determinizm

şartlarla alakalıdır. hırsızlık yapıyorsam bir sebebi vardırın bilimselcesi. bununla beraber yoksullukla fakirlikle suçun birbirileri ile korelasyonudur. fakirlik suça yatkınlık yaratır, bildiğin bir eğilim yaratır. o yüzden determizim bir bilimsel görüştür. hatta evrenin en temel kanunu bile olabilir. çünkü şartların zorlayıcı bir hali var ...

(bkz: belirlenimcilik)

adi ustunde, her seyin ama her seyin fizik yasalarinca belirli oldugunu ve her şeyin teorisini* kullaninca her seyin tahmin edilebilecegini savunur.* ve bu da irade kavramini devre disi birakir. yani fizik yasalari ile ne zaman, nerede, ne yapacagimiz belirlenmiştir. fizik yasalarini nesnel ve evrensel, somut olarak kabul eder yani bir seylerden ayri olarak ve degismeyecek olarak fizik yasalari bir yerde dururlar. nedensellik ile iliskili olmasina karsin nedensellik demek degildir.

ote yandan fizik yasalari pek tabii kafamizda var ettigimiz seylerdir ve bence ayri olarak bir yerde yoklardir. bilim surekli gelisir ve ne kimse bir doga yasasi koymustur ne de kendiliginden bu yasalar nesnel olarak vardir. her seyin teorisi gibi bir teori yapilmaya calisilinca olacak sey ya pratikte bir turlu calisamamasi ya da isik hizinin gecilemeyeceginin matematiksel olarak kanitlanmasi gibi boyle bir teorinin var edilemeyeceginin kanitlanmasi olacaktir. doga oldukca komplikedir ve bir bilinci yoktur, onu var eden bir bilinc de yoktur. biz, tum bilgileri, soyutlari kafamizda var ederiz. cok guvendigimiz ve kesin gozuyle baktigimiz matematik bile boyledir. bana bir tane "bir" gosterebilir misiniz doğada? bir elma değil, "bir". bir sey gosterin ve o "bir" olsun. tebesir tozu göstermeyin, o "bir" değil! bir elma da gosteremezsiniz aslinda pratikte. tüm elmalar birbirinden farklidir, bütün elmalari ayni olarak idealize edip bir elma göstermek imkânsızdır.

"coğrafya kaderdir" şeklindeki argüman. tek bir yapısal faktörün her şeyi belirlediğine inanıp istisnaya yer vermemek.

kadercilik/ fatalizm yaklaşımına benzer biçimdedir, her şeyin önceden belli olduğunu ve değiştirilemeyeceğini salık verir.

determinizme göre özgür irade sadece yanılsamadır, her hareket önceden belirlenmiştir. insan ise ölene kadar bir kukla olarak kalır, çünkü ne zaman öleceğini bilmekten bile acizdir.

evreninin işleyişinin, evrende gerçekleşen olayların çeşitli bilimsel yasalarla, örneğin fizik yasaları ile, belirlenmiş olduğunu ve bu belirlenmiş olayların gerçekleşmelerinin zorunlu olduğunu öne süren öğretidir.

özgürlük, genellikle kendi kararlarımızı serbestçe alabilmemiz olarak anlaşılır. bu kavram, felsefi düşüncenin en merkezi ve tartışmalı meselelerinden biridir. determinizm ise, her olayın, dahil olduğu koşullar ve doğanın kanunları çerçevesinde kaçınılmaz olarak gerçekleştiği fikrini savunur. bu ikili arasındaki gerilim, insanın kendi kaderini kontrol etme yeteneğine dair temel soruları beraberinde getirir.

bazı felsefeciler, determinizmi savunarak, evrendeki her olayın bir nedeni olduğunu ve bu nedenler zincirinin insan davranışlarını da kapsadığını öne sürerler. bu görüşe göre, özgür irade bir yanılsamadan ibarettir çünkü insanlar da dahil olmak üzere evrendeki her şey, belirli yasalar çerçevesinde hareket eder. örneğin spinoza, her şeyin tanrı'nın sonsuz doğasının bir ifadesi olarak görülmesi gerektiğini savunarak determinizmi bir teolojik çerçevede ele almıştır.

öte yandan, bazı felsefeciler özgür iradenin varlığını savunurlar. özgür iradeyi savunanlar, insanların kendi seçimlerini yapma kapasitesine sahip olduğunu ve bu seçimlerin bireyin ahlaki sorumluluğunun temelini oluşturduğunu ileri sürerler. örneğin, jean-paul sartre gibi varoluşçu filozoflar, insanın kendi özünü yaratma gücüne sahip olduğunu ve "varlık" ile "hiçlik" arasındaki boşlukta özgürlüğün filizlendiğini öne sürerler.

belki sizlerin de aklına geldiği üzere, determinizm ile özgürlük arasında bir uzlaşma mümkün müdür? bu soruya verilen bir cevap, "uyumlu determinizm" veya diğer adı ile "yumuşak determinizm"dir. türkçe literatürde daha çok "yumuşak determenizm" tercih ediliyor. bu görüşe göre, determinizm ve özgürlük birbiriyle çelişmez; çünkü özgürlük, determinizmin belirlediği sınırlar içinde kendi eylemlerimizi seçebilmektir. bu fikri savunan filozoflar arasında david hume gibi isimler yer alır. hume, insanın karakteri ve tercihleri gibi iç faktörlerin de nedenler zincirinin bir parçası olduğunu ancak bu durumun bireyin özgür iradesini ortadan kaldırmadığını öne sürer.

bana kalırsa, ben de bir miktar hume gibi düşünüyorum:
bir yandan, bilim, kader* ve neden-sonuç ilişkisine dayanan bir dünya görüşüne sahibiz; öte yandan ise, kendi seçimlerimizi yapma ve bunun sorumluluğunu taşıma hissi.

spinoza'yı her ne kadar çok sevsem de, şu olaya bir türlü rasyonel bakamıyorum.
goethe gibi elimde olmadan etkileniyorum bu adamdan fakat, böyle zeki bir adam neden her şeyin bir sebep sonuç ilişkisi ile var olduğunu, özgür iradenin bir yanılsama olduğunu söylüyor ki?
anlayamıyorum.
arkadaş, sebepsiz yere birçok eylem içerisinde olmuyor muyuz her birimiz zaman zaman?
sebep-sonuç tamam, okeyim bir yere kadar.
ama özgür irademizin olmadığı argümanı, beni determinizm'den hep itiyor.

freud gibi özgür irade sınırlıdır dese belki, fakat tamamen kadercilik, cuk, bana göre değil.

tanım: insanın tüm eylemlerinin yahut tercihlerinin önceden belirlenmiş olduğunu savunan felsefi görüş.

belirleyicilik.

olgu ve olayların sebep sonuç ilişkisi içinde birbirinin belirleyicisi olması.

ilerici tarih okuması buna örnektir. ilkellikten modernliğe geldik. yani bugünkü gelinen noktaya lineer bir şekilde ske ske gelmek zorundaydık , başka yolu yoktu. bunu böyle eşşek gibi kabul edeceksin , kabul etmeyen toptur.

ben yaptım olduculuk değildir. olacağı varmıştırcılıktır.

bu yazdığıma 20 artı oy verilmesi bu fikri çürütür. çünkü özgür iradenizle oy vereceksiniz, mukadderat değil.