zaza

kurtlar vadisi'nde, ali sürmeli'nin canlandırdığı karakterdir.
- zaza dayı, beni seviy misin ?
- seviyim seviyim.

zazalar, birçok ülke de dağılmaktadırlar. önemli nüfusa sahip bölgeler;
türkiye'de yaşadığı tahmin edilen nüfus: 1.000.000-2.000.000
almanya'da yaşadığı yaşadığı tahmin edilen nüfus: 170.000
amerika birleşik devletleri'nde yaşadığı tahmin edilen nüfus : 2.000-3.500
kazakistan'da yaşadığı tahmin edilen nüfus: 42.000-45.000
gürcistan'ın yaşadığı tahmin edilen nüfus : 88.000-90.000
ürdün'ün yaşadığı tahmin edilen nüfus: 50.000-52.000

dün kürt yoktur kart kurt vardır diyenlerin bugün gözünü çevirdikleri halk. eskiden tüm kürtler için türk diyorlardı şimdi yalnızca zazalar için demeye başladılar. halbuki bu çabada bir o kadar beyhudedir. zira zaza halkı kendini kürt olarak görür. öyle ki kürt halkına karşı girişilen asimilasyona karşı savaşan şeyh said ve seyit rıza gibi insanlar hep zaza idiler. bugün hapiste bulunan ve her fırsatta kürt olduğunu dile getiren selahattin demirtaş bir zaza'dır. devletin kürtleri bölmek için kullandığı lehçe farkı işe yaramamış tam aksine zazalar kürtlüklerine bağlılık konusunda kurmancları aşmışlardır. zaza ve kurmanc halkının kürtlükte bir oldukları hakikati türkçülüğün önde gelen isimlerinden ve aynı zamanda kürtçeye de vakıf olan (kürt olup olmadığı ayrı bir tartışma konusu) diyarbakırlı ziya gökalp tarafından da ifade edilmiştir.

not: seyit rıza'nın kendini kürt olarak gördüğünü başlığı açan relax adlı yazar arkadaşımızın seyit rıza başlığına yazdıklarından ve de burdan anlayabilirsiniz. fark ettiyseniz gösterdiğim kaynaklar hep kendileriyle çelişiyorlar. zira olaya bilimsel değil, acaba kürtleri nasıl bölüp asimile ederiz bakışıyla yaklaşıyorlar.

ikinci not: relax adlı yazar arkadaşımızın internette kopyalayıp yapıştırdığı yazıda geçen sözde bilgilerin sahipleri; orhan türkdoğan, mahmut rişvanoğlu gibi kimselerin nerelerde yazdıklarına dikkat edin.

üçüncü not: relax adlı yazar arkadaşımızın kullandığı (bkz: itham) kelimesinin anlamına buradan bakabilirsiniz. kürt olmayı suç kabul edip sonra başka insanlara faşist diyen biri ve onun bu tanımını beğenen 10 kişi bu ülkenin özetidir.

dünyada sadece türkiye'de yaşayan bir etnisite. bingöl ve tunceli ilinin tamamı bu insanlardan oluşur.

elazığ'ın merkezi hariç ilçeleri; diyarbakır'ın çermik, çüngüş, hani, eğil, lice, kulp, ergani, dicle; adıyaman'ın gerger, bitlis'in mutki ve malatya'nın pütürge ilçelerinin çoğunluğu zazalardan oluşur.

sivas'ın zara, imranlı, kangal, divriği; erzincan'ın kemah, çayırlı, üzümlü, tercan; muş'un varto; erzurum'un çat, hınıs, tekman ve aşkale ile malatya'nın arguvan ve gümüşhane'nin şiran ilçeleri kısmen zazadır. buralarda nüfuslarının %50'yi aşmadığı tahmin ediliyor.

tüm bunlara ek olarak, tokat'ın almus ve zile; amasya'nın gümüşhacıköy; kayseri'nin sarız ilçeleri gibi türkiye'nin batısındaki yerleşim yerlerinde de hatırı sayılır miktarda zazalar yaşamaktadır. bunların çoğu dersim isyanından sonra tunceli'den gönderilen ailelerin bugünkü torunlarıdır.

