ısparta

akdeniz bölgesinin içbatı kesiminde, göller yöresi'nde bulunan gölleri, gülleri ve halılarıyla meşhur ildir. ısparta'nın yalvaç ilçesi uluslararası sakin şehir (cittaslow) unvanına sahiptir. il toprakları oldukça yüksek ve dağlıktır. batı toroslar'a bağlı dağlar buraları engebelendirir. iç kesimler ise çukurlaşmıştır.

ilin doğusunda en yüksek doruğu olan dedegül (dedegöl) dağı ve güllüce (anamas) dağı yükselir. göller yöresi ilin yüksek kesimlerinden bir diğeridir. şehir merkezinin doğusunda bulunan davras dağı da bu kesimin en önemli yükseltisidir. ilin orta kesimindeki çöküntü alanlarının alüvyonlarla dolması sonucunda oluşan ısparta ovası verimli bir tarım alanıdır. batısında burdur gölü'ne, doğusunda ise beyşehir gölü'ne sınırı olan ilin en önemli gölü eğirdir gölü dür.

ilin alçak kesimlerinin bitki örtüsü step (bozkır) görünümündedir. dağlık kesimler ise gür ormanlarla kaplıdır. kadim bir yerleşim yeri olan ısparta ilinin çeşitli kesimlerinde yapılan kazılarda, eski çağlara ait buluntulara rastlanmıştır. kapadokya kaynaklarında "arzava ülkesi" olarak anılan yöre, küçük krallıklardan oluşan bir konfederasyon yapısındaydı.

milattan önce xııı. ve xıı. yüzyıllarda batıdan gelen halklar, arzavaların birliğini dağıttılar. devam eden çağlarda friglerin, lidyalıların, sabarların (sabirler), makedonyalıların ve perslerin yönetimine giren bu yöre, anadolu'daki pisidya (pisidia) bölgesinin sınırları içindeydi. bu yöre, milattan önce vıı. yüzyılda buralarda egemenlik kuran asya kökenli sabarların adıyla anılmaya başlandı.
yunan kaynaklarında saparta, arap kaynaklarında ise sabarta olarak geçen yörenin bugünkü ismi olan "ısparta" da buradan gelir.

milattan önce ııı. yüzyılda pergamon (bergama) krallığı'nın yönetimine giren sabarta, kısa bir süre selevkosların hükmünde kaldıktan sonra tekrar pergamon krallığı'na bağlandı. milattan önce ıı. yy sonlarında roma imparatorluğu tarafından ele geçiridi.
daha sonra doğu roma uygarlığının sınırları içinde kaldı. milattan sonra vııı. yy başlarında bir süre arap uygarlığı tarafından yönetildi.
xııı. yy itibariyle türklerin yerleşmeye başladığı yörede selçukluların egemenliği başladı. selçuklu uygarlığının parçalanmasından sonra bu yöre, hamidoğulları beyliği tarafından yönetildi.
onun peşinden gelen osmanlı döneminde de "hamideli" ve "hamidiye" olarak anıldı. il merkezi olan ısparta kentinin ismi ise hamidabad'dı. eski bir yerleşim yeri olan ısparta ilinde, 1920'lere dek türkler, rumlar ve yörükler ile xıx. yüzyılda kafkasya ve rumeli'nden gelen göçmenler, geleneklerini devam ettirerek bir arada yaşıyordu. istiklal mücadelesi'nin kazanılmasından sonra, nüfus mübadelesi yapılarak burada yaşayan rumlarla yunanistan'da yaşayan türklerin göçle karşılıklı yer değiştirmeleri, yörenin kültürel ve ekonomik yapısında değişimlere yol açtı. hayvancılık ve dokumacılık, yörükler arasında oldukça yaygın bir uğraştı. geleneksel yöre dokumacılığının desen çeşitliği bakımından zengin olduğu görülür.

ısparta'da gül yetiştiriciliği ise 1877-78 osmanlı-rus savaşı sebebiyle yöreye gelen göçmenlerle başlamıştır. yörede gül yetiştiriciliğinin ve dokumacılığın yanı sıra, tabakçılık, semercilik ve urgancılık da kökleri çok eskiye dayanan ve günümüzde de özgünlüğünü korumaya devam eden geleneksel el sanatlarıdır. ısparta'nın ekonomik ve yöresel yaşantısının özgünlüğünü kaybetmeden devam eden bir diğer geleneksel etkinliği de erkeklerin çorap örmesidir.