21.
çok fazla çocuğu olduğu doğrudur ancak devletinde hak iddia etme hakkı olan çocukları cuci, çağatay, ogeday ve tuluy'du. cengiz'den sonra yerine ogeday geçse de devletin en önemli ve bilinen hükümdarları* genellikle tuluy soyundandır. 1296'da devletin tamamen parçalanması ile kurulan altınorda, çağatay hanlığı ve ilhanlılar müslüman olup türkleşmiş, kubilay hanlığı çinlileşmiştir. yine buhara, taşkent, semerkand, bağdat gibi dönemin ilim şehirlerini yakıp yıkan istilayı da başlatan adamdır cengiz han. tabii bu onun en iyi asker* olduğunu değiştirmez.
devamını gör...
22.
(bkz: çin biçme makinesi)
devamını gör...
23.
öncelikle bu entry de çingis han hakkında ki bütün bilgileri bulamayacaksınız belirteyim. çünkü artık klişe şeyleri anlatmak yerine daha çok, bilinmeyen olayları anlatmak istiyorum. cengiz han dönemi öyle bal kaymak gibi geçen dönem de değil zaten. detaylıca bilinmeyen olayları anlatıcam dostlar.
öncelikle ister kabul edin ister etmeyin, çingis (yada yanlış olsa da cengiz diyelim) han ırki olarak türk değildir. ayrıca moğollar ile türklerin herhangi bir akrabalığı da yoktur, sadece kültürel anlamda vardır ırki olarak kan bağı söz konusu değildir. moğollar mongoloid kafa yapısına sahip olup, sarı ırktandır türkler ise brek. kafa yapısına sahip olmakla birlikte beyaz ırktandır.
evet şu yaygın yanlışlardan birine değinmek istiyorum; otrar faciası. bu facianın temel sebebini google da aratırsanız nedeninin o günkü harezmşah(dikkat edelim harzem değil harezm) sultanı alaaddin muhammed ve cengizin çin topraklarında gözü olması olarak aktarılır. bu tamamen saçmalıktır, bir kere alaeddin ile cengizin arası birazdan anlatacağım olaya kadar çok çok iyidir. hatta bu olaydan önce alaeddin cengize hediyeler yollamıştır kervan sürüsüyle. işte tam olarak olay da burada başlıyor zaten. bunu gören cengiz alaeddine hediye yollatıyor yaklaşık 450 kişilik bir kervan ile. her ilden kervana katılması için insan toplatıp yolluyor. bu kervan kürk yolu (ipek ve baharat yoluyla birlikte en önemli 3 yoldan biridir, sibirya tarafından çin bölgesine kadar özellikle samurdan yapılmış kürkler ithal edilirdi) hattının bir kısmından geçerek otrar şehrine vardığı zaman şehrin valisi (inalçuk) bu kervanı karşılıyor. kaderin cilvesi mi desek yoksa böyle vaziyetin içine mi desek bilinmez ama inalçuk bu kervanda daha önce tanıdığı bir hintliyi görüyor. bu adamdan haz almadığı gerekçesiyle bütün kervanı tutuklatıyor. inalçuk harezmşah(alaeddin)'a haber salıp olayı anlatıyor. harezmşah ise derhal bu 450 kişilik ekibin öldürülmesini emrediyor. tam olarak olay burada başlıyor ve inalçuk(bir diğer ismi gayır han'dır) 449 kişiyi öldürüyor. fark ettiyseniz 450 demedim 449 dedim çünkü burdan bir kişi kaçıyor. ve bu olayı cengize haber ediyor. cengiz bu haberi alınca 3 gün yas tutuyor ve şu sözleri sarf ediyor; "ölen her bir adamımın her saç teli için yüzbin (sayı daha fazla da olabilir) insan öldüreceğime göktanrı şahit olsun" şeklinde yemin ediyor. (hemen şunu belirtelim ki cengiz müslüman değil, göktanrıya inanıyor. ve yaygın bir inanışta müslümanlara acı çektirdiğidir. bu tamamen yanlış yani sonra ki zamanlarda evet müslüman öldürüyor ama müslüman olduğu için değil, cengiz yanlış yapan adamın yada doğru yapan adamın dinine bakmaz, asla din için birini öldürmemiştir). cengiz bu olaydan sonra (not: cengiz sefere çıkmadan zapt etmeye gittiği şehirlere haber salardı, "geliyorum hazırlan" şeklinde) alaeddine haber salmıştır. otrar kalesi 5 ay kadar dayanıyor fakat açlıktan ötürü teslim olmuştur. daha sonrasını belki duymuşsunuzdur. nitekim ibn battuta o gün ceyhun nehrinin tamamen kırmızı aktığını söyler.
otrar faciası bu şekildedir. daha sonra semerkant olayları vs var ama değinirsem entry çok uzar. sonrasında alaeddin ölünce yerine celaleddin harezmşah geçecek. bunla alakalı bir nehir olayı vardır. cengiz celaleddini indus nehrine (bu nehir 5 koldan beslenir ve pasifiğe akar çok müthiş bir hızla aktığı için insanın hayatta kalması imkansızdır, 80 metredir. kelime anlamlarını burada anlatıp kafa şişirmeyelim)kadar kovalar ancak celaleddin nehri dakikalar içinde geçmiştir ve cengiz han hayretler içinde bu olayı izlemiştir. sonra çok ünlü olan o sözünü söyler: "tanrı her babaya böyle evlat bahsetsin, celaleddini affettim" demiştir.
şimdi şunu bilelim ki cengiz han çok güçlü bir imparatorluk kuramadı, evet kuramadı çünkü imparatorlukta güçlü olan tek şey cengiz handır. dolayısıyla moğol imparatorluğu öyle dıştan bakıldığı kadar sorunsuz, çok güçlü bir devlet değildir. sürekli isyanlar vardır bunun nedeni ise sadece savaşarak toprak almayı amaçlayan bir mantığın, imparatorluğun merkezinde yer almasıdır. zaten somut bir kurum, yapıda yoktu.
yine neredeyse herkesin aynı fikirde olduğu bir olayda cengizin yenilgisiz olması olayıdır. ama cengiz han yenilmiştir, hemde 1-2 defa değil gerçek manada hezimete uğradığı savaşlar vardır. mesela hindistan sınırlarından geçerken himalaya tepelerinde bulunan kaleleri tahrip etme emri vermiştir, ama savaşa bizzat katılsa da kale moğol kuvvetlerini şiddetli bir biçimde yenmiştir. ha elbette sonunda cengiz o kaleleri almıştır bunda bir problem yok. yine moğol kuvvetleri, merv'de celaleddinin kaçtığını gören kuvvetlerin ayaklanması ve başlarına harezmşah komutanı küstegin pehlivan'ın geçmesiyle de bir kez daha yenilmiştir. hatta bu ordu daha sonra buharaya kadar yürüyüp moğol valisini öldürmüş, orduyu dağıtmıştır. daha sonra karaca noyan tarafından merv yeniden alınacaktır moğollar tarafından, hatta ilk alındığından daha fazla tahrip edilmiştir.
ticaret konusunda da moğollar oldukça titizdir. mesela kervanlarına asla saldırı yapılmamıştır. çünkü yapan adamlar biliyorlar ki bunun sonucu sadece ölüm değil adeta bir kıyımdır. buralarda yine cengizin ordusuna bağlı karakçi bekçileri bulunuyordu. böylelikle ticarette bir sıkıntı yaşamamışlardı, karakçi bekçileri aynı zamanda istihbaratı da sağlıyordu.
ilginç bir olayda cengiz ve ç'ang 'ç'un arasında geçen iksir olayıdır. ç'un maveraünnehir’de yada semerkantta bulunduğu esna da cengiz tarafından çağırılmıştır. cengiz ç'un'a ölümsüzlük iksiri konusunda sorular sorup böyle birşey istiyor kendisinden(bu tercümanlığı vali olan taişi üstleniyor belki cengizin çince bildiğini sanabilirsiniz). ancak ç'un böyle birşey olmadığını fakat insan ömrünü uzatan şeylerin olduğundan bahseder. cengiz 65 yaşında olmasındanmıdır bilinmez ama hayal kırıklığına uğrar ama bunu belli etmiyor. daha sonra ç'un cengize, avcılığı ve içkileri bırakması konusunda tavsiyeler veriyor(birçok tavsiyesi var ama anlamanız için 2 örnek verdim). cengiz av sırasında 2 defa attan düşüyor ilkinde askerleri sayesinde, yaban domuzunun saldırısından kurtarılıyor, ölümden dönüyor. fakat ikincisinde çok yaşlı olduğundan attan düştüğünde ölüyor.
