robotlarda bilinç

günümüz çalışmaları baz alındığında böceklerin bilinç seviyesinden çok da farkı olmayan şuur düzeyi.

bilinç dediğimiz şeyin tanımı genellikle bir canlının çevresini tanıması ve çevre koşullarına tepki vermesi üzerine kurulu. bu bağlamda baktığımızda, bir odanın sıcaklığını algılayıp belirli bir sıcaklık seviyesine gelindiğinde otomatik olarak çalışan bir aygıta az da olsa "bilinç sahibi" dememiz gerekir mi? diyelim ki bilinçli diyebilmek için canlı ve cansız olarak ayrım yapmamayı seçtik, o halde bir robotu böyle bir bilinç skalasında nereye yerleştirebiliriz?

1'den 10'a kadar numaralandırılmış bir bilinç ölçeğimiz olsaydı, mesela bir kemanı yahut bir kitabı bu skalada hiçbir yere oturtamazdık. bunlar bulundukları ortamı anlamak ve buna tepki vermek gibi bir özelliğe sahip değiller çünkü. dolayısıyla bilinç düzeyleri 0 diyebiliriz.

yukarıda bahsettiğim türden bir sıcaklık algılayıcıyı 1'e koyabiliriz çünkü bu tek bir duruma tepki verebilen basit bir alet. hemen üzerine böcekleri yerleştirebiliriz çünkü bu yaratıklar çok basit sistemlere sahiptir. buna bağlı olarak tepki verdikleri olaylar da basittir ve verdikleri tepkiler de bununla bağlantılı olacak şekilde basittir. dolayısıyla bu skalada böcekleri 2'ye koyabiliriz.

işte robotların seviyesi de bundan daha farklı değildir. robotlar, bir insanı geçtik, mesela bir fare kadar bile bilince sahip değildir. bir robot etrafında neler olup bittiğini çok yüksek çözünürlüklü kameralarıyla görebilir ama bunların hiçbirini anlamlandıramaz ve bunlara uygun tepkileri veremez. değil etrafında gördükleri, robotlar kendilerinin bile ne olduğunun farkında değildir.

yapay zekâ araştırmaları ileride belki çok daha farklı bir boyuta ilerleyebilir. ancak şu anda bulunduğumuz durumu değerlendirdiğimizde "robotlar bir gün bizi zekâ bakımından geçebilir mi? dünyayı ele geçirebilir mi?" sorusunun cevabı şimdilik hayır.

robotların bir gün bizi zeka bakımından geçmesi için bize benzer hislere, duygulara, kendinini bilincine ya da insan zekasını anlatmak için kullanılan genel zekaya sahip olmaları gerekmez. robotların bizden daha iyi bir şekilde kar-zarar hesabı yapabilmeleri bunun için kafidir. robotlarda ya da yapay zeka'da asıl sıkıntılı olan durum hesaplama yeteneği ya da düşünme yeteneğinden daha fazla motor faaliyetlerdir. bunlar programlanması ve bir robot tarafından gerçekleştirilmesi en zor olan şeylerdir. elbette buna yaratıcılık faaliyetini de ekleyebiliriz. bunun haricinde bilinç dediğimiz şeyin beynin belirili bir yerinde bulunan indirgenemez bir töz olduğunu düşünmüyorum. bilinç dediğimiz şey zaten beynin farklı fonskiyonlarının koordineli bir şekilde işlemesinin bir sonucu olarak ortaya çıkıyor. bilinçi oluşturan beyin nöronlar, atomlar, iyonlar, aksiyon potansiyelleri ve benzerlerinden ibarettir. bu maddi şeylerin ötesinde sizi siz yapan ve beynin derinliklerinde saklanan bir töz yok. dolayısı ile organik olmayan bir zekanın da bilince sahip olması mümkündür. fakat elbette bu bilinç insanlardaki gibi olmayacaktır. biz duygularımızı, entelektüel kapasitemizi evrimsel sürecimizde kazandın ve oradaki seçilim baskılarının sonucu olarak bu özellikler gelişti. yapay zekanın gelişim süreci oldukça farklı olduğu için (bizdekinden çok daha farklı adaptasyon süreçlerinin hakim olduğu darvinci bir seçilim süreci) sahip olduğu ya da olacağı özelliklerin de bizden çok daha farklı olacağı kesin.

asimov un robot serisi okunabilir.

robot ve bilinç denildiğinde searle'ün çin odası örneğinden bahsetmemek olmaz. bu örnek aslında yapay zeka çalışmalarının anlık halini güzel özetleyen ve insan zihninin semantik yapısının ona bilinç verdiğini anlatan güzel bir örnektir.

çin odasının orjinal halinden ziyade bence daha rahat anlaşılacağını düşündüğüm bir varyasyonunu paylaşmak isterim. içinde çince bilmeyen bir adam, etrafında muhtelif çin karakterlerinin olduğu bir rafta bir rehber ile bulunsun. bu rehber kapının altından atılan bir çince karaktere hangi yanıdın verileceğini içeren devasa bir şey olsun. odanın dışındakiler için içeride gerçekten çince bilen bir adam var algısı olurken, odanın içindeki adam sadece basit bir arama ve getirme işlemini yapar. verdiği karakterin tapu mu, ölüm fermanı mı, icra kararı mı olduğunu bilmez.

günümüzdeki yapay zeka çalışmaları bu adamı hızlandıran bir niteliktedir - zeka anlamında insandan kat kat ileridir günümüzün en fakirlikten ağzı kokan işlemcisi bu bir gerçek. saniyede manyak sayıda işlem yapabilen matematiksel dehadır hepsi ama semantik olarak baktığımızda herhangi bir algısı yoktur; korkunç bir if-elif-else döngüsünden ibaret yığınlardır henüz. zira insan zihni evet-hayır ekseninde çalışmayan, hatta bilinç kısmı bilinçaltı ile kıyasla buzdağının görünen kısmı bile olmayan bir yığındır. bir elmaya baktığında onu sadece bir elma olarak görmez, onun kendinde uyandırdığı kişisel tarihçesiyle, yan ve düz anlamlarıyla beraber, hayatın akışı içerisinde tüm bağlantıları ile beraber görür - biraz hegelci bir bakış açısıyla ifade etmeye çalışırsak.

bir robot ise elma olarak adlandırdığı ve veri seti ile ona uyan bir 01 yığını "görür" ve bu onun için hiç bir şey ifade etmez. bu yüzden de robotlarda bir zekadan bahsedebilsek de bir bilinçten bahsedilebileceği çok şüphelidir.

bilinç dediğimiz şey tdk'de "insanın kendisini ve çevresini tanıma yeteneği, şuur." olarak açıklanmış.
buna göre 2015 yılında yapılan bir çalışmada, ilk kez bir robotun kendi varlığının farkına vardığı görülmüş.

haber için buradan

orijinal makale için buradan

yakında robotlar bizim bilincimizi sorgulamaya başlayacak bu gidişle.

robotların ve dolayısıyla elektronik cihazların nasıl calistigini bilmeyenlerin uydurduğu öngörüdür.
konu sadece elektrikten ibaret. elektriğin keşfi ile günümüze kadar olan gelişmelerin hiçbir ilerleme kaydetmedigini söylemek yanlış olmaz. bugüne kadar sadece elektriğe sekil verdik. voltaj ayarı yaptık. transistor yaptık. anahtarlama yaptık. bu anahtarları saniye de bilmem kaç defa açıp kapattık. her açılıp kapanma hayatımıza yeni bir kolaylık getirdi. ama teknoloji değişmedi. yeni bir icat olmadı.
böyle bir seyin olması için beyin gibi organik bir madde icat edip, 0 ların 1 lerin dışına çıkıp, organik beslenme sonucu ongorulemez duygu aktivitelerinde bulunan bir cihaz yapmaları lazım.
ıste o zaman insanlığın sonu gelir.