iran devrimi

1979 yılında ayetullah humeyni liderliğinde yapılan devrimdir. rıza pehlevi tahttan indirilmiş, ülkenin monarşik yapısı yerini şeriata bırakmıştır. devrimde komünist dindarlar rol oynamıştır. iranın kaderi değiştirilmiş, rütbeli ve deneyimli komutanlar idam edilmiştir. amerika dan alınan tomcat ler (uçak) iade edilmeye çalışılmış ama amerika almamıştır ve o tomcatler iran-ırak savaşında büyük rol oynamıştır. özgürlüğe ulaşacağını sanan halk, tam aksine elindeki refahtan da olmuştur.

şah rıza pehlevi dönemini incelediğinizde orta doğu'nun en modern dönemi yaşayan bir devletti. devrimden sonra halk hata yaptığını anlasa da yapabilecekleri bir şey yoktu. ülke yavaş yavaş geriye gidip, modernlikten uzaklaştı.

madem böyle bir konu açıldı bu konudaki en güncel ve kapsamlı çalışmayı bırakıyorum.
iran meşrutiyet tarihi kitabı

özgür olacaklarını zanneden halkın koşarak kendini şeriatın kollarına bıraktığı; ayetullah ruhullah humeyni'nin 1979 yılında şah rıza pehlevi saltanatını yıkarak şeriatı getirdiği 20 yy damga vuran olaydır!

persepolis filmi bu konuyu çok güzel ele almaktadır.

"-atatürk gibi yapacağım! ülkeyi modernleştireceğim. bir cumhuriyet yaratacağım!

…ama ingiliz bunu duymuştu.

+merhaba! neden bir cumhuriyet yaratmak istiyorsun! bir imparator olabilirsin."

şah muhaliflerinin başlangıçta desteklediği ancak zaman geçtikçe baskının dayanılmaz olmasıyla beraber muhaliflerin büyük çoğunluğunun dünyanın değişik yerlerine yerleşmek zorunda kaldığı devrim, kadim fars kültürünü yoksayıp iran'ı dünyanın en korkutucu ülkelerinden biri yapmıştır.
devrim olduktan sonra hiç ülkelerine dönemeyip vatan hasreti çeken iranlıların ibret niteliğindeki söyleşileri çok can acıtıcıdır.

iran devrimini "islam devrimi" zannetmek; atatürk'ün "türk devrimi" yaptığını zannetmek kadar ilim, bilim ve öngörü gerektirir.

bir gecede ülkeyi orçağ karanlığına döndürmek devrim değildir!

doğrusu iran islam inkılabı dır.* bu konu; diken üstü bir konudur. yapılan tanım, tarafgir bir üslupla yazılmamıştır.

birçok yazar arkadaşımız, sömürgeci batı kaynaklarının aktardığı bilgileri, salt doğru kabul edip kendince yorumlamış. bu durumun aksine; iran islam inkılabı nın, iranlı müslümanlar gözünde nasıl olduğuna değinmek, daha adil bir tutum olacaktır.

nasıl ki; gazi mustafa kemal atatürk' ün yaptığı fedakarlıklar, verdiği mücadele; yunanistan, ermenistan, ingiltere ve fransa gibi ülkelerin perspektifi ile değerlendirilmemeli ise; iran islam inkılabı da batı menşeili kaynaklardan değerlendirilmemelidir.

islam, iran için midir?*
iran, islam için midir?*

ayetullah humeyni; iran islam içindir diyerek, dünya üzerinde bulunan bütün ideolojik fraksiyonlara yeni bir boyut getirmiştir. bugün iran ın; suriye de, yemen de, lübnan da, ırak ta, filistin de, bosna nın özgürlük mücadelesi verdiği dönem, bosna da bulunmasının nedeni, ayetullah humeyni nin yönetim tercihinin tezahürüdür. iran halkının, iran islam inkılabına en büyük eleştirisi, yürütülen bu politikanın iran ın ekonomik ve sosyal refaha ulaşmasının önündeki en büyük engel olarak görmesidir.

iran islam inkılabını, temelde diğer islami yönetimlerden ayrıldığı nokta, bir yorumdan kaynaklıdır.* bu yorum batı* ve doğu* dünya görüşlerinden farklı olarak islami* yönetim modelini benimsemeleridir.

inkılabın ilk lideri ve inkılabın fikir babası ayetullah humeyni dir. ayetullah humeyni nin yönetici profili incelenirse, halkçı ve milli bir politikayı benimsediği görülür.

iran islam inkılabı 1979 yılında olsa da, mücadele 1950 li yıllarda başlamıştır. muhammed musaddık* islami gençliğin desteğini de alarak şah rıza pehlevi* nin hakimiyetini yıkmıştır. nevvab safevi ve arkadaşlarının, muhammed musaddık hükümetine olan desteği devrimin en önemli yapı taşlarından biridir.* bu devrim ingiltere kontrolünde olan şah yönetimini yıkmıştır. petrolün millileştirilmesi ve yeraltı kaynaklarının halka ulaştırılması meselesi, musaddık hükümetinin en önemli siyasi projeleriydi. 1953 yılında amerikan cia* darbesi sonucu musaddık devrimi sonlandırılmıştır. nevvab safevi ve arkadaşları şehid edilmiş, muhammed musaddık ev hapsine mahkum edilmiştir. bu darbe sonucu, iran da amerikan destekli 2. rıza pehlevi * dönemi başlamıştır. yani iran kukla şah yönetimi; ingiltere kontrolünden çıkmış, abd kontrolüne geçmiştir.