peki zazalar kürt mü?

kendilerini kürtlerin bir boyu olarak görenleri de var apayrı bir ırk olarak görenleri de. her iki kesimin de elle tutulan argümanları var. o yüzden bir zaza kendisini ne olarak ifade ediyorsa odur.

eşimin dahil olduğu ırk. kesinlikle kürt olduklarını kabul etmiyorlar. zaten zazaca ile kürtçe çok farklıymış dediğine göre. 12 senelik evlilikte tek öğrendiğim zazaca cümle ti sekene

kürt olup olmamalarının hiç bir önemi olmayan halktır. kendisini zaza olarak ifade eden arkadaş asimilasyona karşı durmayı ağlaklık olarak görüyor. böyle bir kıt anlayışa sahip adamdan kendi kültürünü, dilini korumasını nasıl bekleyebilirsiniz? onun yerine zaza yoktur hepsi türktür minvalinde sözde araştırmayı paylaşan türk milliyetçisinin tanımını beğenir. şimdi o tanımını beğendiğin adama sor bakalım zaza dilinin eğitim dili olmasını destekliyor mu? ben destekliyorum. dersim mi diyor yoksa asimilasyon simgesi olan tunceli adını mı kullanıyor? ben inadına dersim diyorum. dersim katliamında öldürülen on binler için üzülüyor mu? ben üzülüyorum. peki tüm bu durumu kıyaslayıp cevap verin kim asimilasyoncu. türkiye’de yaşayan herkes türktür deyip zazaların varlığını dahi inkar edenler mi? zazaların varlığını kabul edip bunu devlete kabul ettirmek için bedel ödeyenler mi? sen kurmanclarla anlaşamıyorsun da türklerle sadece zazaca konuşarak anlaşabilirmisin? hayır anlaşamazsın. onun yerine türkçe konuşursun. ardından sözlüğün birinde yine türkçe kürtler bizi asimile ediyor diye kendi deyiminle ağlarsın. kendi kültürüne diline ve folklorüne uzaklaşmış, rahatı türkleşmekte bulmuş bu zihniyet zazaların en büyük düşmanıdır.

ekleme; fikir olarak uyuşmasak da çok sevdiğim relax nickli yazar arkadaşımız yine konuyu akıl almaz yerlere götürmüş. evrensellik, kendi kültüründen ve dilinden vazgeçmek değildir. kendini zaza olarak gören yazara ofansif yaklaşımımın sebebi kendi dili türkiye cumhuriyeti tarafından alenen asimilasyona tabii tutuluyorken akıl almaz bir biçimde kurmancları suçlaması. kurmanclar daha kendi dillerini konuşamazken sizi nasıl asimile etsin. üstelik asimile ediliyorsanız niye kurmanci dilini değil de türkçe’yi kendi anadilinden daha iyi biliyorsun? relax adlı yazar arkdaşımızın beni suçladığı konulara bakarsanız aslında kendini ve düşüncelerini tanımladığını kolayca fark edersiniz. zaza dilinde konuşan insanları akıl almaz bir biçimde türk kabul ediyor, kürt olmayı, itham kelimesi kullanarak sanki suçmuş gibi gösteriyor sonra bana faşist diyor. bir de güneydoğuyu kürtlük potasında eritmeye çalışıyormuşum. sakın bunun türklük versiyonu sizin gizli hayaliniz olmasın. yok pardon ne gizlisi madde 66 ile bunu ayan beyan ilan ediyorsunuz zaten. siz bunları geçin beyefendi esas meseleye gelin. zaza var mıdır? dili var mıdır? bu dil yok olmakta mıdır? bunu çözmek için adımlar atılmalı mıdır? benim bu soruların hepsine cevabım pozitif. peki ya sizin? işte bu sorulara vereceğiniz cevaplar kimin faşist, kimin zaza düşmanı, kimin asimilasyoncu olduğunu gösterecektir.

