bitlis

van gölü'nün batısında, doğu anadolu bölgesinin en dağlık ve engebeli kesimlerinden birinde bulunan 13 plaka kodlu ildir.

il topraklarının kuzeydoğu kesiminde bulunan süphan dağı, 4058 m yüksekliğiyle türkiye'nin üçüncü en yüksek dağıdır. van gölü'nün batısında yükselen 2948 metre yükseklikteki nemrut dağı, il topraklarında bulunan bir diğer önemli yükseltidir. bu dağların her ikisi de sönmüş yanardağlardır. nemrut dağı'nın kraterinden hâlâ dumanlar yükselir. alacabük ve gözeli dağları, ilin güney kesimini engebelendiren bitlis dağlarındaki önemli yükseltilerdir.

il topraklarında çok sayıda göl mevcuttur.
bunların en büyükleri nazik gölü, arin gölü ya da diğer ismiyle sodalı göl, nemrut gölü, batmış gölü ve aygır gölü'dür. yaklaşık yarısı bitlis il sınırları içerisinde kalan, türkiye'nin en büyük gölü olan van gölü ise, nemrut dağı'nın çevreye yaydığı lavların etkisiyle oluşmuş bir set gölüdür.

bitlis'te sert bir karasal iklim etkisi görülür. kışlar sert ve kar yağışlıdır. yılın üç ayı yerler yoğun kar örtüsüyle kaplı kalır. yüzey şekillerinin engebeli olması sebebiyle ilde tarıma elverişli toprak azdır. halkın başlıca gelir kaynağı hayvancılıktır.

bitlis, milattan önce xı. yüzyılda urartuların yurduydu. adilcevaz'daki kef kalesi urartular döneminden kalmadır. urartuların ardından yöreye hakim olan asurluların buraya "liz yurdu" anlamına gelen "bit liz" dedikleri bilinmekle birlikle, mevcut bitlis adı da buradan gelmektedir.

eskiçağlardan kalma birçok yazılı belgede bitlis, sularının bolluğuyla övülmektedir. bitlis şehri, doğal ve tarihî yapının korunabildiği, yöreye özgü mimarî geleneklerin sürdürüldüğü az sayıda kentten biridir. bu bakımından bitlis'in anadolu şehirleri arasında ayrı bir yeri vardır. il merkezi bugün, görkemli kalesi, kemerli köprüleri, eski evleri ve diğer tarihi yapılarıyla bir orta çağ kenti görünümündedir. camii, medrese, türbe ve imarethane yapılarından oluşan şerefiye külliyesi ve `hatibiye medresesi`, il merkezinde bulunan önemli tarihi yapılardır. ahlat ilçesi orta çağ'ın en önemli bilim ve kültür merkezlerinden biriydi. xıv. ve xv. yüzyıllarda, kubbet'ül-islâm olarak anılan en önemli yakın doğu şehirleri arasındaydı.

başta selçuklu dönemi olmak üzere farklı dönemlerden kalma eser ve yapıların bulunduğu ahlat, özellikle mezar taşlarıyla ve kümbetleriyle ünlüdür. bitlis ilinde toplumsal yapı ve geleneksel yaşam biçimi de köklü değişiklikler geçirmemiştir. geçmişi çok eskilere dayanan aşiret geleneği devam ettirilmekte, aşiret reisliği ve şeyhlik müesseseleri belirli ölçüde konumunu korumaktadır. toplumsal yapıdaki en önemli değişiklik, göçebe aşiretlerin yerleşik düzene geçmeye başlamaları olmuştur. il çevresindeki dağlar ve göller yüzyıllar boyunca rivayetlere konu olmuştur. geçmişten gelen bu söylenceler halk arasında hâlen yaygındır.