yüzüklerin efendisi (seri)

jrr tolkien'ın yazdığı fantezi türündeki romandır. filmlerini oturup on iki saat boyunca izlediğim günler olur fakat asıl kallavi olaylar bu jrr amcamızın satırlarında.

kendisinden daha çok ona yapılan atıfları sevdiğim seri. adam yüzüğü gösterince nesin sen frodo mu esprisi yapıldı çok güldüm.

(bkz: kutsal kitap)

başyapıt olan film serisi. hobbit olarak devam etmiş kesinlikle ölmeden önce izlemelisiniz. ya da izlemeyin boşverin.

harika bir baş yapıttır. sadece fantastik roman alanında degil direkt edebiyat dünyasında önemli yeri olan bir eserdir.

tolkien'in yazdığı silmarillion adlı fantastik kurgu kitabının yaklaşık 6-10 sayfasında tekabul eden kesit.

zamanında saçma sapan kelime oyunları yaptığımda bu film ve özgür radyonun introsunu birleştirdiğim "the lords of the rings özgür radyo" gibi aptalca bir tanı getirmiştim. küçükken ne kafalar yaşıyorduk vay arkadaş, özgür radyonun introsunu bulamadım mağaraya gitmiş üzücü.

j.r.r. tolkien'in yazdığı yüzüklerin efendisi adlı seriden uyarlanarak çekilmiş film üçlemesi.**
sırasıyla üç film;

(bkz: yüzüklerin efendisi: yüzük kardeşliği)
(bkz: yüzüklerin efendisi: iki kule)
(bkz: yüzüklerin efendisi: kralın dönüşü)

(bkz: aramaya inanmak)
(bkz: the lord of the rings)

the world is changed. ı feel it in the water. ı feel it in the earth. ı smell it in the air. much that once was is lost, for none now live who remember it. ıt began with the forging of the great rings. three were given to the elves, immortal, wisest and fairest of all beings. seven to the dwarf lords, great miners and craftsmen of the mountain halls. and nine, nine rings were gifted to the race of men, who, above all else, desire power. but they were, all of them, deceived, for another ring was made. ın the land of mordor, in the fires of mount doom, the dark lord sauron forged in secret a master ring, to control all others. and into this ring he poured his cruelty, his malice and his will to dominate all life. one ring to rule them all.

serinin üç filmini de gösterime girdikleri vakit, sinemada izleme şerefine nail olan şanslı azınlıktan olmak gurur verici.

insanlık tarihinde yazılmış en muhteşem eserdir. kitapları en güzel kitap, filmleri en güzel filmlerdir. modern fantastik edebiyatın da başlangıcıdır.

aslında gücün, iradenin ve kibrin, birbiri ile yaşadığı çelişkili savaşın hikayesidir.

bunu okuyup da silmarillion, hatta unfinished tales, morgoth's ring falan okumayınca cidden çok ama çok eksik kalıyor. lotr'de geçen bir sürü isim, kavram ve yerin tarihçesini bilince bunu alıp baştan okumak çok daha zevkli. mesela aragorn barahir'in yüzüğünü gösterdiğinde barahir'in kim olduğunu, o yüzüğün binlerce yılda başından gelip geçenleri bilmek -ki sauron'un yüzüğünden çok daha ilginç ve hüzünlüdür hikayesi- moria madenlerinde balrog çıktığında, legolas 'balrog of morgoth' deyince morgoth'un kim olduğunu, balrogların katıldığı eski zaman savaşlarını hatırlamak, palantiri eline alan gandalf'ın 'feanor'un ellerinden çıkma' dediği kitapta olan, filmde olmayan sahnede koca feanor'u yadetmek, aragorn hobbitlere beren ve luthien şarkısını söylediğinde beren ve luthien destanını hatırlamak, lothlorien'de 'aragorn of dunedain' dediklerinde numenor'u hatırlayıp efkar yapmak, ne bileyim daha bir sürü şey var. hele de sauron'u sırf lotr serisinden görenler hiçbirşey görmemiş oluyor. herifin lotr'de yaptıkları, silmarillion'dakilerin onda biri değil.

hayatımı değiştirdiğini düşündüğüm eser. özellikle gandalf'ın bir sözü inanılmaz sık şekilde aklıma geliyor ve sadece bu söz için bile kutsal kitap olmayı hak ettiğini düşünüyorum:

"many that live deserve death. and some that die deserve life. can you give it to them? then do not be too eager to deal out death in judgement. for even the very wise cannot see all ends. ı have not much hope that gollum can be cured before he dies, but there is a chance of it. and he is bound up with the fate of the ring. my heart tells me that he has some part to play yet, for good or ill, before the end; and when that comes, the pity of bilbo may rule the fate of many - yours not least.”

türkçesi için üşenmedim metis çevirisini açtım kendi ellerimle yazıyorum:

