1.
evrendeki tüm fiziksel bilginin iki boyutlu bir yüzeye kodlandığını söyleyen teori.
işin temelinde öncelikle hologram denen teknolojideki fikir var. ilgili başlıktan okursanız göreceğiniz üzere hologram, 2 boyutlu bir yüzeyde bulunan bir şekilden 3 boyutlu bir görüntü eldesini sağlıyor.
bir başka temel fikir de kara delikler. teorik fizikçi jacob bekenstein, bu cisimlerin bilgiyi saklayabileceğini, bu bilginin kara deliğin olay ufkunun yüzey alanıyla orantılı olduğunu göstermişti. aynı dönemde stephen hawking de kara deliklerin zamanla buharlaşıp yok olabileceğini buldu. (bkz: hawking ıșıması)
bu iki buluş bir araya geldiğinde ortaya bir paradoks çıktı: eğer bir kara delik buharlaşarak yok oluyorsa, içindeki bilginin de onunla birlikte kaybolması gerekir ama bu, kuantum mekaniğindeki bilginin korunumu ilkesine aykırıdır. dolayısıyla bilginin kaybolmaması gerekir. holografik ilke burada devreye girer ve şunu öne sürer: bilgi, kara deliğin iki boyutlu olay ufku yüzeyinde kodlanır ve evrene holografik olarak, yani 3 boyutlu şekilde yansıtılır. dolayısıyla kara delik yok olsa da bilgi geride kalır.
burada akla gelen soru şu: kara delikler bunu yapabiliyorsa evren de yapabilir mi? bilgi, kozmik ufukta saklanıyor ve evrenin tamamına 3 boyutlu gerçeklik olarak yansıtılıyor olabilir. yani içinde yaşadığımız gerçelik, aslında 2 boyutlu yüzeyden bize yansıtılan bilgidir. bu fikir -her ne kadar somut olarak gözlenmiş bir kanıtı olmasa da- sicim teorisi gibi bazı teorilerde önemli yer tutuyor.
işin temelinde öncelikle hologram denen teknolojideki fikir var. ilgili başlıktan okursanız göreceğiniz üzere hologram, 2 boyutlu bir yüzeyde bulunan bir şekilden 3 boyutlu bir görüntü eldesini sağlıyor.
bir başka temel fikir de kara delikler. teorik fizikçi jacob bekenstein, bu cisimlerin bilgiyi saklayabileceğini, bu bilginin kara deliğin olay ufkunun yüzey alanıyla orantılı olduğunu göstermişti. aynı dönemde stephen hawking de kara deliklerin zamanla buharlaşıp yok olabileceğini buldu. (bkz: hawking ıșıması)
bu iki buluş bir araya geldiğinde ortaya bir paradoks çıktı: eğer bir kara delik buharlaşarak yok oluyorsa, içindeki bilginin de onunla birlikte kaybolması gerekir ama bu, kuantum mekaniğindeki bilginin korunumu ilkesine aykırıdır. dolayısıyla bilginin kaybolmaması gerekir. holografik ilke burada devreye girer ve şunu öne sürer: bilgi, kara deliğin iki boyutlu olay ufku yüzeyinde kodlanır ve evrene holografik olarak, yani 3 boyutlu şekilde yansıtılır. dolayısıyla kara delik yok olsa da bilgi geride kalır.
burada akla gelen soru şu: kara delikler bunu yapabiliyorsa evren de yapabilir mi? bilgi, kozmik ufukta saklanıyor ve evrenin tamamına 3 boyutlu gerçeklik olarak yansıtılıyor olabilir. yani içinde yaşadığımız gerçelik, aslında 2 boyutlu yüzeyden bize yansıtılan bilgidir. bu fikir -her ne kadar somut olarak gözlenmiş bir kanıtı olmasa da- sicim teorisi gibi bazı teorilerde önemli yer tutuyor.
devamını gör...
2.
adını da anmış olayım, bu konuda david bohm'un çalışmalarından faydalanılmış diye hatırlıyorum. ilk o bişiler araştırmıştı. holografik ilke kabaca, üç boyutlu bir nesne hakkındaki tüm bilgilerin iki boyutta kodlanabileceği gerçeğine dayanıyor. bir örnek olarak siz fotoğraf çekerken bu olmuyor mesela. bu konudaki en mantıklı örnek bu. diyelim siz memenizi çektiniz. o fotoğraf, aslında normalde 3 boyutlu olan memenizin 2 boyutlu bir görüntüsüdür ama biz o memeyi ne kadar döndürürsek döndürelim, sizin poponuzu göremeyiz. hologramın mantığı bu (bu sefer görüyoruz yani)
seneler ilerledikçe, jacob bekenstein çalışmalarını ispatladıktan sonraki tartışmalar sürerken, juan maldacena, 5 boyutlu uzay ile 4 boyutlu uzayın eşdeğer olduğunu ispatladı. bu ispatı şu anlama da gelmiş oldu, n boyutlu bir evrendeki olayları, çekimin olmadığı n-1 boyutlu bir uzayda da tanımlayabiliriz. bununla ilgili verilen örnek de web sayfası örneği olarak aklıma yatmıştır, gayet de süperdir.
mesela burada portakallı turunculu murunculu gördüğümüz şekilli normal sözlük sayfası, aslında trayıcınızda "sayfa kaynağını göster" dediğinizde görebileceğiniz gibi, kod halindedir. bilgi aynı bilgidir, buna dikkat edelim. sadece kod haldeki bilgi sıkıştırılmış, entropisi düşük halde olan bilgidir. saf bilgidir. benzer şekilde, matrix'teki operator link'in ekranı okuması ve o an aslında neo'nun uçup kaçması gibi bir durumdur bu dediğim. kodda değişiklik yaparsanız sayfa, sayfada değişiklik yapasanız kod değişir. dolanık haldedir bunlar.
