james webb uzay teleskobu

jwst.nasa.gov/content/webbL...

bu linkten şu anda nerede olduğunu, sıcaklığını filan görebiliyorsunuz.

inanılmaz bir şey.

işin güzel yanlarından biri de bizim gibi amatör olarak astronomi ile ilgilenenlerin de özgürce kullanımına sunulacak olmasıdır.

an itibarıyla rotasının %60'ını tamamlayan seyyah. www.jwst.nasa.gov/content/w...

hayretler içersinde izliyorum...

6 ay sonra bize ilk görüntüleri verecek olan über teleskop. heyecanla bekliyoruz.
daha önceki uzay keşiflerimizi sağlayan hubble teleskobundan 100 kat daha güçlü.

başarılı şekilde açılmış olan über teleskop. nasa şu an canlı yayında youtube da. tebrikler diyoruz.

o ilk görüntüleri nasıl bir sabırsızlıkla bekliyorum "anlayamazsınız!"...

jwst.nasa.gov/content/webbL...
alakalı bir video, güzel detaylar ve bilgiler var.


yolunun %80'inden fazlasını başarılı şekilde aşmış teleskop.
bakalım ilk 3 ay sonunda ne gibi bilgiler edineceğiz merakla bekliyorum açıkçası.

aktüatör, bir objeyi sağa sola veya yukarı aşağı veya ileri geri hareket ettirmeye yarayan elektrikli veya mekanik kısmi motordur. birçok sektörde kullanılır. çiftçiler bile kullanır. mesela fransız şatolarında mahzende yatay depolanan şarap şişelerinin tortu oluşturmaması için çevrilmesini sağlar. yeraltındaki mahzenlerde yıllarca saklanan şişeler belirli periyotlarla 15 derece çevrilir. böylece tortu, şişenin her bir noktasına nüfuz eder ve daha lezzetli bir şarap elde edilir.
daha basiti, muhtemelen sizin evinizde de olan otomatik kapanan kapılarda dahi kapının hareket etmesini aktüatör sağlar.

bu teleskopta ise aynaların kalibre edilmesi için yine aynı aktüatör mekanizması kullanılıyor. teleskopta her bir ayna için ayrı motorlar var, toplam 132 aktüatör kullanılarak birincil ve ikincil aynalar hareket ettirilip kalibrasyon işlemi tamamlanacak. resmi duyuru sayfasında şimdilik bu motorlarda herhangi bir sıkıntı tespit edilmediği belirtilmiş. sadece bu motor hareketleri işlemi 3 ay sürecek çünkü hiçbir sıkıntı çıksın istemiyorlar. teleskoptaki enstrümanların istenilen sıcaklığa ayarlama işlemleriyle beraber en erken 5 ay sonra ilk verilerin geleceği ön görülüyor.

özetle, uzay çalışmaları topluma yeni teknolojiler kazandırdığı gibi toplumun kullandığı teknolojileri de sonuna kadar kullanıyor. dart projesinde de yine birçok ordunun kullandığı lazer güdümlü silahlar kullanılmıştı. yine önceki yıllarda astronotların kafasındaki fanus yüzünden görüş açıklarının kısıtlı olması sorunu, her iki bileğe yerleştirilen bir ayna ile çözülmüş ve hala kullanılıyor.


uzay çalışmaları çoğu zaman ticari kar sağlamaması nedeniyle hükümetlerin uzaya bütçe ayırması uzun yıllar boyunca angarya görüldü. mesela uzay çalışmalarında 60lı yıllara ait meşhur bi kalem krizi vardır. 1967 öncesinde astronotlar, bilye uçlu tükenmez kalemlerin yerçekimsiz ortamda yazamaması nedeniyle mecburen kurşunkalem kullanırdı. ancak kurşun kalemin kolayca kırılabilmesi ve parçaların yerçekimsiz ortamda astronotlar ve ekipmanlar için tehlikeli olduğu anlaşılması, endişeye yer açmıştı. bu durum karşısında alternatif arayışları başlar ve özel yatırımla 2 milyon dolarlık bir maliyetle fisher marka kalemler icat edilir. 1967den beri de hala bu kalemler kullanılıyor.




şimdi ben bunları niye anlattım*. göğün ardı için yapılan çalışmaların toplumun her kesimi tarafınca desteklenmesi gerekirken öyle olmuyor. paraya sahip olan parasını paylaşmıyor, dindarı desteklemiyor, düz dünyacısı her şeyin planlı bir uydurma operasyon olduğunu iddia ediyor, yoksulun umrumda dahi olmuyor. hal böyle olunca sektörün ilerleme ivmesi hayli yavaşlıyor. sci-fi filmlerde küçücük çipte fikibokyum* elementiyle çalışan uzay gemileri varken gerçek hayatta dikiz aynasıyla istasyonu tamir eden astronotlar var. olmamız gerekenden çok uzağız. çok ilkeliz. var olan gücümüzü farklı yerlere savuruyoruz. daha iyi bi gelecek için bütünleşme şart. ekonomik ve sosyal dağılımlar daha daha adaletli olmalı ki, uzay herkesin sorunu olabilsin ve herkes elini taşın altına koymak istesin. şimdilik öylesine bir medeniyetten çok uzağız. nüfusun %10'u açlıktan ölürken bir başka %10'un ilerleme kaydedebilmek için elinden gelen her şeyi yapması yeterli gelmiyor bana. arada bu kadar büyük uçurum olmamalı.

