karamazov kardeşler

hayatımda okuyup okuyabileceğim en iyi kitaptır, kutsal kitabımdır. o kadar iyidir ki sonrasında okuduğunuz hiçbir kitap sizi tatmin etmeyebilir. ayrıca (bkz: staretz zosima)(bkz: alyoşa) size aşığım.

fyodor mixayloviç dostoyevski'nin kendi yaşamından kırıntılar bulunan kitaptır. okumadan evvel dostoyevski'nin hayatını araştırmanızı öneririm, aksi takdirde tam olarak kitaba dahil olamazsınız.
fyodor pavloviç, dostoyevski'nin babasıdır. (adama kendi ismini vermiş. belki de "onu kötülüyorum ama benim de ondan farkım yok" demek istemiş olabilir) babasını hiç sevmemiş, hatta ölmesini bile istemiş dostoyevski, bu nefretini karamazov çocuklarında göstermiş. dört çocuk da babalarından nefret eder ve kabul etmeseler de babalarının ölümünü isterler.
kim bu kardeşler?
dmitri. dostoyevski'nin umursamaz, aklı havada, babasına benzeyen tarafı. bir zamanlar orduda görev yapmış ve dmitri de onun gibi askerdi.
ıvan. kardeşlerin en zekisi diyebiliriz. dini inancı yok, entelektüel, başarılı, içe kapanık ve pek konuşmayan birisi. her şeyi dert eden, karamsar, insanlıktan umudunu itirmiş halini bu karakterle ortaya koymuş yazarımız.
aleksey. en tatlış kardeş. zosima ile olan konuşmaları, koyla ile arkadaşlığı... dostoyevski'nin herkesin bildiği katı ortodoks kişiliğini alyoşa karakterinde görebiliriz. ama çoğu kişinin bildiğinin aksine, dostoyevski dini inançlı biri değildi. hep çelişkiler yaşamış. bu çelişkilere ivanla aleksey'in konuşmalarında yer vermiş.
semerdyakov. bu çocuğu çözemedim. içlerinden en yakın hissettiğim kardeş buydu ama ne yaşıyor anlamıyoruz. toplumda kabul edilmemişliğini döktüğü karakter mi acaba semerdyakov?

okumadan ölmeyin. tuğla gibi ama çabuk biter, ne olduğunu anlayamazsınız.
dostoyevski'nin son və en iyi eseri. (ne kadar iyi olsa da suç ve ceza'nın yeri başkadır)

dostoyevski'nin bir sanat eseri gibi işlediği, inciliklerle, hoşluklarla, nahoşluklarla dolu, edibi doyuma ulaşmakta muazzam yollar açan ve bir sonra elinize alacağınız kitapta çıtanızı değiştirecek eseridir. yaş aldıkça tekrar tekrar okunması gerektiğini düşünüyorum. kitap her farklı yaşta, farklı bir karaktere yakınlık hissettireceğinin, kendine dair olmasada hayata ve insan olmaya dair bir çok nokta bulduracağına garanti vermektedir.

sarhoş, ayyaş, gaddar, aksi aynı zamanda hovarda bir baba ile biri melek gibi bir din adamı, biri yine kendisi gibi hovarda, ayyaş, kumarbaz aynı zamanda babasının metresi ile takılan bir subay olan ,diğeri ise okumuş/yazar çizer takımından üç oğulun ilişkilerinin konu edildiği bir dostoyevski romanıdır.

baba bir cinayete kurban gidince okuyucu aslında her üç oğulun da babalarını öldürmek için kendilerince nedenleri olduğunu ve katilin üç oğuldan biri olduğunu düşünürken,(biraz daha uçuk olanlar paylaşılamayan metresten şüphe edebilir),asıl katilin, babanın ve kardeşlerin aileden biri olarak gördükleri, küçüklüğünden beri babayı terk etmeyen tek kişi aynı zamanda evin tüm hizmetini gören besleme olduğu ortaya çıkar.

