşaman gerektiği hakkında sana bir doktrin vermez. o var olan durumu açıklayan bir varsayımdır bir iddiadır. o’na göre sabah yaptığımız kahvaltıda tutun işe giderken seçtiğimiz güzergaha kadar her şeyi insan bencilce ve kendi faydasını düşünerek, seçimleriyle meydana getirir.

bir şey kendi olduğu için mi değerlidir yoksa insana fayda sağladığı için mi değerlidir.
bir şey sadece ve sadece insana fayda sağladığı için değerlidir.
bana fayda sağlamayan bir şeyin bende bir değeri yoktur.
ve ben sadece ben olmayı bilirim. ben sadece ben olabilirim. ben asla sen olamam. ben sadece benim bilincimde olabilirim, beni hissedebilirim, beni tanımlayabilirim. seni de ancak kendi üstümden tanımlarım. sen canım acıyor dersin ben de kendi tecrübelerime dayanarak hissederek acıyı kendi üstümden tanımlar ve seni o şekilde anlayabilirim. sen bana benim bilmediğim bir hisle gelirsen ben onun ne olduğunu bilemem. ben sadece ben olmayı biliyorsam bu işin bencillikten başka çıkar yolu yoktur ve benim için bir başkasının araç olmama ihtimali yoktur. kendi hedeflerime ulaşmamda etrafımda olan olmayan her şey benim için araçtır (u: cemre demirel). gördüğüm duyduğum deneyimlediğim her şey benim için artı niteliktedir.*

psikolojik egoizmde altruizm yoktur. çünkü doğru olduğuna inandığın şeyi yapmak da bencilliktir veya kendini merkez almaktır. bir askerin kendisini feda etmesi veya bir insanın bir başkasını kurtarmak için arabanın önüne atlaması. bunların yapılmasının altında yatan etkenler; ya kendi doğru bildiğin değerleri, inançları (bu bir din olabilir veya aileden/okuldan aldığın terbiye/eğitim veya gelenek göreneklerin olabilir) gerçekleştirmek isteyişin ya teşekkür, saygınlık bekleyişin, ya sosyal fayda bekleyişin ya da şan, şöhret, ün bekleyişin bunlardan herhangi biri veya hepsi olabilir. ayrıca ilkelerin vardır ve reddetme hakkını her zaman kullanabilirsin. ki bu da yine aynı yola çıkar
psikolojik egoizmde iyilik yapmak vardır. çünkü iyilik yapmak bencilcedir.
bizler neden iyilik yaparız.
1- çıkar beklentisi içindeyizdir ve mutluluk da bir çıkardır. eylem başarıya ulaşır veya ulaşmaz işin sonunda mutlu olur veya olmayız bu eylemin yapılış amacı için önemli değil sonuç için önemlidir. eylemin yapılış amacı beklentidir. ve bir fayda beklentisi vardır.
2- mutlu oluruz. bu bir insan için en büyük iyilik yapma nedenidir ve mutluluk bencilliktir, kendini düşünmektir. iyilik yaparız çünkü yapmassak kendimiz üzülürüz. üzülmemek için iyilik yaparız. ve yine kendimizi düşünürüz. mesela bir zenginin parasıyla hasta çocuklara yardım etmesi. bu eylem yardım eden zengini mutlu ediyordur ve zengin yardım yapıyordur. zenginin yaptığı hasta çocuklara yardım karşılıksızmış gibi gözükse de işin içinde bir çıkar vardır.
başkasının mutluluğunu görüp de mutlu oluruz. zengin adam yaptığı yardımlar sonucu mutlu olan çocukları görüp mutlu olur. yine kendi duygusunu tatmin etme yine kendi çıkarı vardır. başka bir örnek verirsek: yatalak kızına bakan annenin hayatını kızının bakımına adaması ve bunun sonucunda annenin de hasta olması ve kızı öldükten sonra annenin de kahrından ölmesi. burada anne herhangi bir çıkar beklentisi içine mi. annenin hayatını kızına adaması bencilce, kendini merkeze alarak ve fayda bekleyerek gerçekleştirdiği bir davranış mı? evet tam olarak öyle. neden? çünkü anne kızına bakmazsa kendisi üzülecek, mutsuz olacak. anne kendi hayatını kızının mutlu olmasına adıyor ve bundan beklentisi de kızının mutlu olması. veya bir dine inanıyordur ve o dinde ahiret inancı vardır. kızına şefkat beslemesi yemeyip yedirmesi cennet inancındandır. kızına bakması ve kızı için hayatını feda etmesi karşılığı olarak cennete girmeyi hedefler. *
3- teşekkür bekleriz ve o teşekkürü görmek için duymak için yaparız.
4- sosyal fayda bekleriz
5- doğru olduğuna inandığımız şeyi yaptığımız için kendimizi tatmin ederiz. dinlerin insanları eyleme yöneleten kısmının altında psikolojik egoizm vardır. ahiret inancı ve yaptıklarının karşılığını alacağına olan inanç insanları iyilik yapmaya iter. bu iyilik-doğruluk, kötülük-yanlışlık kriterini ise inanılan dindeki tanrının buyruğu belirler.
aldanma insanların samimiyetine !
menfaatleri gelir her şeyden önce...
vaad etmeseydi allah cenneti;
o'na bile etmezlerdi secde...
demiş mehmet akif ersoy.
evet beklenti içinde olma fayda bekleme bencillik dinlerde insanı eyleme geçiren faktördür. çünkü ahiret inancı vardır. ancak ve ancak ahiret vaat eden bir tanrının dini gerçekçi olabilir. onun dışındaki hiçbir ideoloji gerçekleşemez ve gerçekçi değildir (bkz: #448362">#448362). dinin insanları faaliyete geçirmesine en basitinden örnek verirsek: sadaka vermek. allah o sadaka kutusuna para atan kişiye ahireti vaat etmeseydi ve yaptığı bu iyiliğin karşılığını alacağını müjdelemeseyidi o kişi o kutuya para atar mıydı?* veya allah akrabaya bakmamızı ve yardımlaşıp iyi geçinmemizi söylemeseydi o anne çocuğuna bu kadar iyi davranır mıydı bunca çile çeker miydi? ahiret korkusu ve eyaptıklarımızın karşılığını alacağımıza olan inanç insanların dünyada iyilik yapmasına sebebiyet veren etkenlerden biridir.