soğuma süreci devam eden aparatus.
akabinde ve detayında aynalarının (18 adet yanlış değilsem) soğutulması ve mikron hassasiyetinde ayarlarından sonra takribi işleyişinin başlangıcı 24 haziran 2022, yani bu tarihle itibaren bilgiler gelmeye başlayacak diye bekleniyor.
oraya kadar olan geri sayımdır;
itsalmo.st/science-82gk
yolun yurdun açık oldu, bundan sonra bilgi alma kapasiten de açık olsun.

ne yapacağı hakkında anlamsız teorilerin olduğu teleskop. teleskop ne yapacak? cevap arayacak. hangi sorulara? fırlatılışa kadar yaklaşık 450 araştırmacı, teleskobu kullanmak üzere rezervasyonunu yapmıştı. bu sayı şimdilerde katlanarak artmış durumda. hepsi kendi makalesini geliştirmek için bu cihazı bekliyor. genel olarak büyük patlamadan sonraki ilk yıldızlara bakacak denmiş. daha ziyade, ilk galaksilerin karadeliklerine bakacak. çünkü şu an bulduğumuz süper kütleli karadelikler aşırı süper. onların bu kadar süper olması için, ilk karadeliklerin kütlesi yaklaşık 1milyon güneş kütlesine sahip olmalı ki, şimdiki karadeliklerin mevcut kütlesi anlamlı olsun. bu denklem de biraz kafaları karıştırıyor çünkü ilk karadelik 1milyon güneş kadar maddeyi nerden buldu da yuttu? fazla bonkörce duruyor. bunun dışında bir de büyük çekici dediğimiz anomaliyi anlamaya çalışacak. bizim galaksimizin içinde bulunduğu galaksiler eyaleti, sanki iki kutup arasında gidip geliyormuş gibi iki büyük çekici güç arasında yalpalanıyor. o çekici güç bir karadelik mi yoksa bir balonda hava kaçıran küçük delik gibi evrenin dokusunda oluşan yırtıklar mı yoksa karanlık enerjinin toplar damarları mı henüz hiçbir fikrimiz yok. esasen bu teleskop bu fenomenleri tespit edebilecek enstrümanlara sahip değil. ayrıca bu büyük çekici bizim galaksinin arka tarafına düşüyor haliyle güneş sisteminden gözlemlenmesi çok zor çünkü aramızda kocaman samanyolu galaksisi var. ama yine de umutluyuz.
evrenin kütleçekimlerini inceleyecek, yani büyük çekici gibi evrenin genişlemesine karşı oluşan yoğunlaşma topaklarını inceleyecek olan asıl proje ise lisa projesi. kuantum mekaniğini ve hem einstein'ın hem bizim bi türlü anlayamadığımız gravitationı bu proje ile anlayabiliriz.
(u: )

(yukarıda toplar damar, yırtık, topak, balondaki delik gibi saçma sapan alegorilerle anlatmaya çalıştığım zamazingo. maddelerin genişleyen evren içerisinde sürüklendiği destination)

teleskop aynı zamanda karadeliklerin etrafındaki tozları inceleyecek, karadelik yakınlarındaki yıldız veya yıldızların gezegenlerini tespit edip yaşama elverişli gezegen var mı onu tespit etmeye çalışacak.
daha fazlası için biraz daha beklememiz gerekiyor.


laser interferometer space antenna

nasa, şu an aynalarını ayarlamakla meşgul olan teleskobumuzun tek bir yıldızı görüntüleyerek 18 farklı aynadan bize gönderdiği yansımaları birleştirip şöyle bir görüntü hazırlamış.
bir bebeğin ilk emeklemeleri gibi.

11 mart 2022 tarihinde james webb ekibi, uzay teleskobu'nun teknik adı ile fine phasing olarak bilinen hizalama işleminin tamamlaması ardından bugün nasa tarafından 2mass j17554042+6551277 olarak adlandırılan yıldıza ait bir görsel paylaşıldı.


not: görsele tıklayarak yüksek çözünürlüklü halini nasa'nın web sitesinden görüntüleyebilirsiniz.

görsele baktığımız zaman, tüm aynaların tek bir yıldıza odaklanarak nırcam sensörü sayesinde keskin bir görüntü elde ettiğini ve hizalama işleminin başarı ile devam ettirildiğini görebiliyoruz. ayrıca görselde tanımlı galaksilerin izlenebilirliği, sensörün mükemmel hassasiyetini gözler önüne seriyor. görüntünün kırmızı gözükme sebebi ise, kontrastı optimize etme amaçlı kırmızı bir filtre kullanmalarıdır.