cengizin karısı börte barbarlar tarafından kaçırılmıştır hemde birden fazla. cengizin cuci, çağatay,ögeday ve tuluy adında oğulları vardır ama size ilginç bir bilgi vermek istiyorum, cuci ilk oğludur ama kendisinden olmayabilir bu yüzden cucinin fazla yanında kalmasını istemezdi. börte kaçırıldığı sırada hamile değildi ama kurtarıldığı esna da doğum yapmak üzereydi dolayısıyla cengiz bunu biliyor ve cuciyi yanında fazla tutmak istemiyordu. cengiz 1225 te oğullarıyla moğolistana dönmüştür ama cuci hariç. cuci bozkırı çok sevdiğinden imparatorluğun bozkır topraklarında kalmıştır. cuciye kuzeyi alması için en önemli iki komutanı sübüdey ve cebe'yi yardım için yollasa da cuci başarısız olmuştur. bundan dolayı cengiz cucuiyi huzuruna çağırmış, cuci hastayım diyerek gitmemiştir. burada 2 işgüzar adam cengize cucinin sürekli avda olduğunu belirtmiştir. cengiz olaya sinirlenip cucinin üzerine yürümüş ama cuci cengiz yoldayken çağatay han tarafından zehirlenerek öldürülmüştür(bu kesin değil ama muhtemeldir).sebebi ise cuci babasını av halindeyken öldürmek için müslümanlar ile ittifak yapmayı göze almıştı fakat çağatay bunu duyunca zehirletmiştir. 1227 yılında muhtemelen 40 yaşındayken ölmüştür. cuci şüpheci bir kişiydi bu yüzden cengiz sürekli seferlere önce onu yollardı amacı yanında olmamasıydı.
cengiz okuma yazmaz bilmezdi bu yüzden bütün bulduğu kitapları yaktırmıştır. ona göre kitap saçmadır bundan dolayı kitaplardan hiç haz almamıştır.
cengiz han yıllarca tunguzlar tarafından kafeste sergilenmiştir. buda çok çok önemli bir bilgidir. yaygın bir bilgi mi bilemiyorum
cucinin ölümünden 6 ay sonra 72 yaşındayken kendisi de ölmüştür(attan düşerek). halk galeyana gelmesin diye mumyalanmıştır(bunun türk örnekleri de vardır; sultan alparslan, kanununi sultan süleyman, atatürk gibi. ama mumyalama derken aklınıza mısırda ki gelmesin bu mumyalama daha çok cesedi korumak adına yapılır ve iç organlar hatta muhtemelen beyin dahi çıkarılırdı. atatürkte iğne kullanılmıştır.). cengizin mezarı konusuna değinmeme gerek yoktur heralde nitekim en çok bilineni o.
peki hiç imparatorluğun varisi kim diye düşündünüz mü? cengiz ölürken ne askeri anlamda müthiş kabiliyetleri olan tuluyu, ne de kanunlar konusunda çok titiz olan çağatayı seçmiştir. cuci zaten öldü demiştik, cengiz varis olarak kesinlikle ögedayı seçmiştir sebebi ise ögedayın çok naif ve adaletli, her konuda kabiliyetli olmasıdır.
entry de birçok eksik var bilerek anlatmadığım çok konu var ama en başta belirttiğim gibi fazla bilinmeyen olayları değinmek istedim efendim.
öncelikle ister kabul edin ister etmeyin, çingis (yada yanlış olsa da cengiz diyelim) han ırki olarak türk değildir. ayrıca moğollar ile türklerin herhangi bir akrabalığı da yoktur, sadece kültürel anlamda vardır ırki olarak kan bağı söz konusu değildir. moğollar mongoloid kafa yapısına sahip olup, sarı ırktandır türkler ise brek. kafa yapısına sahip olmakla birlikte beyaz ırktandır.
evet şu yaygın yanlışlardan birine değinmek istiyorum; otrar faciası. bu facianın temel sebebini google da aratırsanız nedeninin o günkü harezmşah(dikkat edelim harzem değil harezm) sultanı alaaddin muhammed ve cengizin çin topraklarında gözü olması olarak aktarılır. bu tamamen saçmalıktır, bir kere alaeddin ile cengizin arası birazdan anlatacağım olaya kadar çok çok iyidir. hatta bu olaydan önce alaeddin cengize hediyeler yollamıştır kervan sürüsüyle. işte tam olarak olay da burada başlıyor zaten. bunu gören cengiz alaeddine hediye yollatıyor yaklaşık 450 kişilik bir kervan ile. her ilden kervana katılması için insan toplatıp yolluyor. bu kervan kürk yolu (ipek ve baharat yoluyla birlikte en önemli 3 yoldan biridir, sibirya tarafından çin bölgesine kadar özellikle samurdan yapılmış kürkler ithal edilirdi) hattının bir kısmından geçerek otrar şehrine vardığı zaman şehrin valisi (inalçuk) bu kervanı karşılıyor. kaderin cilvesi mi desek yoksa böyle vaziyetin içine mi desek bilinmez ama inalçuk bu kervanda daha önce tanıdığı bir hintliyi görüyor. bu adamdan haz almadığı gerekçesiyle bütün kervanı tutuklatıyor. inalçuk harezmşah(alaeddin)'a haber salıp olayı anlatıyor. harezmşah ise derhal bu 450 kişilik ekibin öldürülmesini emrediyor. tam olarak olay burada başlıyor ve inalçuk(bir diğer ismi gayır han'dır) 449 kişiyi öldürüyor. fark ettiyseniz 450 demedim 449 dedim çünkü burdan bir kişi kaçıyor. ve bu olayı cengize haber ediyor. cengiz bu haberi alınca 3 gün yas tutuyor ve şu sözleri sarf ediyor; "ölen her bir adamımın her saç teli için yüzbin (sayı daha fazla da olabilir) insan öldüreceğime göktanrı şahit olsun" şeklinde yemin ediyor. (hemen şunu belirtelim ki cengiz müslüman değil, göktanrıya inanıyor. ve yaygın bir inanışta müslümanlara acı çektirdiğidir. bu tamamen yanlış yani sonra ki zamanlarda evet müslüman öldürüyor ama müslüman olduğu için değil, cengiz yanlış yapan adamın yada doğru yapan adamın dinine bakmaz, asla din için birini öldürmemiştir). cengiz bu olaydan sonra (not: cengiz sefere çıkmadan zapt etmeye gittiği şehirlere haber salardı, "geliyorum hazırlan" şeklinde) alaeddine haber salmıştır. otrar kalesi 5 ay kadar dayanıyor fakat açlıktan ötürü teslim olmuştur. daha sonrasını belki duymuşsunuzdur. nitekim ibn battuta o gün ceyhun nehrinin tamamen kırmızı aktığını söyler.
otrar faciası bu şekildedir. daha sonra semerkant olayları vs var ama değinirsem entry çok uzar. sonrasında alaeddin ölünce yerine celaleddin harezmşah geçecek. bunla alakalı bir nehir olayı vardır. cengiz celaleddini indus nehrine (bu nehir 5 koldan beslenir ve pasifiğe akar çok müthiş bir hızla aktığı için insanın hayatta kalması imkansızdır, 80 metredir. kelime anlamlarını burada anlatıp kafa şişirmeyelim)kadar kovalar ancak celaleddin nehri dakikalar içinde geçmiştir ve cengiz han hayretler içinde bu olayı izlemiştir. sonra çok ünlü olan o sözünü söyler: "tanrı her babaya böyle evlat bahsetsin, celaleddini affettim" demiştir.
şimdi şunu bilelim ki cengiz han çok güçlü bir imparatorluk kuramadı, evet kuramadı çünkü imparatorlukta güçlü olan tek şey cengiz handır. dolayısıyla moğol imparatorluğu öyle dıştan bakıldığı kadar sorunsuz, çok güçlü bir devlet değildir. sürekli isyanlar vardır bunun nedeni ise sadece savaşarak toprak almayı amaçlayan bir mantığın, imparatorluğun merkezinde yer almasıdır. zaten somut bir kurum, yapıda yoktu.
yine neredeyse herkesin aynı fikirde olduğu bir olayda cengizin yenilgisiz olması olayıdır. ama cengiz han yenilmiştir, hemde 1-2 defa değil gerçek manada hezimete uğradığı savaşlar vardır. mesela hindistan sınırlarından geçerken himalaya tepelerinde bulunan kaleleri tahrip etme emri vermiştir, ama savaşa bizzat katılsa da kale moğol kuvvetlerini şiddetli bir biçimde yenmiştir. ha elbette sonunda cengiz o kaleleri almıştır bunda bir problem yok. yine moğol kuvvetleri, merv'de celaleddinin kaçtığını gören kuvvetlerin ayaklanması ve başlarına harezmşah komutanı küstegin pehlivan'ın geçmesiyle de bir kez daha yenilmiştir. hatta bu ordu daha sonra buharaya kadar yürüyüp moğol valisini öldürmüş, orduyu dağıtmıştır. daha sonra karaca noyan tarafından merv yeniden alınacaktır moğollar tarafından, hatta ilk alındığından daha fazla tahrip edilmiştir.
ticaret konusunda da moğollar oldukça titizdir. mesela kervanlarına asla saldırı yapılmamıştır. çünkü yapan adamlar biliyorlar ki bunun sonucu sadece ölüm değil adeta bir kıyımdır. buralarda yine cengizin ordusuna bağlı karakçi bekçileri bulunuyordu. böylelikle ticarette bir sıkıntı yaşamamışlardı, karakçi bekçileri aynı zamanda istihbaratı da sağlıyordu.