işte benim aklımın henüz almadığı şey, kimi zaman hawking ışıması ile bir partı radyasyona dönüştüğü için, kara deliğe giren eski bilgi parçalarının bütünlüğünün kaybolduğu o bilginin, kimi zaman planck boyutuna küçülüp sıçrama yapan ve beyaz delikten çıkan o bilginin, akibeti hakkında bir sürü şey iddia edilen o bilginin, bu örnekte holografik olarak modellenmesi. yani "kara deliğe giren bilgiye ne olur" sorusunun bir çok alternatif çözümü var günümüzde ve kişisel olarak, "her şey sicim gibi vın vın titreşir" dedikleri sicim teorisini sevmiyorum nedense.
zaten bu şu an için ispatlanmış bir kuram değil. sadece, bazı kuantum modellemelerinde büyük kolaylık sağlıyor bilimci bey/bayanlarımıza. bilgiye gerçeken ne olduğunu öğrenmek için kara deliğe balıklama yaparak uçmak, hala, en aklıma yatan şey. çünkü sanırım 8 ayrı görüş vardı bu konuda. holografik ilke, bunlardan birisi. eldeki tek kanıt ads/ctf örtüşmesinin ispatı (5 boyutlu uzayın 4 boyutta ifdesi dediğim şey) *. bu bize şu an için çok süper modellemeler yaptırıyor aslında. işimizi gerçekten kolaylaştırıyor.
konu dışı olarak, alakasız bir makalede, insan beyninin de benzer bir mantık ile işlediğini okumuştum ve şaşırmıştıık ama, onu da unuttum tabi şu an. umarım güzel editler geçerim zamanla, eklemeler yapar tartışırız.
tüm bu bilgiler için konu sahibine çok teşekkürler (gül uzatan adam emojisi). şu soruların çözümü hakkında kafa yormak harika. çünkü tüm bu üzerinde yaşadığımız dünya, kullandığımız nesneler, nedensellik ilkesi vs. her şeyin köküne dinamit koyup uçurabilecek düzeyde bir soru bu.
seneler ilerledikçe, jacob bekenstein çalışmalarını ispatladıktan sonraki tartışmalar sürerken, juan maldacena, 5 boyutlu uzay ile 4 boyutlu uzayın eşdeğer olduğunu ispatladı. bu ispatı şu anlama da gelmiş oldu, n boyutlu bir evrendeki olayları, çekimin olmadığı n-1 boyutlu bir uzayda da tanımlayabiliriz. bununla ilgili verilen örnek de web sayfası örneği olarak aklıma yatmıştır, gayet de süperdir.
mesela burada portakallı turunculu murunculu gördüğümüz şekilli normal sözlük sayfası, aslında trayıcınızda "sayfa kaynağını göster" dediğinizde görebileceğiniz gibi, kod halindedir. bilgi aynı bilgidir, buna dikkat edelim. sadece kod haldeki bilgi sıkıştırılmış, entropisi düşük halde olan bilgidir. saf bilgidir. benzer şekilde, matrix'teki operator link'in ekranı okuması ve o an aslında neo'nun uçup kaçması gibi bir durumdur bu dediğim. kodda değişiklik yaparsanız sayfa, sayfada değişiklik yapasanız kod değişir. dolanık haldedir bunlar.
işte benim aklımın henüz almadığı şey, kimi zaman hawking ışıması ile bir partı radyasyona dönüştüğü için, kara deliğe giren eski bilgi parçalarının bütünlüğünün kaybolduğu o bilginin, kimi zaman planck boyutuna küçülüp sıçrama yapan ve beyaz delikten çıkan o bilginin, akibeti hakkında bir sürü şey iddia edilen o bilginin, bu örnekte holografik olarak modellenmesi. yani "kara deliğe giren bilgiye ne olur" sorusunun bir çok alternatif çözümü var günümüzde ve kişisel olarak, "her şey sicim gibi vın vın titreşir" dedikleri sicim teorisini sevmiyorum nedense.
zaten bu şu an için ispatlanmış bir kuram değil. sadece, bazı kuantum modellemelerinde büyük kolaylık sağlıyor bilimci bey/bayanlarımıza. bilgiye gerçeken ne olduğunu öğrenmek için kara deliğe balıklama yaparak uçmak, hala, en aklıma yatan şey. çünkü sanırım 8 ayrı görüş vardı bu konuda. holografik ilke, bunlardan birisi. eldeki tek kanıt ads/ctf örtüşmesinin ispatı (5 boyutlu uzayın 4 boyutta ifdesi dediğim şey) *. bu bize şu an için çok süper modellemeler yaptırıyor aslında. işimizi gerçekten kolaylaştırıyor.
konu dışı olarak, alakasız bir makalede, insan beyninin de benzer bir mantık ile işlediğini okumuştum ve şaşırmıştıık ama, onu da unuttum tabi şu an. umarım güzel editler geçerim zamanla, eklemeler yapar tartışırız.
tüm bu bilgiler için konu sahibine çok teşekkürler (gül uzatan adam emojisi). şu soruların çözümü hakkında kafa yormak harika. çünkü tüm bu üzerinde yaşadığımız dünya, kullandığımız nesneler, nedensellik ilkesi vs. her şeyin köküne dinamit koyup uçurabilecek düzeyde bir soru bu.
devamını gör...