23 ve 25 mayıs arasında, birincil ayna segmentlerinden birisine mikrometeroit çarpmış. ilk değerlendirmeler neticesinde teleskopun çalışma performansında her hangi bir etki yaratmadığı sonucuna varılsa da kapsamlı analiz ve ölçümleri devam ediyor. jwst, l2 lagrange noktasında ki yörüngesinde yer alan bu tip mikrometeroitlerin bombardımanına dayanıklı olarak tasarlandı. umarım görev süresi boyunca her hangi bir aksilik yaşamadan devam eder.

12 temmuz salı günü, şimdiye kadar çekilmiş en derin uzay görüntüsünü göreceğimiz teleskop. yanında bir de ilk ötegezen görüntüleri yayınlanacak. bilim insanlarını nerdeyse ağlatan verilerin ne kadar görkemli olduğunu hayal etmeye yardımcı olması için hubble ultra deep field görüntüsünü hatırlayalım.

bu da şahane 3d modellemesi;

hubble'dan binlerce kat verimli olan jwst yalnızca ilk derin uzay görüntüsüyle çığır açabilir. zira bi yandan 13,6 tevlik rekor enerji ile 5 temmuz itibarıyla yeniden aktive edilen büyük hadron çarpıştırıcısından daha ilk gününden karanlık maddeye dair yeni keşifler geldi. jwst ilkel karadelikleri bu ilk görüntüde yakalamış olabilir.

kendi tarihimde çok az şeyi bu kadar heyecanla beklemiştim.

resmen gözümüzün önünde tarih ve bilim yeniden yazılacak.

tsi 17.30'da jupiter'i andıran ilk ötegezegen verilerini göreceğimiz teleskop. dün akşam pedofilinin birinin servis ettiği ilk görüntü ise hayli görkemli. şimdi birkaçının ne anlama geldiğini kendi çapımda izah edicem.



görüntüde korona saçılması olan tüm parlak nesneler galaksimizdeki yıldızlar. çok ama çok küçük bi alan olmasına rağmen yine de galaksimizden birkaç düzine yıldız kadraja girmiş.
mor renkli(sol altta) daireye aldığım şey ise kuasar. pulsar(?) bana göre görseldeki en ihtişamlı nesne. gözlemciye göre dik konumlanmış. toplanma diski çok kalın ve büyük. ona rağmen toplanma diskinin içinde kalan, yani gözlemciye göre halkanın arkasındaki ışık o kadar büyük ki dik durmasına rağmen parlaklığı inanılmaz yansımış. devasa bi kuasar. belki de tanıdık bi kuasardır, bilmiyorum.
sarı dairedeki galaksi ise görüntüde kırmızıya en çok kayan galaksilerden birisi olmuş. pek muhtemel 10+ milyar ışık yılı eskiye ait. ama yine muhtemelen görüntüdeki en eski galaksi o değil, spagetti gibi uzayan ışık demetleri en eski galaksiler olabilir. en çok uzayan veya en çok simetrisi bulunan aynı zamanda kırmızıya en çok kayan galaksi en eskiye ait olabilir.
mavi daireler birleşen/çarpışan galaksilerin birkaçı. görüntüde çok fazla var. jwst'nin kalibrasyon aşamasındaki görüntüsünde de onlarca birleşen galaksi vardı, hubble ve diğer yer/gök teleskopları da daha önce yüzlerce kez birleşen galaksiler gözlemlemişti.
beyaz daire ise beni en çok heyecanlandıran. sanki galaksinin merkezinden bişiler fırlamış gibi. ama muhtemelen böyle değildir. hatta muhtemelen görseldeki sarı galaksi ile beyaz galaksi(??) arasında milyon yıl mesafe vardır. yine de çok enteresan.
yeşil daire eğer yanlış yorumlamıyorsam bir süpernova. eğer bi supernova ise bugün içerisinde bununla ilglili bi açıklama illaki yapılır çünkü supernovalar varlığı bilinen ama çok az gözlemlenen * bir fenomen. yeşil dairedeki galaksinin yeşil daire içine aldığım parıltı umarım bi supernovadır. bu şey gibi bişii demek ki güneş patladığında evrendeki diğerleri, bizi maks bu görüntüdeki gibi görecek. anlık parıldayan bir ışık. o kadar.

tüm bunlar farazi tabii. gerekli inceleme ve açıklamalar kısa bi süre içerisinde yapılır. dahası, bu görüntünün tamamen medyaya pazarlama niyetli hazırlandığı çok belli. jwst, kendimizi evrende çok küçük ve aciz hissettirmekten daha fazlasını yapacak. bugünden sonraki görüntüler, informasyonlarıyla beraber yayınlanacaktır.

şuradan bütün oluşturulan imajlarına ulaşabileceğiniz evrendeki en son model evren anlayıcısı.
webbtelescope.org/resource-...

bu entari daha sonra vakit bulunduğunda güncellenecektir.

ilerleyen yıllarda bilim insanlarının bu muhteşem enstrümanı kullanarak yapacağı buluşlar ile ( yeni gök nesneleri, cisimleri, yeni yaşanabilir ya da içerisinde yaşam ihtimali olan gezegenler, yeni galaksiler vs vs ) cahil halkın kör gözüne soka soka inandıkları saçmalıklardan kurtulmalarını sağlayacaklarına inandığım uzay teleskobu.