ilginç bir olayda cengiz ve ç'ang 'ç'un arasında geçen iksir olayıdır. ç'un maveraünnehir’de yada semerkantta bulunduğu esna da cengiz tarafından çağırılmıştır. cengiz ç'un'a ölümsüzlük iksiri konusunda sorular sorup böyle birşey istiyor kendisinden(bu tercümanlığı vali olan taişi üstleniyor belki cengizin çince bildiğini sanabilirsiniz). ancak ç'un böyle birşey olmadığını fakat insan ömrünü uzatan şeylerin olduğundan bahseder. cengiz 65 yaşında olmasındanmıdır bilinmez ama hayal kırıklığına uğrar ama bunu belli etmiyor. daha sonra ç'un cengize, avcılığı ve içkileri bırakması konusunda tavsiyeler veriyor(birçok tavsiyesi var ama anlamanız için 2 örnek verdim). cengiz av sırasında 2 defa attan düşüyor ilkinde askerleri sayesinde, yaban domuzunun saldırısından kurtarılıyor, ölümden dönüyor. fakat ikincisinde çok yaşlı olduğundan attan düştüğünde ölüyor.
cengizin karısı börte barbarlar tarafından kaçırılmıştır hemde birden fazla. cengizin cuci, çağatay,ögeday ve tuluy adında oğulları vardır ama size ilginç bir bilgi vermek istiyorum, cuci ilk oğludur ama kendisinden olmayabilir bu yüzden cucinin fazla yanında kalmasını istemezdi. börte kaçırıldığı sırada hamile değildi ama kurtarıldığı esna da doğum yapmak üzereydi dolayısıyla cengiz bunu biliyor ve cuciyi yanında fazla tutmak istemiyordu. cengiz 1225 te oğullarıyla moğolistana dönmüştür ama cuci hariç. cuci bozkırı çok sevdiğinden imparatorluğun bozkır topraklarında kalmıştır. cuciye kuzeyi alması için en önemli iki komutanı sübüdey ve cebe'yi yardım için yollasa da cuci başarısız olmuştur. bundan dolayı cengiz cucuiyi huzuruna çağırmış, cuci hastayım diyerek gitmemiştir. burada 2 işgüzar adam cengize cucinin sürekli avda olduğunu belirtmiştir. cengiz olaya sinirlenip cucinin üzerine yürümüş ama cuci cengiz yoldayken çağatay han tarafından zehirlenerek öldürülmüştür(bu kesin değil ama muhtemeldir).sebebi ise cuci babasını av halindeyken öldürmek için müslümanlar ile ittifak yapmayı göze almıştı fakat çağatay bunu duyunca zehirletmiştir. 1227 yılında muhtemelen 40 yaşındayken ölmüştür. cuci şüpheci bir kişiydi bu yüzden cengiz sürekli seferlere önce onu yollardı amacı yanında olmamasıydı.
cengiz okuma yazmaz bilmezdi bu yüzden bütün bulduğu kitapları yaktırmıştır. ona göre kitap saçmadır bundan dolayı kitaplardan hiç haz almamıştır.
cengiz han yıllarca tunguzlar tarafından kafeste sergilenmiştir. buda çok çok önemli bir bilgidir. yaygın bir bilgi mi bilemiyorum
cucinin ölümünden 6 ay sonra 72 yaşındayken kendisi de ölmüştür(attan düşerek). halk galeyana gelmesin diye mumyalanmıştır(bunun türk örnekleri de vardır; sultan alparslan, kanununi sultan süleyman, atatürk gibi. ama mumyalama derken aklınıza mısırda ki gelmesin bu mumyalama daha çok cesedi korumak adına yapılır ve iç organlar hatta muhtemelen beyin dahi çıkarılırdı. atatürkte iğne kullanılmıştır.). cengizin mezarı konusuna değinmeme gerek yoktur heralde nitekim en çok bilineni o.
peki hiç imparatorluğun varisi kim diye düşündünüz mü? cengiz ölürken ne askeri anlamda müthiş kabiliyetleri olan tuluyu, ne de kanunlar konusunda çok titiz olan çağatayı seçmiştir. cuci zaten öldü demiştik, cengiz varis olarak kesinlikle ögedayı seçmiştir sebebi ise ögedayın çok naif ve adaletli, her konuda kabiliyetli olmasıdır.
entry de birçok eksik var bilerek anlatmadığım çok konu var ama en başta belirttiğim gibi fazla bilinmeyen olayları değinmek istedim efendim.
devamını gör...
24.
annesi tatar türkü, babası moğoldur. ancak annesi ne kadar türk olsa da temüçin moğol geleneklerine sıkı sıkıya bağlı bir biçimde yetişmiştir.
babasi yesügey annesi höelin olan temüçin, onon nehri kıyısında, bir kadın şamanın ebeliğinde doğmuştur. kadın şamanın kehanetine göre küçük temüçin ileride çok kan dökecek ve çok güçlü olacaktı. doğum tarihine gelirsek cengiz han'ın doğum tarihi biraz tartışmalıdır. arap ve iran kaynaklarında temüçin'in tam doğum tarihi 26 ocak 1155'tir. çin kaynaklarında ise 1155 ile 1167 arasında bir yılda doğmuştur.
çocukluğunda çok iyi arkadaşlıklar edinen temüçin buna karşın çok acımasızdı ve üvey kardeşi bekter'i bir av sırasında anlaşmazlıktan hemen öldürdü ve tezcanlı, katı bir lider olacağının sinyallerini burada vermeye başladı. gençliğinde pek çok moğol kabilesi ile cenk eden temüçin bir moğol kabilesi olan tayciutlar tarafından esir alındı. çetin işkenceler gören temüçin boynuna köpek tasması takılarak onuru çiğnendi tayciut kabilesinin halkına teşhir edildi. bu esaretten başındaki bekçinin zayıf bir anını kollayarak kurtuldu ve onon nehri kıyılarına koşmaya başladı. mecali kalmayan temüçin kıyı kenarında baygın yatıyordu. onu bulan sohan şira adında bir adam tarafından evine götürüldü. burada tedavi edildi. şira'nın ailesi temüçin'e çok iyi davrandı. ertesi gün şira'nın çadırına gelerek temüçin'i aradılar ancak bulamadılar. temüçin'e yolluk hazırlayan ve bir at veren sohan şira temüçin'in hayatı boyunca unutmayacağı bir iyilik yapmıştı ve çok ileride bunun mükafatını moğol imparatorlugunda bir general olarak alacaktı.
aradan 1 sene geçti. temüçin üvey kardeşi belgütay ile ava çıktığı sırada otlattıkları 8 at hırsızlar tarafından çalındı. temüçin elinde kalan tek at ile 2 gün hırsızları takip etti ancak yetişemedi ve kalan tek at artık yürüyemez oldu. yorgun düşen temüçin o sırada bughurçi adında genç bir çobana rastladı bu çoban temüçine at hırsızları meselesinde yardım etti ve 3 gün sonra at hırsızlarını buldular ve atları geri aldılar. temüçin bu iyiliğin karşılığı olarak bughurçi'ye atları bölüşmeyi teklif etti ancak babası varlıklı bir çoban olan bughurçi bu teklifi kabul etmedi, bu asil davranış karşısında çok etkilenen temüçin ileride kuracağı büyük imparatorlukta bughurçi'nin bu davranışını onu komutan yaparak mükafatlandıracaktı.
temüçin henüz yeni evlendiği karısı moğol kabilesi merkitler tarafından kaçırıldı. esaret altındaki börte pek çok eziyete maruz kaldı hatta börte'ye tecavüz edildiği iddia edilmektedir. temüçin, geçmişte babasının yakın dostu olan kerait kabilesinin lideri tuğrul han'dan bu konuda yardım istedi. temüçin'i himayesine alan tuğrul han merkitlere karşı cungar kabilesi şefi ve aynı zamanda temüçin'in kardeşi olan camuka ile ittifak yaptı. temüçin - tuğrul - camuka ittifakı meyvelerini verdi hem börte kurtarılmış hem de merkitlerin yükselişi önlenmişti.