1963 yılına gelindiğinde, iran kum merciliğinin lideri ayetullah burucerdi vefat edince, kum ilim havzası, ayetullah humeyni nin etrafında birleşmiştir. kum ilim havzası, ayetullah humeyni nin merciliğini kabul etmiştir. o zamana dek siyasetten uzak duran kum ilim havzası, ülkenin durumunun da etkisiyle, şah yönetimine karşı net bir tavır takınmıştır. bu tavır, ayetullah humeyni nin sürgüne gönderilmesine neden olmuştur. *

sürgün günlerinde ayetullah humeyni, iran halkıyla ve yetiştirdiği öğrencileriyle, fetvalarını kaset yoluyla bildirmiş, isyan hareketini, dışarıdan verdiği talimatlarla yönetmiştir. bu talimatlar şah yönetiminin halka yaptığı zulümleri artırsa da; halk, isyan hareketlerini ve merciliğin fetvalarını yerine getirme konusunda çok büyük fedakarlıklar yapmıştır.* bu isyanlar sonucu; iran hava kuvvetleri, ayetullah humeyni ye katılmış, petrol kuyularında çalışan iranlıların, çalışmalarını durdurması sonucu, şah yönetimi çok büyük bir buhran halinde saldırılarını sıklaştırmıştır. askerlerin, protesto eden halkın üzerine ateş etme emrine karşı, ayetullah humeyni ateş eden askerlere gül uzatılması emrini vermiştir. bu emir askerlerin halk isyanlarını durdurmak yerine, halka katılıp isyan etmesini sağlamıştır.*

1979 yılında rıza pehlevi seyahat etme bahanesiyle ülkeden ayrılmış, bir daha da iran a dönmemiştir. ayetullah humeyni yi, fransa dan dönüşünde yaklaşık on milyon iranlının karşıladığı varsayılmaktadır. bu karşılama sonrası, iran islam inkılabı, iran islam cumhuriyetini resmen ilan etmiştir.

ilk cumhurbaşkanlığı seçiminde liberal çizgide bulunan beni sadr seçilmiştir. beni sadr ın abd ve avrupa daki bazı ülkeler için ajanlık yaptığı iddiası doğrulanıp, tespit edilince, beni sadr görevden alınmıştır.

bu görevden alınma sürecinden sonra yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, seçilen 2 cumhurbaşkanı suikast sonucu öldürülmüştür. bugün ki iran islam inkılabı lideri ayetullah seyyid ali hamaney de konuşma yaptığı sırada, sağ tarafında bulunan bomba dolu çantanın infilak etmesi sonucu, sağ tarafından felç olmuştur. inkılabın kemik kadrosunun yüzde yetmişi, bombalı suikastler sonucu, öldürülmüştür. suikaste uğrayıp öldürülenlerin içinde en bilinen simalar;muhammed hüseyin beheşti ve murtaza mutahhari dir.

iran islam inkılabı nın, ırak ta da etkisi olmuştur. necef ilim havzası nın başında bulunan, mercii ayetullah muhammed bakır es sadr* iran islam inkılabını desteklediğini açıklayınca, saddam hüseyin tarafından kız kardeşi amine* ile beraber idam edilerek katledilmiştir. bu katliamın akabinde, muhammed sadık es sadr saddam hüseyin rejiminin batıl olduğu ile ilgili bir fetva yayınlamış, sonrasında cuma hutbesinde kefen giyerek saddam rejimini yerden yere vuran bir hutbe vermiştir. bu olayların akabinde, muhammed sadık es sadr, aracına bomba düzeneği yerleştirilerek, saddam hüseyin rejimi tarafından katledilmiştir. ırak taki sadr hareketinin saddam hüseyin ile olan savaşı, iran islam inkılabı na verdiği destek yüzündendir. zaten iran - ırak savaşı nın çıkmasındaki en büyük neden, iran islam inkılabı nın ırak ta saddam hüseyin yönetimini yıkabilme olasılığıdır. yani, islam inkılabı nın, ırak ta zuhur etmesini önlemek için, saddam hüseyin tedbir amaçlı iran a saldırmıştı.

bugün batılıların; şii hilali dediği, iran islam cumhuriyetinin ise; direniş cephesi dediği oluşum, iran islam inkılabının dünya siyasetine dahil ettiği en önemli oluşumdur.

yeşil devrimdir.

bugün iran halkı tarafından istenmeyen devrimdir.

iran'a acıdığım devrimdir. iran gerçekten böyle bir yaşamı haketmiyor. sosyal olarak kültürel olarak tarih olarak çok zengin bir ülke. umarım bir gün insan gibi yaşarlar.

sekuler yaşam tarzını benimsemiş kültür zengini toplumun birden şeriat ile yönetilmesidir. yeni neslin kesinlikle islam yönetim şeklini istemediğini düşünüyorum.

71 sene sonra cia darbesi için dava açmışlar.

- serbestiyet
- stephen kinzer - şah'ın bütün adamları

iran devrimi öncesi iran korkunç bir despotun pençesi altında inliyordu. şahın gizli polisi savak, muhaliflere ve muhalif olduğundan kuşkulanılanlara insan aklının almayacağı işkenceler yapar ve öldürürdü. kitap okumak genel olarak yasaklanmıştı. yasak bir kitap okurken yakalanırsanız yarı ölü hale gelinceye dek döverlerdi sizi. dayaktan kurtulmanın tek yolu, bir kişinin adını vererek onun da dayağa çekilmesiydi. tahran ve tebriz gibi bir iki şehir dışında sizin öve öve bitiremediğiniz "laik yaşam biçimini benimsemiş" insanlar yoktu. halk korkunç bir fakirlik içindeydi.
ve şah, iran tacının 2500ncü yılında bir taç giyme töreni düzenler. iran devletinin bir yıllık petrol geliri bu iki günlük tac giyme töreni için harcanır.
ingilizce bilmiyorsanız ingilizce bilen biri size tercüme etsin övdüğünüz şahın herzelerini: