tümdengelim

akıl yürütme yöntemlerinden biridir.

diğer adı (bkz: dedüksiyon)dur.

tümel bir önermeden tümel veya tümelden tikel bir önermeyi çıkaran akıl yürütme yöntemidir.

tümdengelim, öncüller doğru olarak kabul edildiğinde sonucun zorunlu olarak çıktığı tek akıl yürütme biçimidir.

sunuş yoluyla yapılan öğretimde uygulanan bir yöntemdir. genelden özele ilkesi gözetilir. kavram haritaları bu yöntem için çok işe yarardır.

"hepimiz allahtan geldik" önermesi tümdengelimdir.
"hepimiz allaha gideceğiz" önermesi ise tümevarım.

türkçe öğretiminde de kullanılan bir tekniktir.
bir de kardeşi tümevarım vardır. ortaokul yaş grubu için ikisi de kullanılabilir.

en iyi öğrenme yöntemidir.karmaşık sistemleri, konuları öğrenmek için kullanılır.

sherlock holmes'ün vakaları çözerken kullandığı yöntem.

kısaca genel bilgilerden özel bilgilere ulaşmak olarak tanımlanabilir.

bütünden parçaya doğru anlatım yöntemi.

genel yargılara dayanarak daha özel yargılara ulaşmaktır. bir örnek verelim:
1. öncül:hayvanlar oksijenli solunum yapar.
2. öncül:insan hayvandır.
sonuç:insanlar oksijenli solunum yapar.

tümdengelimin kullanıldığı bilimlere aksiyomatik bilim (formel bilim) denilir. mantık ve matematik bu bilim dalına girer. bu bilim dalında yeni teoriler bulunmaz var olan kurallar ile yeni gerçekler keşfedilir. fiziksel olarak keşfedilmesinden yaklaşık 60 yıl önce matematiksel olarak keşfedilen higgs bozonu buna güze bir örnektir.

ah tümdengelim...
mantığın eski kralı, antik yunan ve mythos ekibinin has evladı, medar-ı iftiharı. kendisi mantıkta bir akıl yürütme biçimidir. kısaca, genel ilkelerden, olaylar hakkında birer birer yargıya ulaşma aracıdır. yani gidilen yol tümelden tikele, külliden cüz'iyedir.
meşhur örnek:

insan ölümlüdür
sokrates insandır
öyleyse sokrates ölümlüdür

mantıkta, birisi orta terim olmak üzere "öncül" adı verilen iki önerme ile bu iki öncülden zorunlu olarak çıkarsanan ve ardıl adı verilen üçüncü bir önermeyle gösterme yoluna tasım denir ki, örnekteki şablon bi tasım örneğidir.

modern zamanlara(bunu bacon'la başlatabiliriz)kadar tümdengelim, zamanın epistemik anlayışının merkezindeki mantıksal araçtı. logos devri olarak bilim ve araştırma faaliyetlerine olan yönelim bu aracın değişmesine sebep oldu. dış dünyanın keşfi için yeni dünyanın yeni aracı, eskilerin burun kıvırdığı tümevarım oldu ve tümdengelimin pabucu dama atıldı.

sonucun, kabul edilen genel gerçeklerden zorunlu olarak geldiği bir akıl yürütme biçimidir.

sanavarım.

en basit tanımıyla tümdengelim; genele bakarak küçük parçalar hakkında fikir sahibi olunmasını sağlayan ilişkilendirme yöntemi olarak tanımlanabilir.

tersini yapmak lazım. dengeltülim mi neyse.

bırak şimdi felsefeyi sigaram bitti tekele varım.*

doğrusu tümdengeliş tümevarış olması gereken akıl yürütme yöntemi.

varım, gelim ne abi?

en önemli noktalarından birisi, herhangi bir yeni bilgi üretimi olmamasına rağmen kullanılmasıdır. çünkü, bilgiyi sınıflandırmak için en etkin yöntemlerden biridir.