1189'da temüçin kurultayda kağan seçildi ancak kağanlığını herkes tanımadı. tanımayanların en başında kan kardeşi camuka geliyordu. camuka taycutlar, tatarlar, merkitler, naymanlar ve oyradları hakimiyeti altına alarak temüçin'in üzerine yürüdü. savaş esnasında sinsi bir strateji izleyen camuka temüçin'i pusuya düşürmüş, temüçin yaralanmış ve kardeşi haiçun ile 70 nökeri camuka'nın eline tutsak düşmüştü. camuka bu 70 nökeri kaynayan kazanlara attırıp zalimce bir şekilde öldürdü, haiçun'un ise kellesini vurdu ve atının kuyruğuna bağladı. bunlar yaşanırken temüçin bir ok yarası almış ve yardımcısı celme tarafından iyileştirilmişti. kardeşi haiuçun'un ölüm haberini aldığında ise tepki vermemiştir. bunun sebebinin artık kan ve ölüme çok alışmasından ve artık hislerini yitirmeye başlamasından olduğu ileri sürülür. temüçin'in iyileşmesi askerleri arasında büyük bir sevinçle karşılanmış ve camuka'ya karşı intikam hırslarını tetiklemiştir. camuka ile yeniden savaşa giren temüçin savaştan galip ayrıldı savaş sonrası ise sohan şira yanında bir genç ile temüçin'in yanına geldi. bu genç önceki savaşta temüçin'in atını öldüren gençti ve adı jirkoydu. jirko temüçin'in karşısında açık bir sözle atını öldürdüğünü söyledi ve temüçin'e şu sözleri söyledi;
"eğer beni öldürürsen çürür giderim, ama bağışlarsan senin için ölüme atlar denizleri aşarım"
bu sözden etkilenen temüçin jirkoyu ayağı kaldırdı ve ona moğolcada okçu anlamına gelen cebe adını verdi ve ona bir beyaz at hediye etti. cebe noyan ileride rusya, türkistan ve iran'ı fethedecekti.
aradan 2 yıl geçti temüçin tuğrul han ile naymanlar üzerine bir sefere çıktı. nayman hükümdarı buyruk han tuğrul'un oğlu sangum'u esir aldı. buyruk han tam sangum'u öldüreceği gün temüçin ve nökerleri yetişti ve sangum'u kurtardı. temüçin tuğrul ile aralarındaki bağı kuvvetlendirmek için oğlu cuci'ye tuğrul'un kızını istedi ve sangum'a da kızlarından birini verecekti ama sangum kibir yaptı ve bunu istemedi temüçin ise bunu hoş karşılamadı. çünkü sangum temüçin'in kuyusunu kazıyordu ve babası tuğrul'u temüçin'e tuzak kurmaya ikna etti. yanlarına camuka'yı da aldılar ve bu ittifak ile temüçin'in üstüne yürüdüler. kerayitlerin de destek verdiği camuka ve tuğrul savaşta mağlup oldu. sangum ise seyisinin ihanetine uğradı lakin seyisinin ihaneti de ilginç bir biçimde temüçin tarafından verildi. temüçin sangum'un karısını ödüllendirirken öz hanına ihanet eden seyisini öldürdü.
camuka merkit ve nayman güçleriyle birleşerek bir kez daha temüçin'e karşı savaştı ancak yine kaybetti böylece nayman ve merkitler güçsüz düşerken camuka kan kardeşi temüçin'in eline esir düştü. camuka temüçine eşit düşmesine rağmen boyun eğmezken 5 yakın kılıç arkadaşı ona sırt çevirdi ve temüçin'in saflarına katıldılar. temüçin ise öz hanlarını satanlar yarın beni de satarlar diyerek 5 adamı öldürttü. camuka'ya ise yeniden arkadaş olma teklifi iletti ancak camuka yaptığı bunca şeyden sonra bunu reddetti ve kendisinin bir asile yakışır şekilde kanının dökülmeden öldürülmesini, cesedinin yüksek bir yere gömülerek saygıdan mahrum edilmemesini rica etti. temuçin’de senin hayatını bağışlamak istediğim hâlde bunu kabul etmiyorsun öyleyse seni kendi arzuna göre kanını akıtmadan öldürteceğim dedi ve boyun kemikleri kırılarak öldürülmesini emretti.
1206'daki kurultayda cengiz han unvanını alan temüçin'in kurduğu imparatorluk çin, japonya, hindistan, afganistan, türkistan, rusya, anadolu, iran, ırak, kudüs gibi pek çok yere hükmedecek ve büyük bir dehşet saçacaktı.
babasi yesügey annesi höelin olan temüçin, onon nehri kıyısında, bir kadın şamanın ebeliğinde doğmuştur. kadın şamanın kehanetine göre küçük temüçin ileride çok kan dökecek ve çok güçlü olacaktı. doğum tarihine gelirsek cengiz han'ın doğum tarihi biraz tartışmalıdır. arap ve iran kaynaklarında temüçin'in tam doğum tarihi 26 ocak 1155'tir. çin kaynaklarında ise 1155 ile 1167 arasında bir yılda doğmuştur.
çocukluğunda çok iyi arkadaşlıklar edinen temüçin buna karşın çok acımasızdı ve üvey kardeşi bekter'i bir av sırasında anlaşmazlıktan hemen öldürdü ve tezcanlı, katı bir lider olacağının sinyallerini burada vermeye başladı. gençliğinde pek çok moğol kabilesi ile cenk eden temüçin bir moğol kabilesi olan tayciutlar tarafından esir alındı. çetin işkenceler gören temüçin boynuna köpek tasması takılarak onuru çiğnendi tayciut kabilesinin halkına teşhir edildi. bu esaretten başındaki bekçinin zayıf bir anını kollayarak kurtuldu ve onon nehri kıyılarına koşmaya başladı. mecali kalmayan temüçin kıyı kenarında baygın yatıyordu. onu bulan sohan şira adında bir adam tarafından evine götürüldü. burada tedavi edildi. şira'nın ailesi temüçin'e çok iyi davrandı. ertesi gün şira'nın çadırına gelerek temüçin'i aradılar ancak bulamadılar. temüçin'e yolluk hazırlayan ve bir at veren sohan şira temüçin'in hayatı boyunca unutmayacağı bir iyilik yapmıştı ve çok ileride bunun mükafatını moğol imparatorlugunda bir general olarak alacaktı.
aradan 1 sene geçti. temüçin üvey kardeşi belgütay ile ava çıktığı sırada otlattıkları 8 at hırsızlar tarafından çalındı. temüçin elinde kalan tek at ile 2 gün hırsızları takip etti ancak yetişemedi ve kalan tek at artık yürüyemez oldu. yorgun düşen temüçin o sırada bughurçi adında genç bir çobana rastladı bu çoban temüçine at hırsızları meselesinde yardım etti ve 3 gün sonra at hırsızlarını buldular ve atları geri aldılar. temüçin bu iyiliğin karşılığı olarak bughurçi'ye atları bölüşmeyi teklif etti ancak babası varlıklı bir çoban olan bughurçi bu teklifi kabul etmedi, bu asil davranış karşısında çok etkilenen temüçin ileride kuracağı büyük imparatorlukta bughurçi'nin bu davranışını onu komutan yaparak mükafatlandıracaktı.
temüçin henüz yeni evlendiği karısı moğol kabilesi merkitler tarafından kaçırıldı. esaret altındaki börte pek çok eziyete maruz kaldı hatta börte'ye tecavüz edildiği iddia edilmektedir. temüçin, geçmişte babasının yakın dostu olan kerait kabilesinin lideri tuğrul han'dan bu konuda yardım istedi. temüçin'i himayesine alan tuğrul han merkitlere karşı cungar kabilesi şefi ve aynı zamanda temüçin'in kardeşi olan camuka ile ittifak yaptı. temüçin - tuğrul - camuka ittifakı meyvelerini verdi hem börte kurtarılmış hem de merkitlerin yükselişi önlenmişti.
1189'da temüçin kurultayda kağan seçildi ancak kağanlığını herkes tanımadı. tanımayanların en başında kan kardeşi camuka geliyordu. camuka taycutlar, tatarlar, merkitler, naymanlar ve oyradları hakimiyeti altına alarak temüçin'in üzerine yürüdü. savaş esnasında sinsi bir strateji izleyen camuka temüçin'i pusuya düşürmüş, temüçin yaralanmış ve kardeşi haiçun ile 70 nökeri camuka'nın eline tutsak düşmüştü. camuka bu 70 nökeri kaynayan kazanlara attırıp zalimce bir şekilde öldürdü, haiçun'un ise kellesini vurdu ve atının kuyruğuna bağladı. bunlar yaşanırken temüçin bir ok yarası almış ve yardımcısı celme tarafından iyileştirilmişti. kardeşi haiuçun'un ölüm haberini aldığında ise tepki vermemiştir. bunun sebebinin artık kan ve ölüme çok alışmasından ve artık hislerini yitirmeye başlamasından olduğu ileri sürülür. temüçin'in iyileşmesi askerleri arasında büyük bir sevinçle karşılanmış ve camuka'ya karşı intikam hırslarını tetiklemiştir. camuka ile yeniden savaşa giren temüçin savaştan galip ayrıldı savaş sonrası ise sohan şira yanında bir genç ile temüçin'in yanına geldi. bu genç önceki savaşta temüçin'in atını öldüren gençti ve adı jirkoydu. jirko temüçin'in karşısında açık bir sözle atını öldürdüğünü söyledi ve temüçin'e şu sözleri söyledi;
"eğer beni öldürürsen çürür giderim, ama bağışlarsan senin için ölüme atlar denizleri aşarım"
bu sözden etkilenen temüçin jirkoyu ayağı kaldırdı ve ona moğolcada okçu anlamına gelen cebe adını verdi ve ona bir beyaz at hediye etti. cebe noyan ileride rusya, türkistan ve iran'ı fethedecekti.
