hey on beşli

büyük kayıplardan dolayı çanakkale cephesi'ne 1315 doğumlu (1898-1899), 15-18 yaş arasındaki çocukların gitmesinden ötürü yazılan ağıttır. öyle dinlerken göbek atılacak bir şarkı değildir.

hey onbeşli onbeşli,
tokat yolları taşlı
onbeşliler gidiyor,
kızların gözü yaşlı.

çalarken oynanmaması gereken hüzünlü türküdür.
eğlence için değildir yas içindir.

çanakkale savaşının başlamasıyla birlikte cephede takviye kuvvetlere ihtiyaç 
olunca, bedenen gelişmiş, eli silah tutan, çoğu 15 ile 18 yaşında olan gençlerin, gönüllü olup olmadığına bakılmaksızın, çanakkale’ye sevk edilmesine konu alan çok acı ve yürek yakan bir türkü.

hayatlarının henüz başında olan bu yeni yetme gençlerin, vatanın kendilerinden beklediği kutsal görevi yerine getirmek için azim ve inançla cepheye koşması anısına yakılan "hey onbeşli onbeşli" isimli türküde de sözü edilen "onbeşliler” 1315 doğumlu gençlerdir...

türküde bu gençlerden şöyle söz edilmektedir;
hey onbeşli onbeşli
tokat yolları taşlı
onbeşliler gidiyor
kızların gözü yaşlı

aslan yarim kız senin adın hediye
ben dolandım sen de dolan gel beriye
fistan aldım endazesi onyediye

gidiyom gidemiyom
az doldur içemiyom
sevdiğim pek gönüllü
koyup da gidemiyom...

türkü şöyledir;
hey onbeşli türküsü

dinlediğim en güzel halini doğa için çal icra etmiştir. sondaki gazel hıçkırıklara gark eder insani.

oyun havası olarak kullanılsa da aslı ağıt olan türkü. bu açıdan domdom kurşununa benzer.

gerçek niteliği yakın zamanda dile getirilen bu ağıt kısa zamanda yanlış anlaşılmalara da sebep oldu. meşhur "çanakkale savaşında şehit olan 15 yaşındaki çocuklar" için yakıldığı söylentisine (hikâyeye iyice ajitasyon katmayı sevdiğimiz için çok tutuldu) şu fotoğraf da eklendi:

hâlbuki 15'liler denenler 1315 doğumlu olan erkekler. rumi 1315, miladi 1899 yılına tekabül ediyor, yani 1915'te 15-16 yaşlarındalar; ama askere çağırılmaları hemen 1. dünya savaşı'nın başına rastlamıyor. ismail sabah'ın "çanakkale'nin şehit kalemleri" kitabında, doğum tarihlerine göre askere çağırılanların bir cetveli yapılmış. son askerin 9 ocak 1916'da çekildiği çanakkale cephesi boyunca son askere çağırılan tertip, 23 eylül 1915'de kısmen 25 kasım'daysa tamamen silah altına alınan 1313* doğumlular. 1899 doğumluların askere alınma tarihiyse alıntıda görülüyor: 23 eylül 1916. bu tarihte artık çanakkale cephesi zaferle kapanmış durumda; dolayısıyla 15'liler diğer cephelerde şehit olmuş oluyor...

peki çanakkale'de çocuk asker var mıydı? gönüllülerden iri yarı, güçlü ve sağlam bünyeli olanlar vardır, 17 yaş altı isimler görülüyor şehitler listesinde; keza 13 yaşındayken üniformayla poz veren ali reşat'ın hikayesi de sıkça anlatılır; ama bunlar (italik yazalım) istisna... gönüllü askere gidenler oluyor, eğer bünyesi zayıfsa ya kabul edilmiyorlar ya da geri hizmette tutuluyorlar. askere alma yaşının iyice düşürülmesi, 45 okka üstüne gelen herkesin cepheye alınması, savaşın iyice çıkmaza girdiği ve büyük kayıplar verilen 1916 sonrasına ait. çanakkale cephesi'ndeki çatışmalar savaşın görece başlarında devam ettiği için böyle şeylere gerek duyulmamıştı. son olarak, resmi geçit yapan çocuklar da 1923 yılına ait bir kare, yürüyüş yapanlar da kazım karabekir'in okuttuğu yetimler. işte küpürü...

hep bu türküde oynanır mı diye düşündüğüm ve sonradan on beşliler gidiyor şeklinde söylendiğinde ağıt, on beşliler geliyor şeklinde söylendiğinde oyun havası formunda söylendiğini öğrendiğim türküdür.

çanakkale savaşı sırasında, doğum tarihi rumi takvimle 1315 olan erkek çocukların ölüme gidişine yakılmış ağıttır.

hey on beşli, on beşli

ortalarda bir yerde takamine ile blues solo var....ölümcül...tuvana var orgazmik...sonunda bir barak var ağlangaç...

1315 çanakkale cephesi...

her o gün bir ağıt çalar kulaklarımızda; hey on beşli on beşli

15 yaşında vatan uğruna cepheye gidip de dönemeyenlere yakılmış bir ağıttır.

hakkında şöyle bir anlatı bulunan türkü.

asistanken bir gün sabah çalıştığım kuruma geldiğimde hocayı ağlarken bulmuştum da sabah sabah aklımı almıştı (biri öldü falan zannetmiştim). meğer bu türkünün hikayesini dinliyormuş.

geliyor kalem kaşlı. evet.

böyle çalınır....böyle ağlatılır....oyun havası değildir...........