aslında dostoyevski bu romanında cinayete kurban giden babadan çok, çaktırmadan ''cinayete kurban giden rus çarlığını''ve ''baba rusya''nın kim vurduya gitmesinin nedenlerini anlatmaya çalışmıştır.

karamazof kardeşler, yul bryner, william shatner ve maria schell'in başrollerini paylaştığı 1958 yılı yapımı bir filmle sinemaya da uyarlanmıştır. hem yul abimiz, hem maria ablamız hem de diğer oyuncular bu filmde döktürmüş olmalarına rağmen, romandaki birçok önemli ayrıntıya filmde (belli ki süre darlığından) yer verilememiştir.

yine de güzel bir film olmuştur.

uf bu ne kalın kitap denilmemeli, okunmalıdır gayet de akıcıdır. yalnız lakaplar biraz lafa karıştırıyor bence genellikle rus edebiyatında böyle bir sıkıntı var. çeviriyle alakalı da olabilir benim açımdan, hep aynı seriden okudum. ali’ye aliş, alişko, alicişko, aliciminko denilince insanın kanı bir an donuyor yani.

hani feyyaz yiğit'in şimdiden kült olmuş bir repliği var "adam beni duvara vurdu vurdu, yardım çığlıkları" diye. işte bu kitap bana bunu yaptı.

çok kalın kitap abi nasıl okuyalım bunu derseniz emin olun çok büyük bir şeyi kaybetmiş olacaksınız. zaten kitabın kalınlığı yormuyor, edebi güç insanı hırpalıyor. "bunu böyle düşünen, bundan rahatsız olan bir tek ben değilmişim" dedirtiyor insana.

özellikle nuri bilge ceylan'ın (emin değilim) kış uykusu filminde bu kitaptan esinlenmesi beni bir miktarda mutlu etmiştir.

değil 1000 sayfa 3000 sayfa olsa yine de okurum dediğim eser daha doğrusu başyapıt. başlarında biraz sıkıcı gelse de devamında olanlar kusursuz kurgudur. en sevdiğim yeri nickimden de anlaşıldığı üzere staretz zosima reisin olduğu kısımlardır.

kesinlikle başucu kitabı olacak nitelikte. karakter analizi, gönderdiği mesajlar ve akıcı dil dostoyu zirveye taşımış. okudum ve tekrar hatta sonra tekrar okuyacağım bir kitap. tavsiye ederim. kalın olmasına aldanmayın bir çırpıda bitiyor.

kısa dönem askere giderken yanıma aldığım ve onaylatmak için komutana götürdüğümde kalınlığına bakıp "bunu mu okuyacaksın" deyip bıyık altından gülüşüne kıllandığım kitaptır.
meğer bildiği varmış, olay başlayınca ne biçim biyere gelmişim ben diye diye işten güçten nöbetten kafamı kaldırıp 20 sayfasını bile okuyamadımdı.

bunun yanında edebiyat tarihinin en değerli ve en bilinen eserlerinden biri olmak gibi önemsiz bir özelliği de var tabi.

(bkz: fyodor dostoyevski) nin mükemmel kitabı. ben iki cilt şeklinde okudum. rus edebiyatının en iyi örneklerinden. dostoyevski karamazov kardeşler’de, baba fyodor pavloviç karamazov ile üç oğlunun hikâyesini anlatıyor bizlere. bu hikâyede, baba fyodor pavloviç şehvet düşkünü, bencil ve acımasız bir adam olarak anlatılıyor. ilk oğlu dimitri fedoroviç de babası gibi zevk düşkünü, hırslı, bohem ve boş bir hayatı olan kişi olarak; ikinci oğlu ivan fedoroviç'i ise nihilist düşünceleri olan ve ailesinden kopuk yaşayan biri olarak anlatılıyor. aleksey federoviç’i ise ailenin en küçük oğlu olarak ahlaklı, terbiyeli, inançlı, toplum normlarına uyan biri olarak okuyucuya tanıtılıyor.
kitap dostoyevski’nin son romanı olması açısından önemli ve benimde zevkle okuduğum bir kitaptı. kitaba ilk başladığımda nasıl bitireceğim diye düşünürken, kitap biterken ben bu kitabı ve bu karakterleri nasıl bırakacağım diye düşünüp ağlamıştım. dotoyevski'nin bütün kitaplarında olduğu gibi karamazov kardeşler'de de kahramanlarla özdeşlik kuruyor ve sanki onlarla birlikte yaşıyormuşsunuz gibi hissediyorsunuz. lütfen kitabın kalınlığından çekinmeyin ve başlayın. göreceksiniz akıp gidecek. hala okumayan kitap kurtlarına bir an önce okumlarını önerirken, daha önce geçmiş yıllarda okumuş olanlara da bir kez daha okumalarını önemle tavsiye edeceğim. zira dostoyevski gibi büyük ustaların kitaplarını her okuyuşumuzda bir başka keyif alırken yeni yeni şeyler öğreniyor ve keşfediyoruz.

dostoyevski'nin nihilizm, ahlak, inanç gibi konuları melodramla harmanlandığı a-acayip bir başyapıttır karamazov kardeşler.
bir yeşilçam melodramı izlediğinizi düşünün, birden kendinizi aslında yeşilçam filmi izlerken değil (bkz: ingmar bergman) filmi izlerken buluyorsunuz. buna benzer bir deneyimdir karamazov kardeşler okumak.

baş tacıdır. klasiklerin babasıdır. hele ki romanın son sayfalarına doğru yaptığı psikolojik darbelerle akıl sağlığınızı bozabilir. bildiğim kadarıyla da freud bu romandan çok etkilenmiş olup felsefeye ilk adımını atmıştır.

çocukluğumdan beri evde bulunan, okumayı ertelediğim bir kitaptı karamazov kardeşler. bilseydim bu kadar akıcı olduğunu, sayfaları merakla çevireceğimi en azından lisede okumuş olmak isterdim. tabii ki yer yer sıkıldığım bölümler de oldu saklayamayacağım, ama o kadar karaktere ve onların hikayelerine rağmen aslında konunun tek bir olayın etrafında dönmesi romanı beğenmeme sebep oldu.

birçok kişinin ve olayın olduğu romanı birkaç paragrafla özetlemek biraz zor olur ancak şu kadarını söyleyebilirim ki, dostoyevski'nin bu kadar uzun bir romanı kelimesi kelimesine özenerek yazdığı, her karakterin, her olayın asıl hikayeye ulaşmak için yazıldığı o kadar belliydi ki, yer yer sıkılsam da yarım bırakmayıp tamamlamak istediğim bir roman oldu karamazov kardeşler.

benim tezimce dostoyevski'nin kendisini kardeş olan ama birbirinden çok farklı üç karaktere bölerek anlattığı bir eser: (ayrıca yazarın son eseridir.)

alyoşa yazarın en temiz yönü. saflığının, iyi niyetinin yansıması. diğer kötülükler ve kargaşalardan ürken ve elini ayağını çekmek isteyen bir genç. daha pırıl pırıl ve zannımca karamazov kardeşlerden en küçüğü olduğu için yazarın gençliğini ve hayatın başlarındaki o iyimserliği temsil ediyor.

ivan daha çok hayata ve düşüncelere atılmış, sorgulayan, zihnini keşfetmek için delice çırpınan, hayatın anlam arayışında ve neyi nerenin hizasına koyacağını bilemeyen biraz daha kararsız ve düşünceli bir genç. burada da yazarın hayata yeni yeni atılmış, sorgulamaya henüz başlayan ve içinden çıkamayan halini görüyoruz. ki bu evreden geçmeyenimiz yoktur ve bu evre çocukluğu artık terk etmiş ve gerçek kimliğini arayan genç-eski genç evresi olur çoğunlukla. ivan da takribi bu yaşlarda. dostoyevskinin en derin yönü ivandır hatta. o, bütün bu düşünce kargaşasının yazınsal suretidir diyebiliriz.