aradan 2 yıl geçti temüçin tuğrul han ile naymanlar üzerine bir sefere çıktı. nayman hükümdarı buyruk han tuğrul'un oğlu sangum'u esir aldı. buyruk han tam sangum'u öldüreceği gün temüçin ve nökerleri yetişti ve sangum'u kurtardı. temüçin tuğrul ile aralarındaki bağı kuvvetlendirmek için oğlu cuci'ye tuğrul'un kızını istedi ve sangum'a da kızlarından birini verecekti ama sangum kibir yaptı ve bunu istemedi temüçin ise bunu hoş karşılamadı. çünkü sangum temüçin'in kuyusunu kazıyordu ve babası tuğrul'u temüçin'e tuzak kurmaya ikna etti. yanlarına camuka'yı da aldılar ve bu ittifak ile temüçin'in üstüne yürüdüler. kerayitlerin de destek verdiği camuka ve tuğrul savaşta mağlup oldu. sangum ise seyisinin ihanetine uğradı lakin seyisinin ihaneti de ilginç bir biçimde temüçin tarafından verildi. temüçin sangum'un karısını ödüllendirirken öz hanına ihanet eden seyisini öldürdü.
camuka merkit ve nayman güçleriyle birleşerek bir kez daha temüçin'e karşı savaştı ancak yine kaybetti böylece nayman ve merkitler güçsüz düşerken camuka kan kardeşi temüçin'in eline esir düştü. camuka temüçine eşit düşmesine rağmen boyun eğmezken 5 yakın kılıç arkadaşı ona sırt çevirdi ve temüçin'in saflarına katıldılar. temüçin ise öz hanlarını satanlar yarın beni de satarlar diyerek 5 adamı öldürttü. camuka'ya ise yeniden arkadaş olma teklifi iletti ancak camuka yaptığı bunca şeyden sonra bunu reddetti ve kendisinin bir asile yakışır şekilde kanının dökülmeden öldürülmesini, cesedinin yüksek bir yere gömülerek saygıdan mahrum edilmemesini rica etti. temuçin’de senin hayatını bağışlamak istediğim hâlde bunu kabul etmiyorsun öyleyse seni kendi arzuna göre kanını akıtmadan öldürteceğim dedi ve boyun kemikleri kırılarak öldürülmesini emretti.
1206'daki kurultayda cengiz han unvanını alan temüçin'in kurduğu imparatorluk çin, japonya, hindistan, afganistan, türkistan, rusya, anadolu, iran, ırak, kudüs gibi pek çok yere hükmedecek ve büyük bir dehşet saçacaktı.
devamını gör...
25.
kendisine karşı savaşmak yerine camide allah'a, ''sen bizi cengizhan'ın gazabından koru rabbim.'' diyerek dua eden düşmanlarını
ne yapıyorsunuz burada? sorusunu sorduktan sonra yaktıran moğol hükümdarı.
aldığı cevabı beğenmiyor. beğenmediği cevapsa şu,
senin zulmünden korktuğumuz için allah'a dua ediyoruz. bu cevabı duyunca öfkelenen cengiz
yakın bunları emrini veriyor. düşmanı dahi olsa savaşmayan adama asla saygı duymuyor...
3.13 de murat bardakçının verdiği cevaba koptum yalnız...
ne kadar ince bir düşünüş... demiş..
devamını gör...
26.
aynı zamanda 1979 yılına ait bir eurovision şarkısının ismidir. geçenlerde tesadüfen karşılaştığım ve aşık olduğum şarkıdır.
devamını gör...
27.
yağmacı bir bedevi ile arasında hiçbir fark göremediğim moğol hükümdarı.
devamını gör...
28.
tarihin gördüğü en büyük katil ve tecavüzcüdür. yapılan bir araştırmaya göre bugün yaşayan her 200 erkekten biri doğrudan cengiz'in torunudur. bu oran moğolistan'da %10'a kadar çıkar. bunun nedeni cengiz'in işgal ettiği he köyde her kasabada her gün farklı bir kadına tecavüze etmesidir.
cengiz'in saldırıları sonucunda tahminen 40 milyon insan ölmüştür ki bu o günün dünya nüfusunun %11'i kadardır. iran'a saldırdığında orada bulunan harezmiler devletinin nüfusunun dörtte üçünü ortadan kaldırmıştır. cengiz korkusundan islam dünyasında yaşayan bilim insanları, astronomlar, doktorlar batıya, avrupa'ya kaçmışlar ve bu nedenle doğunun düşün iklimi çöle dönerken batıda rönesansın ilk kıvılcımları yanmaya başlamıştır.
cengiz'in saldırıları sonucunda tahminen 40 milyon insan ölmüştür ki bu o günün dünya nüfusunun %11'i kadardır. iran'a saldırdığında orada bulunan harezmiler devletinin nüfusunun dörtte üçünü ortadan kaldırmıştır. cengiz korkusundan islam dünyasında yaşayan bilim insanları, astronomlar, doktorlar batıya, avrupa'ya kaçmışlar ve bu nedenle doğunun düşün iklimi çöle dönerken batıda rönesansın ilk kıvılcımları yanmaya başlamıştır.
devamını gör...
29.
1162-1227 yılları arasında yaşamış, moğol imparatorluğunun kurucusu türk-moğol kağanı. cengiz'in gerçek adı temuçin'dir(timuçin). cengiz han, tarihte sevdiğim ve saygı duyduğum liderlerden birisi olup talkan ve curcan katliamlarıyla kılıç zoruyla müslüman olan türklerin intikamını bedevi araplardan çok fena almıştır. dünyanın en çevreci imparatoru seçilmiştir. başbuğ cengiz han'ın aziz hatıralarına saygıyla..
ilgili linkler:
1) hurriyet.com.tr/amp/dunya/c...
2) bilgeyik.com/cengiz-han-hak...
3) uqusturk.wordpress.com/2011...
4) cumhuriyet.com.tr/amp/haber...
ilgili linkler:
1) hurriyet.com.tr/amp/dunya/c...
2) bilgeyik.com/cengiz-han-hak...
3) uqusturk.wordpress.com/2011...
4) cumhuriyet.com.tr/amp/haber...
devamını gör...
30.
dünyanın literally anasını s*k*en tek birey.
allah cengiz bey hırsı ve azmi versin
ameno
allah cengiz bey hırsı ve azmi versin
ameno
devamını gör...
31.
o da geldi geçti herkesin devri biter dedirtendir.
devamını gör...
32.
talkan ve curcan katliamlarının intikamını almayan, dümdüz moğol hükümdar. bu intikam konusuna döneceğim ancak önce cengiz han'ın milliyetinden bahsedelim.
moğollar ve türkler bir zamanlar ortak bir kabileden/boydan ayrıldılar yüksek ihtimalle ancak; cengiz han'ın türk olduğu savı safsatadır. iki millet arasında dil, kültür ve yaşayış benzerlikleri vardır kabul ancak çoook çoook uzun zaman önce iki millet birbirinden ayrışmıştır. cengiz han; devlet teşkilatı, ordu yapısı, göçebe yaşam tarzı vs konularında kendinden önceki türk devletlerini (bkz: göktürkler, uygurlar) örnek almışsa da; bu durum salt olarak eski türk devletleri mükkoymuş olum biz bunu kullanalım şeklinde olmamıştır. o coğrafyanın tabii özellikleri bu yapıları o coğrafyada yaşayan kişilere default olarak getirmiştir. uçsuz bucaksız bozkırda, bir zamanlar beraber olarak yaşamış bu iki farklı milletin benzer yollar benimsemesi oldukça normal. koca bozkıra piyade ordusu ile çıkmayacaktı elbette cengiz. coğrafyanın getirdiği default özellik at, onlu sistem, disiplin,devlet yapısı. mete de aynı default özelliklere uydu, mukan kağan da, bilge kağan da, cengiz de. çin ve hindistan gibi dünyanın tarımsal üretim deposu olan iki koca coğrafyaya hakim değilseniz yerleşik hayat, piyade savaşçı, üst düzey diplomasi falan gibi şeylere pek ihtiyacınız yok arkadaşlar. öpe öpe bozkır yaşamını, dilini, devlet yapısını, ordusunu benimseyeceksiniz. bu konularda var olan benzerlikler üzerinden cengiz'i türk ilan etmek saçma.
bu konuda kaynak isteyenler; moğollar üzerine türkiye'nin en uzman akademisyenlerinden (bkz: osman özgüdenli)'nin tarihin arka odası yayınlarına bakabilir. yine kendisinin yazdığı (bkz: ortaçağ'da türkler, moğollar, iranlılar) kitabı ise ileri düzeyde okuma yapmak isteyenler için on numara bej yıldız kaynaktır.
