gılgamış destanı

içinde nuh tufanının da geçtiği destandır.

tabletlerde bu ismin aslı bilgamış olarak geçer.
sümerlerin uruk kralı olduğu düşünülmektedir.
ismin anlamı: bilge , görmüş geçirmiş kimse demektir.

gılgamış destanı, ünlü bir sümer destanıdır ve kutsal kitaplardaki masalların kökü buraya dayanır.

çok güzel bir destandır. ortaya çıktığı dönem olsun hikayenin odak noktasının dinleyene verdiği dersler olsun çok güzeldir gerçektir.

ama ben evlere habersiz dalıp gözüne kestirdigi her kadını; evli bekar, genç yaşlı, sağlıklı felçli kısaca tuttuğu herkesi s****i için bay gilgamis'a çok kırgınım.
düşman olduğu kişiyle sonradan dost olup artık hak yola gelse bile geçmişi unutturamazlar, allah katında hesabı sorulur.
o yüzden adam gibi yaşayın.

arkeolog hormuzd rassam tarafından ninova (niniveh) kazılarında ele geçirdiği, şu an için bilinen en eski destandır.

basit bir okumayla ilginç gelebilecek, yazıldığı tarih baz alındığında belki biraz şaşılacak ama derinine inildiğinde takdir edilesi bir destandır. gerçekten de gılgamış adlı bir hükümdar sümer’de yaşamıştır. şiir ve edebiyat dalında ustalaşmış sümerler de onun gerçek mücadelelerini destansı bir dille anlatmışlar. yani aslında olanlar gerçek olaylar ama bizim tarih kitaplarımız gibi objektif (!) dille yazılmamış, sanatlaştırılmıştır.

hikaye gılgamış’ın halkına yaşattıklarının tanrıların kulaklarına gitmesiyle başlar. çünkü gılgamış, halkın namusuna göz dikmiş, evlenen kızların ilk gecelerine göz koymuştur. bundan mütevellit isyan eden halkın çağrılarına uyan aruru enkidu’yu yaratır. bazı kaynaklarda enkidu’yı gılgamış’ı yensin diye yarattığı yazar ama hikayede böyle bir unsur yok. nitekim gılgamış’ın annesi de gılgamış’ın rüyasını yorumlarken enkidu’nun gelişini hayra yorar. enkidu vahşi hayvan gibi yaratılmıştır. bozkırlarda sürüsüyle otlar, suya iner. annesi ceylan babası ise yabaneşeğidir. burada durursak, kitapta enkidu yine de bir hayvan formunda değildir. onu evcilleştirmesi için gönderilen tapınak fahişesi şamhat ile beraber olurken de hayvan formunda tasvir edilmemiştir. burada muhtemelen tarzan gibi vahşi bir ortamda yaşadığı ve şamhat’ın onu insan gibi davranmayı öğrettiği anlaşılabilir.

enkidu ile gılgamış dost olduktan sonra humbaba (huwawa) ile dövüşmek üzere sedir ormanına yola çıkarlar. bu yolculuğun amacı bellidir. sümer toplumu çok gelişmiştir ama ciddi hammadde sıkıntısı vardır. öyle ki taş gibi bulunamaz ve evlerini, tapınaklarını pişmiş tuğladan yaparlar. bu durumda kereste amacıyla böyle bir sefer yapılması anlaşılabilir.

humbaba’nın 7 mantosu vardır. bu 7 manto bence sedir ormanının etrafında konuşlanmış 7 kent veya halk topluluğu şeklinde yorumlanabilir. yani ben böyle yorumladım. gılgamış ile enkidu humbabayı öldürdükten sonra uruk’a dönerler. bu sefer devreye inanna(iştar) girer. inanna gılgamış’ın cesaretine hayran kalmış ve ona aşık olmuştur. ama gelgelelim inanna’nın aşk defteri kalabalıktır; eski sevgililerin akıbetleri de iyi olmamıştır. gılgamış tarafından reddedilen inanna babası anu’ya (aslında babası değil, kitapta öyle geçer) gider. ondan gökboğasını ister. bu hikayede kıtlık olayından bahseder ki bana göre böyle bir kıtlık yaşandı ve bu da hikayede suçun inanna’da olmasıyla vuku buldu. o dönem açısından düşünürsek bir kıtlık olduysa mutlaka tanrıları bir şekilde kızdırmış olmalılardı. kalanı ise hayal gücüne kalıyor.

hikayenin tamamını anlatmayacağım. enkidu’nun cehenneme düşüşü, gılgamış’ın dostunu kaybetmesiyle ortaya çıkab ölüm korkusu, ölümsüzlüğü aramak uğruna utnapiştim(bildiğimiz hz nuh) için yollara düşmesi ve utnapiştim’in altın öğüdüyle biter: ye, iç, eğlen.

şiirselliğiyle güzel bir destandır; akıcıdır, anlaşılırdır. edebi diliyle hitit mitolojisinden ayrılır.