dmitri...aslında hepimizin de içinde biraz varolan serseriliğin dışavurumu. dostoyevski'nin bu yönü ise hayata karşı bir başkaldırı şeklinde ortaya çıkıyor genellikle. kahramanın savaş açtığı şey suçlu değil suç oluyor. mesela raskolnikov koca karıyı değil adaletsizliği öldürmek istemişti aslında. dmitri'de de müthiş bir öfke ve şiddete eğilim görüyoruz. diğer iki kardeşine göre daha az ehli, daha fazla kural tanımaz ve cesur. onu bu hale getirense yaşadığı haksızlıklar ve kendisine yapılan kötülükler.dostoyevski'nin biraz daha yaş almış ama artık sabrı kalmamış, tuttuğunu koparan gözüpek ve biraz daha hayatı akışına bırakmış tarafı denilebilir.

kendimce böyle bir düşünceye kapıldım. suç ve ceza'da kendini tek bir karakterle anlatırken burada bu karakteri üçe bölüp daha çok detaylandırmış. bu eser dostoyevski'yi daha yakından tanımak adına önemli bir eser bu yüzden.

ekleme: @kaşkolnikov adlı yazarla teorilerimizi bitiştirdik:
bir de smerdyakov vardı. yazarın karanlık yüzü ve gizli dördüncü kişiliği... tahminim şu ki smerdyakov yazarın hastalığının bir yansıması. sara nöbetleri, kendini ve etrafı kandırmaya çalışan bir deli, kendine bile üvey bambaşka bir karakter. bütün suçların gizemli sebebi. yazar bu yönünden çok az bahseder ama neredeyse tüm kitaplarında saradan ve sara nöbetlerinden dem vurur. burada ise o hastalığı bir insan olarak görüyoruz. bu kitap benim için ilginç bir maceraydı. okuyalı bir iki yıl olacak ama şimdi hala içinde gibiyim. kaşkolnikov arkadaşa da teşekkür ediyorum.

dostoyevski'nin son romanı. birbirinden çok farklı üç kardeşin (ve de bir uşağın) babalarıyla olan ilişkilerini sorgular. kitabın içinde bulunan "büyük engizisyoncu" bölümü ayrıca efsanedir.

elbette benim favori kardeşim ivan'dır.

fyodor dostoyevski tarafından yazılmış olan eser, iki ayrı kadından üç erkek çocuğu olan baba karamazov'un öldürülüşünün hikayesidir.üç kardeş akraba ve yakınlarının yanında büyütülürken,babaları hayattayken aralarında geçen karmaşık ilişkiler de ele alınmıştır.

kitabın tam ortasında bir bölüm var; o kadar iyi bir bölüm olduğunu düşünmüşler ki ayrı bir kitap olarak dahi bastılar.

"büyük enginizasyoncu"

bölümde hz. isa yeryüzüne iniyor. ve papaz onu tutuklatıyor. ardından olaylar olaylar...

peki ne anlatıyor bu bölümde özünde? şunu;

mutluluk ve özgürlük ikilemi. papaz mutluluğu, isa özgürlüğü betimliyor. ya mutluluğu seçersin ya özgürlüğü. eğer mutluluğu seçersen senin yerine her şeye karar verenlerin iradesine itaat eder ve huzura ulaşırsın. mesela bir dine inanmak. günahın sevabın ne olduğundan yemeğe nasıl başlayacağına kadar belirlenmiş kurallar. uy, itaat et ve huzura ulaş. peki ya özgürlük? özgürlük her şeye senin karar vermen gereken sancıdan ibaret. yaptığın her bir eylemi tartar biçersin. bazen çıkar bazen batarsın. insanların büyük çoğunluğu zaten mutluluğu seçerler ve insanların papaza uymaları bu yüzdendir. ve papaz isa'ya zaten söyler; "sen onlara özgürlüğü ben onlara ekmeği bahşettim. onlar ekmeği seçtiler." ekmek dediği mutluluktan başka şey değildir elbette. peki neden açıklama ihtiyacında bulundum? ekmeğin çavdar ekmeği olduğunu düşünen insanlar vardı onlar için.