gelelim katliam meselesine. evet türkler, iranlılar ve diğer bölge halkları emevi devletinin planlı ve sistematik bir kırımına maruz kaldı. ancak cengiz han'ın bu olaylardan yaklaşık 300 sene sonra çıkıp bu olayların intikamını alma duygusuyla hareket etmesini beklemek yanlış. cengiz han zaten harezmleri silkelerken bu coğrafyabile tanış olmuştı ve yine yukarda bahsettiğim paragraflarda yazan argümanlardan dolayı buralara ilerlemek zorundaydı/ilerleyecekti. nedenini merak ediyorsanız eğer;
(bkz: ekonomi)
(bkz: ticaret)
(bkz: ipek yolu)
(bkz: baharat yolu)
yani cengiz türklerin intikamını almak için ya da müslim kesmek için batıya doğru gitmedi. zaten yolunun üzerindeydi :) ayrıca talkan ve curcan katliamını yapan, kıtır kıtır masum kesen arapları kınayıp lanetlerken, gittiği coğrafyalarda kıtır kıtır başka milletlerden masumları, insanları kesen cengiz'i savunmak/övmek de nerden baksan tutarzı nereden baksan saçma. o dönemin şartları böyleydi. kim güçlü ise diğerini kesti. ama ben ne kuteybe'nin ne de cengiz'in din/millet kavramı ile böyle hareket ettiğini düşünmüyorum çünkü önlerinde çok daha duygusal sebepler (ekonomi) var idi. anca kılıf olarak bunları uydurmuşlardır.
bu arada; bu katliamlarla ilgili, dönemin şartları hakkında vs bilgi almak isteyenler de; yine çok değerli bir akademisyen olan (bkz: altay tayfun özcan) hocamızın (bkz: hazar kağanlığı ve etrafındaki dünya) kitabını okuyabilirler.
bu tarz konulardaki ilerleme ve fetih motivasyonunu milliyetçi saiklerle (cengiz'den sonra) yapan iki lider var tarihte. yani tabi ikiden fazladır muhtemelen ama bizim açımızdan iki kişi diyorum.
(bkz: hülagü han)
(bkz: timurlenk)
hülagü han; cengiz'n torunu ve iran coğfafyasında müteşekkil olmuş bir devletin hükümdarı. ırak ve anadolu coğrafyasına hükmetmek istemesi kaçınılmaz. ancak bağdat'ta yaptığı kıyım ve yıkım sadece savaş kazanmakla izah edilemez. dönemin tarihçilerinin yazdıklarında normal ötesi bir kıyım ve milliyetçi saiklerin devreye girdiği bariz. kaynak olarak yine osman özgüdenli hoca baz alınabilir.
timur'un ise yezid'in mezarına yaptıkları, arap coğrafyasındaki fütühatları, uç devlet olan ve gaza eden osmanlı ile başta mücadeleye girmek istememesi vb konular, kendi kafa yapısı vs bu motivasyonun kaynağında din, ırk, dil, intikam, milliyet vs olduğunu bizlere göstermektedir. kaynak isteyenler (bkz: cüneyt kanat) hocanın tarihin arka odası yayınlarına, youtube kanalına, makale ve kitaplarına bakabilirler.
ama hem timur da hem hülagü de ben olayın yalnızca din, dil, ırk, intikam olduğundan şüpheliyim. ikisinde de ekonomik ve ticari saikler de oldukça etkili idi, trust me.
velhasılkelam; tarih ve tarihi olaylar/şahıslar bizim bugünkü baktığımız pencereden değerlendirilmemeli. yoksa cengiz han için türktü ve türklerin intikamını aldı, iyi oldu arapları kesti vs gibi abuk bir düşünceye kapılabiliyorsunuz. yapmayın. ben de sevmem arapları ama biraz okuyunca olayların öyle olmadığını görüyorsunuz. göremediğiniz sürece de komik duruma düşüyorsunuz.
moğollar ve türkler bir zamanlar ortak bir kabileden/boydan ayrıldılar yüksek ihtimalle ancak; cengiz han'ın türk olduğu savı safsatadır. iki millet arasında dil, kültür ve yaşayış benzerlikleri vardır kabul ancak çoook çoook uzun zaman önce iki millet birbirinden ayrışmıştır. cengiz han; devlet teşkilatı, ordu yapısı, göçebe yaşam tarzı vs konularında kendinden önceki türk devletlerini (bkz: göktürkler, uygurlar) örnek almışsa da; bu durum salt olarak eski türk devletleri mükkoymuş olum biz bunu kullanalım şeklinde olmamıştır. o coğrafyanın tabii özellikleri bu yapıları o coğrafyada yaşayan kişilere default olarak getirmiştir. uçsuz bucaksız bozkırda, bir zamanlar beraber olarak yaşamış bu iki farklı milletin benzer yollar benimsemesi oldukça normal. koca bozkıra piyade ordusu ile çıkmayacaktı elbette cengiz. coğrafyanın getirdiği default özellik at, onlu sistem, disiplin,devlet yapısı. mete de aynı default özelliklere uydu, mukan kağan da, bilge kağan da, cengiz de. çin ve hindistan gibi dünyanın tarımsal üretim deposu olan iki koca coğrafyaya hakim değilseniz yerleşik hayat, piyade savaşçı, üst düzey diplomasi falan gibi şeylere pek ihtiyacınız yok arkadaşlar. öpe öpe bozkır yaşamını, dilini, devlet yapısını, ordusunu benimseyeceksiniz. bu konularda var olan benzerlikler üzerinden cengiz'i türk ilan etmek saçma.
bu konuda kaynak isteyenler; moğollar üzerine türkiye'nin en uzman akademisyenlerinden (bkz: osman özgüdenli)'nin tarihin arka odası yayınlarına bakabilir. yine kendisinin yazdığı (bkz: ortaçağ'da türkler, moğollar, iranlılar) kitabı ise ileri düzeyde okuma yapmak isteyenler için on numara bej yıldız kaynaktır.
gelelim katliam meselesine. evet türkler, iranlılar ve diğer bölge halkları emevi devletinin planlı ve sistematik bir kırımına maruz kaldı. ancak cengiz han'ın bu olaylardan yaklaşık 300 sene sonra çıkıp bu olayların intikamını alma duygusuyla hareket etmesini beklemek yanlış. cengiz han zaten harezmleri silkelerken bu coğrafyabile tanış olmuştı ve yine yukarda bahsettiğim paragraflarda yazan argümanlardan dolayı buralara ilerlemek zorundaydı/ilerleyecekti. nedenini merak ediyorsanız eğer;
(bkz: ekonomi)
(bkz: ticaret)
(bkz: ipek yolu)
(bkz: baharat yolu)
yani cengiz türklerin intikamını almak için ya da müslim kesmek için batıya doğru gitmedi. zaten yolunun üzerindeydi :) ayrıca talkan ve curcan katliamını yapan, kıtır kıtır masum kesen arapları kınayıp lanetlerken, gittiği coğrafyalarda kıtır kıtır başka milletlerden masumları, insanları kesen cengiz'i savunmak/övmek de nerden baksan tutarzı nereden baksan saçma. o dönemin şartları böyleydi. kim güçlü ise diğerini kesti. ama ben ne kuteybe'nin ne de cengiz'in din/millet kavramı ile böyle hareket ettiğini düşünmüyorum çünkü önlerinde çok daha duygusal sebepler (ekonomi) var idi. anca kılıf olarak bunları uydurmuşlardır.
bu arada; bu katliamlarla ilgili, dönemin şartları hakkında vs bilgi almak isteyenler de; yine çok değerli bir akademisyen olan (bkz: altay tayfun özcan) hocamızın (bkz: hazar kağanlığı ve etrafındaki dünya) kitabını okuyabilirler.
bu tarz konulardaki ilerleme ve fetih motivasyonunu milliyetçi saiklerle (cengiz'den sonra) yapan iki lider var tarihte. yani tabi ikiden fazladır muhtemelen ama bizim açımızdan iki kişi diyorum.
(bkz: hülagü han)
(bkz: timurlenk)
hülagü han; cengiz'n torunu ve iran coğfafyasında müteşekkil olmuş bir devletin hükümdarı. ırak ve anadolu coğrafyasına hükmetmek istemesi kaçınılmaz. ancak bağdat'ta yaptığı kıyım ve yıkım sadece savaş kazanmakla izah edilemez. dönemin tarihçilerinin yazdıklarında normal ötesi bir kıyım ve milliyetçi saiklerin devreye girdiği bariz. kaynak olarak yine osman özgüdenli hoca baz alınabilir.
timur'un ise yezid'in mezarına yaptıkları, arap coğrafyasındaki fütühatları, uç devlet olan ve gaza eden osmanlı ile başta mücadeleye girmek istememesi vb konular, kendi kafa yapısı vs bu motivasyonun kaynağında din, ırk, dil, intikam, milliyet vs olduğunu bizlere göstermektedir. kaynak isteyenler (bkz: cüneyt kanat) hocanın tarihin arka odası yayınlarına, youtube kanalına, makale ve kitaplarına bakabilirler.
ama hem timur da hem hülagü de ben olayın yalnızca din, dil, ırk, intikam olduğundan şüpheliyim. ikisinde de ekonomik ve ticari saikler de oldukça etkili idi, trust me.
velhasılkelam; tarih ve tarihi olaylar/şahıslar bizim bugünkü baktığımız pencereden değerlendirilmemeli. yoksa cengiz han için türktü ve türklerin intikamını aldı, iyi oldu arapları kesti vs gibi abuk bir düşünceye kapılabiliyorsunuz. yapmayın. ben de sevmem arapları ama biraz okuyunca olayların öyle olmadığını görüyorsunuz. göremediğiniz sürece de komik duruma düşüyorsunuz.
devamını gör...