psikolojik egoizm yanlışlanabilir bir şey değildir.
psikolojik egoizmi reddediyorsanız ve bunu ispata kalkışıyorsanız psikolojik egoizmi savunan birine göre psikolojik egoizmi kanıtlamış olursunuz. çünkü o zaman “bana bunu ispat etmek için yaptın. bencil bir arzuyla, haklı çıkma arzusuyla yaptın” denir. doğru olduğuna inandığımız şeyi gerçekleştirme çabasıdır bu. yine ben merkezcidir ve çıkar beklentisi vardır.
bana göre psikolojik egoizm evrimsel sürecin getirisidir. doğa canlıları bu yola itekler. ancak bilişsel yetenek, kendinin farkında olma yeteneği hayvanlarda yoktur o sadece insana özgüdür.

psikolojik egoizme yalnızca şok anında yapılan davranışlar girmez çünkü şok anında bir yaptığını başka bir seneryo içerisinde yapmayabilirsiniz. şok anında düşünemediğiniz için şok anında yaptığınız davranışların üzerine de düşünemezsiniz ve şok anında yaptığınız davranışlara göre yargı veremezsiniz.

insanlık temelde egoist midir, yoksa özgecil mi?
insanın her yaptığı eylemi kaçınılmaz olarak bencildir ve özgecil görünen eylemler olarak niteleyen ve dahi benmerkezci bir motivasyona bağlayan görüş

psikolojik egoizm yaptığımız eylemlerin erdemli,ahlaklı,asil olmasının altında aslında kendi mutluluğumuzun yattığını söyler.başkalarının mutluluğu için bir şeyler yapsak bile bunu durduk yere yapmayız çünkü buna etken haz duygularımızdır.

psikolojik egoizm'e örneklerden biri abraham lincoln and the pigs (abraham lincoln ve domuzlar) öyküsüdür. bu öyküde, lincoln bataklıklarla çevrili kırsal bir alanda yakın arkadaşı ve senatör edward dickinson baker ile atlı arabada seyahat etmektedir. sohbet esnasında lincoln, baker’a her iyi ve kötü davranışın arkasında bencilliğin yattığını söyler. baker, lincoln ile aynı fikirde değildir. o sırada, dışarıda bir domuzun bataklığa sıkışmış yavrularını kurtarmaya çalıştığını görürler. domuz acı içinde bağırmaktadır. lincoln arabanın durdurulmasını emreder. aşağıya atlar, bataklığa koşar ve yavru domuzları teker teker sıkıştıkları yerden çıkarır. arabaya döndüğünde baker kendisine beklenen soruyu yöneltir:
“şimdi bu küçük hadisede bahsettiğin bencillik nerede?” lincoln şöyle yanıtlar:
“bu bencilliğin ta kendisiydi. eğer yavrularını kurtaramadığı için acı çeken o yaşlı dişi domuzu orada öylece bıraksaydım, bütün gün vicdanen huzurlu olamazdım. bunu gönül rahatlığı için yaptım, anlamadın mı?”

narsisizmle benzerlik gösteren kavramdır. psikolojik egoizm kişinin bütün eylemlerinde kendi çıkarlarını ön planda tuttuğu ve menfaatlerine göre eylemlerini şekillendirdiği durum olarak düşünülebilir.

psikolojik egoizmde altruizm yani diğerkâmlık yoktur, diğerkamlık özgeciliktir, başkalarını düşünmektir.

buradan