"yaşayanların bir çoğu ölümü hak ediyor. ve ölenlerin bir kısmı da yaşamayı hak ediyor. yaşamı onlara verebilir misin? o halde öyle hak, hukuk adına ölüm buyurmakta çok acele etme. çünkü en bilge olanlar bile her şeyin sonunu göremez. ben de gollum'un ölmeden önce iyileşeceğini pek ummuyorum, ama bir şansı hep var. sonra o, yüzük'ün kaderiyle bağlanmış. gönlüm bana, bu iş bitmeden onun da ister iyi yönde olsun, ister kötü, mutlaka bir rol oynayacağını söylüyor; o an geldiğinde bilbo'nun acıma duygusu birçok kişinin - en başta da senin - kaderine hükmedecektir."

iskandinav, kelt ve fin mitolojilerinden ilham alınarak yazıldığı ve en önemli karakterleri evrensel arketipler olduğundan, mitoloji/alegori bazlı eserlerle paralellik göstermesi son derece normaldir. gandalf'ın temsil ettiği yaşlı bilge arketipi ve frodo'nun temsil ettiği kahraman arketipi dünyanın bütün kültürlerindeki mitolojide, masallarda ve halk edebiyatında mevcuttur. aynı şekilde, artifact denen sihirli/doğaüstü güçlere sahip nesneler de dünyadaki bütün milletlerin mitolojisinde, folklorunda vardır.

sihirli güçlere sahip lanetli yüzük tolkien'in icadı değildir, binlerce yıllık cermen mitolojisinden nibelungenlied esinlenilmiştir. rohan atlıları kelt mitolojisinden, lotr'de geçmeyen ancak silmarillion'da yeralan, yüzük dövmeyi sauron'a öpreten demirci tanrı aule fin mitolojisi kalevala'dan, cüceler isimlerine varana kadar viking mitolojisinden alınmış, tolkien'in kurguladığı yeni bir evrende hayat bulmuştur.

yazıyı kaleme alan hoca, ya batı mitolojisini bilmiyor, ya da ideolojik nedenlerle doğu'yu üstün görerek böyle bir yazıyı kaleme almış.

bizim dede korkut hikayelerindeki tepegöz yunan mitolojisindeki cyclops'la büyük benzerlik gösterir mesela. bütün halkların mitoloji ve folklorunda ortak noktalar olması doğaldır, çünkü arketipler ve artifact'lar bütün insanlığın kollektif bilinçaltında yer alan evrensel elementlerdir. bunlar şu ya da bu millete aittir diyemeyiz, hepsi bütün insanlığın ortak değerleridir.

extended versiyonu izlenilmeden kesinlikle izledim denilmemesi gereken efsana üçleme. ayrıca en sağlam en sevilesi karakteri de sam dir. avrupa kökeninden geldiği belli olan iskandinavlar iyi insanlar. hintli irk, araplar kötü insanlar.
özellikle kurtarıcı kartallar sanki "amerika" nın avrupa'yı kurtarmasını simgeliyor.
kitapta sanki bu kadar vurgulanmamıştı.

filmleri çok güzel olan seri. aşırı iyi prodüksiyon, çok iyi müzikler ve oyunculuk, görsel efektler falan filan derken efsanedir. ama olay örgüsü olarak peter jackson'ın kurbanı olmuştur. kitapta karşılaştığınız birçok olay, mekan ve karakter filmlerde yoktur.

sinema uyarlamasının extended versiyonunu bir türlü izleyemediğim seri. filmde akılda takılan bazı soruların cevabını bulmak için the hobbit serisi de mutlaka izlenmeli.

geçen sene üç kitabını birden alıp ilk kitabını hemen okumuştum. ikincisi için birkaç hafta bekledim ve üçüncüsü tabiri caizse bir yılan hikayesine dönmüştü. başlayıp başlamama arasında gidip gelmeler derken mitolojiye olan ilgim sonucu (çok geç olarak) tanistigim tolkien'in bu efsane üçlemesini birkaç ay önce bitirebildim.

birkaç "kötü" fantastik edebiyat ürünü okuduktan sonra bunu da aşırı bir sevgiyle sevmediğimi görünce anladım fantastik edebiyata ait olmadığımı. yalnız çok şaşırdığım şey, yüzüklerin efendisinde en sevdiğim bölümler en başı ve en sonu oldu, kısaca shire bölümleri. köy hayatını sevmekle birlikte pek köyde yaşamadım, yazları gittim işte birkaç kere. orta dünya bana çok büyük geldi, bu kadar büyük bir dünyanın hikayesi de belki ağır geldi ama o yeşil dolu shire, o küçükköy, küçük ticaret ortamı benim çok hoşuma gitti. küçük minik ufak... oradaki basit hayatların anlatımı, belki de kendi hayatımın basitliği ile örtüşüyor ve beni mutlu ediyor ya da bir yere ait hissettiriyor.