33.
asıl adı temuçindir. 1206-1227 yılları arasında kendi oluşturduğu moğol imparatorluğunun ilk kağanıdır. önemli olan ve altın hanedana dahil olan 4 oğlu olmuştur : (büyükten küçüğe) cuci (hakkındaki piç iddiaları kubilay han'ın altın hanedana dahil olarak kabul etmesine kadar sürmüştür. ama oğlu batu ve berke han ise subutay'la beraber tüm rusya'yı ele geçirecek ve batıda macarları ve almanları yenerek moğolların batıdaki en uç noktasına ulaştıracaklardır.) , çağatay (hırçın , sert , dikkafalılığı ile bilinir . kendisinden sonra yönettiği topraklar çağatay ulusları olarak anılacaktır.) , ögeday (savaşcılık karakterinden ziyade renkli,rahat düşkün hayatıyla bilinir. çağatay cuci'yi cengiz han'dan sonra büyük han olarak tanımadığı için uzlaşı olarak 3. kardeş olmasına rağmen han olmuştur. yaptıklarından en önemlisi belkide karakurum şehirini kurmasıdır) , tulu ( kendisi çok etkin olmasa da karısı sorkhokthani ve oğulları ögeday'ın oğlu guyuk'u devirip yönetimi ele geçirecek ve mengü han'ı büyük han yapacaktır. mengü han ise moğol 2. dünya savaşı denen savaşı kardeşi hülagü han'ı batıya diğer kardeşi kubilayı ise güneye song hanedanı'nı işgale yollayarak başlatacaktır.
cengiz han'ın annesi hoelün normalde merkit geliniydi lakin o gün ki koşullarda bozkırda kız kaçırma denen bir olay vardı. yesügey hoelün'ü merkitlere gelin giderken ele geçirmiş ve birkaç kadınından biri yapmıştır.
babası borijinlerin lideriydi birçok siyasi denge içerisinde hayatta kalmaya çalışırken düşmanları tarafından zehirlenip öldürüldü. babası öldürdükten sonra ister üvey abisi begter , ister esaret yılları ve tabiki zorlu bozkır şartları derken zorlu bir hayat geçirmiş ve yoldaşlarıyla bu koşullarda yola devam etmiştir.
cengiz han ilk başlarda kan kardeşi camuka ile müttefikti zaten kaçırılan karısı börte'yi geri almasından bunu göreçeğiz. lakin zamanla beyaz kemik - siyah kemik (moğollarda bir soy tarz üstünlüğü iddası) muhabbeti yaparak camuka kendini üstün görmüş ve yolları ayrılmıştır. camuka cengiz han onu yenene kadar batı moğolistan'ı gürkan (hanların hanı) lakabıyla yönetmiştir.
cengiz han ile camuka hristiyan olan toğrıl hanın birer vasallarıydı aslında ama cengiz han çocukluğundan itibaren geçirdiği zorlu koşullardan ötürü ayakta kalmayı bilmiş ve ikisini de alt etmiştir.
cengiz han son olarak nayman kabilesinin lideri tayang hanıda yenerek moğolistan'da 1206'da yapılan kurultayla güçlü hükümdar anlamına gelen "cingiz han" unvanını da alarak moğolista'nın yegane yöneticisi oldu.
burada önemli olan nokta şudur : cengiz han ondan öncekilerden farklı olarak ne yaptı da moğolları bir araya toplayıp büyük han olabildi ?
bu soruya cevap verebilmek için o zamanki bozkırın ictimai koşullarını incelemek lazım.
öncelikle sen benim kabilemden misin ? hayır. o zaman düşmanımsın(ancak kurulan evlilikler ile bazı müttefiklikler sağlanabilirdi). bunun böyle olmasının nedeni şuydu : kurak , fazla malın zenginliğin olmadığı topraklar kabilelerin barışçıl bir biçimde üreyip yaşamasına izin veremezdi zaten yapılan savaşlar da gurur , kin vs. gibi şeylerden ziyade hayatta kalmak için yapılıyordu.
ikinci olarak bozkırda cengiz han'ın annesi ve karısı börte'de gördüğümüz gibi kadın kaçırma olayları ve bunun yanında yine hayvan çalma yaygındı. ve bu ikisi neredeyse hiç çezalandırılmıyordu. hele ki cengiz han'da gördüğümüzün aksine moğollar asla bir kadın için savaşmaz baskın zamanında kadınları ve değerli eşyaları düşman peşlerinden gelmesin diye bırakıp kaçarlardı. (aynı şeyi cengiz han'da yapmıştır.)
üçüncü olarak ise yukarıda dediğimiz gibi siyah kemik - beyaz kemik ayrımı yapıldığından kabiledeki aristokratlar genelde üstün durumda olur halkı ezerdi ve birleşmenin önündeki en önemli engel bunlardı.
cengiz han tüm moğolları bir araya toplamak için kısaca şu adımları gerçekleştirdi :
1- öncelikle ele geçirdiği kabilelerdeki aristokratları gözünün yaşına bakmadan öldürüyor ondan sonra kabileden bir çocuğu bakması için annesine vererek bir manevi bağ kuruyordu.
2-çıkardığı cengiz han yasalarında olduğu gibi herhangi bir şekilde kadın , hayvan vs. çalmayı, kaçırmayı yasaklamış ve büyük müeyyidelere tabi tutmuştur. herhangi bir moğolun köle olması kati suretle yasaklanmıştır. kadınların satılmasını yine cengiz han yasaklamıştır. yine zinayı topluma zararlı olarak gördüğü için yasakladı. son olarak tüm tebalarına din özgürlüğü tanımıştır.
3-önceden moğol askerleri yağmaya ve kadınlara dalıp düşman askerlerinin peşinden koşmazken cengiz han yeni bir yağma kanunu koymuştu bu kanuna göre : önce düşman tamamen yol edilecek ondan sonra da tüm yağma ölenlerin yakınları da olmak suretiyle eşit bölünecek ve hana pay verilecekti. cengiz han bu strateji ile düşmanlarını kendisine sonradan bela etmeden temizlemiş ve kabilelerin kendisine bağlanmasını kolaylaştırmıştır.
4- belkide en önemlilerinden biri onluk sisteme geçişidir. elbetteki onluk sistem metehan'a (türk'ün büyük başbuğuna selam olsun!) aittir. ama cengiz han bunu biraz farklı kullanmaya karar verir. savaşçılarını onar kişilik arban denilen gruplar halinde örgütledi. her gruptaki 10 kişi birbirinin kardeşi olacaktı en büyük kardeşin tüm kontrolü elinde tuttuğu bir ailede olduğu gibi bunun kişilik grupta en yaşlı erkek liderlik konumunda olacaktı ancak grup üyeleri liderlik için başka birini seçme hakkına sahipti . onar kişilik gruplar bir araya gelerek 100 kişilik bir zagunu oluşturuyorlardı ve yine aralarından biri lider seçiliyordu 10 zagunda bin kişilik bir minganı oluşturmaktaydı daha sonra 10 minganın bir araya gelmesiyle 10.000 kişilik bir tümeni oluşturacaktı. (cengiz han ilk han olduğunda 9 tümeni olduğu söylenir) ancak metehan sisteminden farklı olarak bu gruplaşma sadece askerlik müesesesi olarak değil aynı zamanda diğer tüm işleri yürütmek içinde geçerli olacaktı.
han seçildiği 44 yaşından öldüğü 65 yaşına kadar bir çok sefere çıkmış , bir çok ülke fethetmiştir. kendisinden sonra uygulanması sürecek cengiz han yasalarını koyarak asya'ya nizam koymuştur. daha sonra oğulları ve torunları birbirine düşüp birbirlerini yok edene kadar moğol egemenliği dünyada 100 yıldan fazla hayat bulmuştur.
cengiz han'ın han olmasındaki nedenleri açıklamakla (ki bence en önemli nokta budur çünkü geriye kalan fetihler zaten moğolların yüksek askeri dehası ve cengiz han'ın liderliğiyle ardı ardına gelmiştir) yetineceğiz. gerisini siyasi tarih olarak incelemek isteyen vikipedi'ye veyahut herhangi bir kaynağa bakabilir.
cengiz han'ın annesi hoelün normalde merkit geliniydi lakin o gün ki koşullarda bozkırda kız kaçırma denen bir olay vardı. yesügey hoelün'ü merkitlere gelin giderken ele geçirmiş ve birkaç kadınından biri yapmıştır.
babası borijinlerin lideriydi birçok siyasi denge içerisinde hayatta kalmaya çalışırken düşmanları tarafından zehirlenip öldürüldü. babası öldürdükten sonra ister üvey abisi begter , ister esaret yılları ve tabiki zorlu bozkır şartları derken zorlu bir hayat geçirmiş ve yoldaşlarıyla bu koşullarda yola devam etmiştir.