ikinci ekleme; arkadaşımız hdp falan demiş. mesele hdp değil. kendi kültürünüzü korumak için hdp’ye oy vermek zorunda değilsiniz. zaten ben yazımın hiç bir yerinde hdp ya da başka bir partiyi savunmadım. ancak yinde de bu videoyu paylaşayım. belki arkadaşımız koyun görünümlü kurtların propagandasından az buçuk kurtulur. ayrıca mesel kimin kürt olup olmadığı değil. mesele asimilasyon sürecine kimin ne kadar karşı çıktığı. mehmet metiner sırf kürt diye ismail beşikçi hocadan daha muteber olacak değil. ayrıca zaza vatandaşım demişsin. yok öyle bir tabir. türk’sün, zaza değilsin. madde 66’ya bakabilirsiniz. zaten bütün mesele bu zaten. devlet sizin zaza oluşununuzu kabullenmiyor. bu yüzden zaza dili yok oluyor. siz ise tüm bu insanlık suçuna karşı çıkmak yerine, bu insanlık suçunu sözde araştırmalarla meşrulaştırmaya çalışanlarla beraber beni suçluyorsunuz. sordum gene soracağım, pek beğendiğin relax nickli yazar zaza dilinin yok olmasına karşılık bir şey öneriyor mu? yoksa bu dilin yok olması hoşuna mı gidiyor?

kürt faşizminin en belirgin özelliklerini zartoşt adlı yazarın agresif tavırlarından anlamamız gayet mümkündür. meseleye bilimsel bir tez sunma noktasında değil kürt diasporasının tüm doğu ve güneydoğu halkını kürt potasında eritme hayallerine sekte vurulduğu için karşı çıkıyor.
yine zartoşt'un kendisini zaza ama kürt addetmeyen yazara sen nasıl öz benliğini inkar edersin ? çıkışları sürekli evrensellikten bahseden demokrat görünümünün altında nasıl faşizan ve histerik bir ruh beslediğini kısaca özetliyor.

ek 1: zartoşt'un internetten kopyalayıp yapıştırdığı ifadesini kullanarak güya takındığı küçümser tavır ise bilindik kürtçü refleksidir. öte yandan alıntı ibaresini kullanarak format kuralları içinde uygun atıflarda bulunmak ne zaman ayıplanır oldu ?

ek2: sürekli bilinen ayrılıkçı hareketlerin ajitasyonuna bağlı olarak fikri zehirlenme yaşayan zartoşt ve şurekasının tunceli halkına kan ve gözyaşı haricinde tek bir katkısı olmamıştır bugüne dek. satır aralarına gizlesede en üst seviyede türk düşmanlığı taraftarı olması bu ülkenin mümbit topraklarında ot'dan fazla hain yetiştirmesiyle alâkalıdır.

ek3: zartoşt'un 80 öncesi sağ-sol olaylarını yakınen irdelemesini isterim. o şiddetli dönemin doğu ve güneydoğu'da bedel ödeyen ülkücülerinin önemli bir kısmının zaza olduğunu öğrenmek kendisini hayâl kırıklığına uğratabilir. atıf yapılan yazarların türk ocağı veya ülkü ocağı üyesi olmasına şaşırması bilgisizliğinden ileri gelmektedir.

devlet ve millet sevdalısı kardeşlerimiz.

irani bir halk. kürtlerle yakın akrabalardır. hatta bazıları kürt olduğunu söyler.

çok eski bir saç tıraşı makinesi markası.
aynı zamanda tahtakale'de, kuaför malzemeleri satan dükkanların bulunduğu bir hanın ismi.
(bkz: zaza han)

kürtlerden tamamen ayrılan etnik bir kökendir ve alakası yoktur. büyük kısmı tunceli, bingöl ve elazığ da yerleşiktir. kızları güzeldir.

protestan müslüman kürt.

edit: #1102172 bu yazarımız kürt kelimesini sansürledikten sonra bana faşist suçlaması getirmiş garip bir biçimde. önemli değil ancak şu yanlış anlaşılıyor. ben zaza yoktur demiyorum. zazalar tabii ki vardır. hatta kürtlerle bir alakalarıda olmayabilir. mesele bugün zaza dostu gibi görünenlerin esasında geçmişten bugüne ırkçı düşüncelerini ifşa etmek.