dostoyevski'nin, rus edebiyatının, dünya edebiyatının en iyi romanıdır. alyoşa inancın, ivan inançtan vazgeçişin, dmitri ise vazgeçişe inanışın demir ayaklarıdır ve bu ayaklar içinde binlerce baharatı tadabileceğiniz muhteşem bir yemeğin ev sahibi o devasa sacı tamamlarlar; aşkı, dini, serkeşliği, kaçışı, tutkuyu, boşvermişliği ve daha nicesini bulabileceğiniz bir yemek... afiyet olsun.

bu kitabı anlatıp bir de övmek ne haddimize. kitap bizim okuyuculuğumuzu eleştirmeli gibi hissediyorum ama ben hadsizin teki olduğum için biraz konuşmak isterim.

karamazov olmak bir lanettir. zevk düşkünü ve aynı zamanda kişisel çıkarlarını her şeyin üstünde tutmak adeta genetik bir özellik gibi babadan oğula geçer. en iyisinin içinde bile mutlaka bir parça karamazovluk vardır. baba karamazov en rezillerinin başında gelir. ilk karısından olan mitya, dimitri ya da mitenka denilen ilk oğlu en az babası kadar zevk düşkünüdür ve alemcidir. para harcamayı çok sevmesine rağmen para kazanmak gibi bir derdi ve çabası yoktur. ikinci eşinden olan çocukları ivan, vanya ya da vanyeçka diye anılan ilk oğul da babasını hiç sevmese de kanında karamazovluk lanetini taşır. fikirleri açısından ilginç bulunan bu çocuk ise ilerde çok büyük olaylarda kilit noktası olur. yine ikinci eşten olan en küçük çocuk aleksey, alyoşa, alyoşka, lyoşa ya da lyoşeçka diye çağırılan çocuk ise hak yolundan gitmek isteyen ama bir yandan da ailesinin arkasını toplamaya çalışırken iki tarafa da yetişemeyen, diğer aile üyelerine göre en masum sayılan karamazov üyesidir.

kitabın geri kalanında bir ailenin nasıl mahvolduğunu okuyoruz. karamazovluk uğruna masum olmasa da suçsuz bir insanın nasıl sonunun hazırlandığını okuyoruz. toplumun olaylara bakış açısının, sinirle söylenen sözlerin nasıl sonradan aleyhimizde delil olacağının, bazı şeyleri saklamanın büyük felaketlere yol açmasını ve deliliğin nasıl adım adım insanı ele geçirdiğini okuyoruz. hakkında saatlerce konuşulacak müthiş bir kitap. mutlaka okuyun. kalın olmasına rağmen de çok akıcı. gözü korkanlara cesaret versin bu sözlerim.

bireysel yalnızlığıma çok düşkünken ve genel olarak insanları sevmezken her geçen gün insanlığa karşı anlayış geliştirmek ve ahlaklanmak için çabalama dürtüsüne sahip olmamı kelimelerle ifade edemezken bu kusursuz kitapta şu muazzam cümlelere rastladım;



dostoyevski'nin insanları inanılmaz bir ustalıkla işlediği, karakterleri kanlı canlı bir hale getirip önümüze koyduğu bir başyapıttır bu kitap.
ve aradan yüz yıllar da geçse insan mayasının değişmediğini, yüz yıl önce de birilerinin dipsiz iç dünyasında yaşadığı varoluşsal sancıları okumanın hazzı bu kitapta bambaşka bir noktada.