cengiz han ilk başlarda kan kardeşi camuka ile müttefikti zaten kaçırılan karısı börte'yi geri almasından bunu göreçeğiz. lakin zamanla beyaz kemik - siyah kemik (moğollarda bir soy tarz üstünlüğü iddası) muhabbeti yaparak camuka kendini üstün görmüş ve yolları ayrılmıştır. camuka cengiz han onu yenene kadar batı moğolistan'ı gürkan (hanların hanı) lakabıyla yönetmiştir.
cengiz han ile camuka hristiyan olan toğrıl hanın birer vasallarıydı aslında ama cengiz han çocukluğundan itibaren geçirdiği zorlu koşullardan ötürü ayakta kalmayı bilmiş ve ikisini de alt etmiştir.
cengiz han son olarak nayman kabilesinin lideri tayang hanıda yenerek moğolistan'da 1206'da yapılan kurultayla güçlü hükümdar anlamına gelen "cingiz han" unvanını da alarak moğolista'nın yegane yöneticisi oldu.
burada önemli olan nokta şudur : cengiz han ondan öncekilerden farklı olarak ne yaptı da moğolları bir araya toplayıp büyük han olabildi ?
bu soruya cevap verebilmek için o zamanki bozkırın ictimai koşullarını incelemek lazım.
öncelikle sen benim kabilemden misin ? hayır. o zaman düşmanımsın(ancak kurulan evlilikler ile bazı müttefiklikler sağlanabilirdi). bunun böyle olmasının nedeni şuydu : kurak , fazla malın zenginliğin olmadığı topraklar kabilelerin barışçıl bir biçimde üreyip yaşamasına izin veremezdi zaten yapılan savaşlar da gurur , kin vs. gibi şeylerden ziyade hayatta kalmak için yapılıyordu.
ikinci olarak bozkırda cengiz han'ın annesi ve karısı börte'de gördüğümüz gibi kadın kaçırma olayları ve bunun yanında yine hayvan çalma yaygındı. ve bu ikisi neredeyse hiç çezalandırılmıyordu. hele ki cengiz han'da gördüğümüzün aksine moğollar asla bir kadın için savaşmaz baskın zamanında kadınları ve değerli eşyaları düşman peşlerinden gelmesin diye bırakıp kaçarlardı. (aynı şeyi cengiz han'da yapmıştır.)
üçüncü olarak ise yukarıda dediğimiz gibi siyah kemik - beyaz kemik ayrımı yapıldığından kabiledeki aristokratlar genelde üstün durumda olur halkı ezerdi ve birleşmenin önündeki en önemli engel bunlardı.
cengiz han tüm moğolları bir araya toplamak için kısaca şu adımları gerçekleştirdi :
1- öncelikle ele geçirdiği kabilelerdeki aristokratları gözünün yaşına bakmadan öldürüyor ondan sonra kabileden bir çocuğu bakması için annesine vererek bir manevi bağ kuruyordu.
2-çıkardığı cengiz han yasalarında olduğu gibi herhangi bir şekilde kadın , hayvan vs. çalmayı, kaçırmayı yasaklamış ve büyük müeyyidelere tabi tutmuştur. herhangi bir moğolun köle olması kati suretle yasaklanmıştır. kadınların satılmasını yine cengiz han yasaklamıştır. yine zinayı topluma zararlı olarak gördüğü için yasakladı. son olarak tüm tebalarına din özgürlüğü tanımıştır.
3-önceden moğol askerleri yağmaya ve kadınlara dalıp düşman askerlerinin peşinden koşmazken cengiz han yeni bir yağma kanunu koymuştu bu kanuna göre : önce düşman tamamen yol edilecek ondan sonra da tüm yağma ölenlerin yakınları da olmak suretiyle eşit bölünecek ve hana pay verilecekti. cengiz han bu strateji ile düşmanlarını kendisine sonradan bela etmeden temizlemiş ve kabilelerin kendisine bağlanmasını kolaylaştırmıştır.
4- belkide en önemlilerinden biri onluk sisteme geçişidir. elbetteki onluk sistem metehan'a (türk'ün büyük başbuğuna selam olsun!) aittir. ama cengiz han bunu biraz farklı kullanmaya karar verir. savaşçılarını onar kişilik arban denilen gruplar halinde örgütledi. her gruptaki 10 kişi birbirinin kardeşi olacaktı en büyük kardeşin tüm kontrolü elinde tuttuğu bir ailede olduğu gibi bunun kişilik grupta en yaşlı erkek liderlik konumunda olacaktı ancak grup üyeleri liderlik için başka birini seçme hakkına sahipti . onar kişilik gruplar bir araya gelerek 100 kişilik bir zagunu oluşturuyorlardı ve yine aralarından biri lider seçiliyordu 10 zagunda bin kişilik bir minganı oluşturmaktaydı daha sonra 10 minganın bir araya gelmesiyle 10.000 kişilik bir tümeni oluşturacaktı. (cengiz han ilk han olduğunda 9 tümeni olduğu söylenir) ancak metehan sisteminden farklı olarak bu gruplaşma sadece askerlik müesesesi olarak değil aynı zamanda diğer tüm işleri yürütmek içinde geçerli olacaktı.
han seçildiği 44 yaşından öldüğü 65 yaşına kadar bir çok sefere çıkmış , bir çok ülke fethetmiştir. kendisinden sonra uygulanması sürecek cengiz han yasalarını koyarak asya'ya nizam koymuştur. daha sonra oğulları ve torunları birbirine düşüp birbirlerini yok edene kadar moğol egemenliği dünyada 100 yıldan fazla hayat bulmuştur.
cengiz han'ın han olmasındaki nedenleri açıklamakla (ki bence en önemli nokta budur çünkü geriye kalan fetihler zaten moğolların yüksek askeri dehası ve cengiz han'ın liderliğiyle ardı ardına gelmiştir) yetineceğiz. gerisini siyasi tarih olarak incelemek isteyen vikipedi'ye veyahut herhangi bir kaynağa bakabilir.
devamını gör...
34.
en fazla tanınan türk padişahlardan birisidir, genel olarak döneminde başarılı işlere imza attı.
devamını gör...
35.
herif mezarında ters döndü. koca cengiz han'a padişah dedi lan herif.
devamını gör...
36.
padişah mı hjdfljljfhjdzjcj aynen hatta islam halifesi hshgsdhalhd
marco polo bilgim bu kadar tşk.
marco polo bilgim bu kadar tşk.
devamını gör...
37.
"tarihte en çok kadını hamile bırakmış adam" olarak bilinen, 31 mayıs 1162 moğolistan doğumlu, ağustos 1227 çin ölümlü, moğol imparatorluğu'nun kurucusu ve ilk kağanı olan moğol hükümdar ve komutan.
doğum adı: temuçin. isminin ingilizcesi: genghis khan.
"tarihte en çok kadını hamile bırakmış adam" olarak bilinmesine karşın tek resmî karısı börte imiş. adam önüne gelene makine gibi saydırmış.
öyle ki hükümdarı olduğu moğol imparatorluğu; kuzey çin, moğolistan, orta asya'nın tamamı, harezm imparatorluğu ve iran'a kadar uzanmaktaymış. bu sınırların büyüklüğü ise yaklaşık 20-25 milyon km² (kilometrekare) imiş. inanılmaz rakamlar.
doğum adı: temuçin. isminin ingilizcesi: genghis khan.
"tarihte en çok kadını hamile bırakmış adam" olarak bilinmesine karşın tek resmî karısı börte imiş. adam önüne gelene makine gibi saydırmış.
öyle ki hükümdarı olduğu moğol imparatorluğu; kuzey çin, moğolistan, orta asya'nın tamamı, harezm imparatorluğu ve iran'a kadar uzanmaktaymış. bu sınırların büyüklüğü ise yaklaşık 20-25 milyon km² (kilometrekare) imiş. inanılmaz rakamlar.
devamını gör...
38.
hiç sevmem tarihin gördüğü en kanlı ve ilk faşistlerdendir.
devamını gör...
39.
sevenleri vardir. sevenleri sirf kendine turkum demis diye seviyolardir. baska aciklamasi olamaz. yoksa deccal bu adam
devamını gör...
40.
doğu medeniyetini yok ederek bugünkü hale getiren kişidir.
bir zamanlar harezmi, biruni, farabi, gazali, hayyam gibi daha ismini sayamadığım birçok bilim insanının itina ile temellerini attığı medeniyetin içinden geçmiştir. sonrasında doğu, skolastik düşüncenin derinliklerine hapsolmuş, o gün bugündür hala çıkamamıştır.
bir zamanlar harezmi, biruni, farabi, gazali, hayyam gibi daha ismini sayamadığım birçok bilim insanının itina ile temellerini attığı medeniyetin içinden geçmiştir. sonrasında doğu, skolastik düşüncenin derinliklerine hapsolmuş, o gün bugündür hala çıkamamıştır.
devamını gör...