burda kürt olmadıklarını iddia ederek bir yerlerini yırtarak bağıranların bir zamanlar diğer kürt boylarınıda içine katarak türk dediği halktır. bunların derdi zaza halkının kurmanc halkı ile farkını ortaya koyup kültürel kazanımlarını sağlamak olduğunu mu zannediyorsunuz? sorun bakalım zazaların hangi kültürel haklarını destekliyor bunlar.
tunceli halkı türktür diyor haber. ayrıca türklük vatandaşlık bağıdır yalanı başlığında bana sövenlerin dikkatlice okumasını tavsiye ederim. türkiyede, türk kavramı her bakımdan ve her zaman etnik anlamda kullanılmıştır.

milletim. kürtler ile akraba bir millettir, ikisi de iran kökenli halklardır. bizim güney zazacası dediğimiz ve bingöl'de konuşulan zazaca, kürtçe'ye benzer. yine epey bir zaza kendini kürt görmekte bir beis de görmez. bana kalırsa zazalar kürt değildir, sadece onlarla akraba olan ve onlara göre çok daha az nüfusa sahip olduklarından kürtleşmiş bir millettir.
bu konuyla ilgili en büyük utancım da, zazacayı hiç bilmemektir. beni geçin annem babam bile tam bilmezler, 1980 dönemi yasaklarından sonra dilin epey zora girdiğini ve bilen sayısının da azaldığını söylerler.
madem kürtlüğe bu kadar girdik, buradan siyasete ve teröre de değinelim; hdp'yi asla savunmadım ve akp ile mhp'den çok da farklı görmedim. haliyle kürdistan ve pkk ile ilgili düşüncelerim de böyledir. bunu tüm zazalar için ise söyleyemem, pkk'ya sempati besleyenleri var*, hdp'de genellikle birçok zaza'nın tercih ettiği partidir. bu durumun tam zıddı olarak koyu akp'li zazalar da tanıdım. ortası olmayan bir millet yani.
alevileri de vardır bu milletin ayrıca, sunnileri de. güney zazaları genellikle sunnidir, diyarbakır'a yakın yaşarlar. tunceli çemişgezek'de sunni ağırlıklıdır. kuzey zazaları genellikle alevidir.

başlık altında lümpence tartışmalara girilmiş . zazalar; iranî bir halktır, turanid değildirler. dilleri iran dil ailesindendir ve bu konu hakkında yüzlerce antropolojik ve filolojik çalışma varken bir millete kürttür, türktür demek en hafif manasıyla gerizekalılıktır. ayrıca son yıllarda "zazaca zaten kürtçe ağbi ya da kürtçe zaten farsça kırması bi dil ağbi." diyen tek kitap okumamış kürt ve türk milliyetçileri (!) herhalde iranidlik ne demek bilmiyor. bir türkiye türk'üyle kazak türk'ü aynı dil ailesine sahiptir, fakat aynı coğrafyada yaşamıyorlar hatta iki millet de birbirleriyle kaynaşmamış ama ikisine de türk diyoruz değil mi? hah işte iranidlik de bir üst kimliktir. bir azeri'ye sizin diliniz zaten türkçeden kopmadır alfabeniz bile aynı demek ne denli gerizekalılıksa bir kürde de sizin diliniz farsçayla aynı demek o denli gerizekalılıktır. aynı dil ailesi olduğu için olmasın?

zazalar, kürtler, osetler, afganlar bunlar akraba halklardır. bunlar biyolojik ırklar değildir. biyolojik üst kimlikleri iranid'liktir. tıpkı bir kazak ve bir kırgız'ın biyolojik üst kimliklerinin "turanid" olması gibi.

(bkz: hint-avrupa)
(bkz: ural-altay)

yine yaşımız çıkacak ortaya ama olsun, varsın. benim aklıma direkt zaza enden geldi.
bilmeyenler için bilgi burada
yalnız ben sadece basketbolcu sanıyordum, güreşçi de olmuş meğer.

bu başlıktaki tanımlar karnımı ağrıtacak. biri türk kavmi demiş öbürü kürt aşireti. zazalar bal gibi ayrı bir etnisitedir. türkçe kürtçe lehçesi denmiş ya. ne güzel espriler bunlar. benim dilimi kürtler ve türkler anlayamazlar açık bir şekilde. ayrıca izole bir yaşam sürdüklerinden kültür korunmuştur. ve bir zaza olarak açık şekilde söylüyeyim pek iki tarafa da benzemez kültürümüz. dil ise farsçaya daha yakındır. deylemden göç ettikleri düşünülür. deylemi dımili*, dımilki, zazaki *gibi adlarla anılırlar. dağınık yaşarlar. ama ilginç bir etnisitedir. siyasi görüşleri de bölgeden bölgeye sıklıkla değişir. her siyasi harekette uç noktada bulunabilirler. ziya gökalp bildiğiniz gibi çermiklidir. büyük ihtimalle zazadır. ki olmayabilir de ama zazaların içinde büyüyüp o kültürle yetiştiği ve dili bildiği kesindir. o mesela türkçülüğü yani cumhuriyetin kurucu ideolojisini oluşturmuştur. başka bir örnek şeyh said de zazadır. sol partilerinde içinde alevi zaza lider bolca olmuştur. zazalar dağlarda yaşayıp fırat kıyısı boyunca köyler kurmuşlardır. piyaza* da aşıktır çoğu. ben de çok severim. her çeşit insan vardır içlerinde her millet gibi iyisi kötüsü. ben ekseriyetle iyisine denk geldim. birkaç senedir kimlik arayışında olan etnisitesini dilini kültürünü dünyayı anlamaya çalışan bir gencin satırları bunlar.

günümüzde yoğun olarak diyarbakır, bingöl, elazığ, erzincan, dersim illeri ve diğer birkaç ilçede yaşayan vatandaşları tanımlayan ifade. aslında resmi söylem ve literatürünün genellediği bir kavram da diyebiliriz. nitekim diyarbakır ve siverek arası coğrafyada yaşayanlar kendilerini dımıl konuştukları dili de dımıli (dımılca) diye tanımlıyorlar. aynı şekilde dersimde yaşayanlar kendilerini kırmanc dillerini kırmanci (kırmancca), bingöl ve diyarbakırda yaşayanların belli bir kısmı da kendilerini kırd konuştukları dili de kırdi diye ifade ediyorlar. burda ve birçok platformda zazacı geçinen kesimin genel olarak asimile olmuş, dilinden, kültüründen kopmuş kişiler olduklarını görüyoruz. kürt-zaza etrafında gelişen bu tartışmalara bilimsel bir dayanaktan öte politik kaygıların neden olduğu kati aşikar. kürt kavramının terörize edilmesi asimile olmaya müsait profillerin zaza kavramıyla çıkış kapısı araladıkları gerçeğiyle karşılaşıyoruz. dil ve kültürünü sahiplenmez, geleceğe taşıma kaygısı taşımaz özetle zaza olduğu için değil kürt olmak istemediği için zaza olur. bilimsel tartışmadan öte sosyolojik, psikolojik bir vaka ile karşı karşıyayız.

edit: sözlük kalitesini düşüren bazı yazar arkadaşlar türk olduğumuzu ifade ediyorlar. ne diyeceğimi bilemedim
zazaca: ez nusena
kurmancca: ez dinivîsim
soranca: denûsim
türkçe: yazıyorum

türkiye sinema ve tiyatrosunun efsane ismi ali sürmeli'nin kurtlar vadisinde canlandırdığı karakter.

20 yıla yakındır otel idarecisiyim. bugüne kadar patronlarım ekseri olarak parayı gayrımeşruudan vurup turizmde aklama çabasındaki doğulu vatandaşlarımızdı. ali sürmeli'nin bu karakteri ben 20 yıldır yıldır jest jest, mimik mimik tanıyorum.

türkiye televizyonlarında en başarılı olarak kurgulanıp canlandırılmış karakterlerdendir.

zazalar kürt değiller . dilleri ve etnik yapıları ile farklıdırlar