metakognitif terapi
başlık "bilisselpsikodinamiksaruman" tarafından 18.04.2021 15:03 tarihinde açılmıştır.
1.
başka bir platformdaki yazımı buraya alıyorum.
bilişsel davranışçı terapi ile yoğun ilgilerim ve uğraşlarım sonrasında rotayı biraz da metakognitif terapiye çevirdim. çünkü tanı odaklı, yapılandırılmış bir terapi yöntemi olan bdt ile kapsamlı şekilde ele alınamayan hastaların olduğunu görüyorum. işte metakognitif terapi, "transdiagnostic" terapi yöntemlerinin başında geliyor, yani ne demek bu, hastanın tanısı ne olursa olsun odaklanılan şey o tanı neticesinde çıkan biliş ve üstbilişlerdir.
metakognitif terapinin bir diğer avantajı da mevcut "durum-olay"la ilgili kanıt-aksi kanıt ihtimallerini düşünmek yerine, metakognisyonlara odaklanarak durumun gerçekliğini yadsımadan terapiye devam edebilmek. misal bir kişi ele alalım, kalp krizi geçirmekten endişe edip panik ataklar geçiren sağlıklı, genç, kalp hastalığı olmayan bir birey. bununla bilişsel terapi kapsamında kalp krizi geçirmesinin kanıtları - aksi kanıtları ve durumun realitesi hakkında konuşulabilir. başka bir kişiyi ele alalım, bu da kalp yetmezliği olan, daha önce 2 kez kalp krizi geçirmiş, şu anda da tıkalı damarları olduğu bilinip kalp krizi geçirmekten endişe eden bir hasta. burada kalp krizi geçirmesinin olasılığının az olması üzerine konuşamayız, o zaman "transdiagnostic" gitmek ve endişe-ruminasyonun doğası üzerine terapiyi odaklamak daha mantıklı olacaktır.
şimdi gelelim metakognitif terapi nedir sorusuna. adrian wells adlı bir ağabeyimizin ortaya attığı, kognisyon, yani bilişler üzerine odaklanmaktansa bu bilişler üzerine yüklenen bilişleri, bu bilişleri yöneten mekanizmaları temel olarak ele alan bir terapi yöntemidir.
terapi yönteminin hepsini baştan aşağı anlatmak mümkün değil ancak kabaca bahsetmek istiyorum.
öncelikle bdt'de a-b-c formülasyonu dediğimiz (durum veya olay) - (duygu) - (düşünce) - (davranış) nedir bunu açmak gerekir. bizim duygularımız ve tepkilerimiz, durumların kendisinden ziyade bizim onlara verdiğimiz yorumlar-düşünceler-bilişler ile oluşur. bir durum, birçok farklı düşünce neticesinde birçok farklı duyguyu ortaya çıkartıp farklı davranışlara ve alternatif temalara yöneltebilir bizleri. bdt'de düşünce kısmını ele alıp hastanın duygusunu değiştirmeye çalışırız.
yine bir örnekle ele alalım bunu, "dışarıda para dilenen birini görmek" bir durum olsun, bunun neticesinde bazıları "parası yok, zor durumda olmalı, yardım etmeliyim" diye düşünür ve "üzüntü" duygusu taşır ve dilenen kişiye para verir. bir diğer kişiyi ele alırsak da "bunlarda zaten birsürü para var, dileneceğine çalışsa keşke, eli ayağı tutuyor." diye düşünür, "öfke-kızgınlık" duygusu oluşturur ve dilenciyi kovarak hayatına devam eder. görüyoruz ki aynı durum, farklı iki insanda farklı tepkiler oluşturmuş ve farklı davranışlara sevk etmiştir insanı.
işte bu bdt'nin mantığıdır, şimdi gelelim metakognisyonun mantığına. burada da biz direk bilişi ele almak yerine, üstte örnekteki insanın üstbilişini ele alırız. misal para veren kişi, tüm gün o dilenciye üzülüp bu durumun kendi başına da gelebileceğiyle ilgili kaygı duyabilir ve endişe etmeye, tekrar tekrar bu durum üzerine düşünmeye devam edebilir. biz bu insanın başına dilenmekle ilgili gelebilecekler durumlar üzerine konuşmayız, kişinin endişe ve tekrar tekrar düşünme, yani ruminasyonunu ele alırız mkt'de. hastayı ikna etmek değildir derdimiz, bir şey kanıtlamak da değildir, sadece endişe etmenin ona faydaları - zararları - katkıları üzerine konuşulur.
kısaca seans düzenine bakarsak ilk seanslarda mkt nedir, mkt'nin hedefi nedir bunlar açıklanıp hastayla beraber yapılan örneklerle seans alıştırması yapılır. hastanın üstbiliş farkındalığı arttırılır.
daha sonra olumsuz metakognitif inançlar, olumlu metakognitif inançlar ortaya çıkarılır ve formülasyon dediğimiz, kişinin "hastalık krokisi" çizilir.
mkt'de önemli diyebileceğimiz 3 tane eleman var. bunların birincisi kişinin mevcut durumda var olan endişe - ruminasyon - tehdit tarama - kaygıdan kaçınma - kaygıyı bastırma davranışlarının tekrarlamasını sağlayan, kişinin bunlarla uğraşmayı bırakmamasını da ifade eden, vaktinin çoğunu bu olumsuz üstbilişlerle geçirmesini sağlayan "bilişsel dikkat sendromu veya cognitive attentional syndrome".
ikincisi bu "bilişsel dikkat sendromuna" takılan hastaların bu ruminasyon ve endişelerine çözüm bulmaya çalışmasını bırakıp dikkatlerinin kontrolünü arttırmayı amaçlayan "dikkat eğitimi teknikleri veya attentional training technique”. 3 farklı tarz egzersizi olan, önce yakındaki uyaranlara tam dikkat, daha sonra uyaranlar arasında dikkati değiştirme ve tüm uyaranları aynı anda almaya çalışarak dikkatin yönünü arttırma şeklinde bir alıştırması 12 dakika süren, evde de yapılabilecek bir yöntemdir. burada hedef, bilişsel dikkat sendromu neticesinde kafamızı yoran düşüncelerden, dikkatimizi onlara mesafeli konuma sokmaya götürmeye ön ayak olmak.
üçüncüsü de "mesafeli kendindelik veya detached mindfulness”. bu olumlu - olumsuz metakognitif inançlara karşı, onlara dokunmadan, üstbilişsel işlemleme yapmadan, bir adım geriden endişe ve ruminasyonlarımıza bakabilmemizi sağlayan teknik. zurnanın zırt deliği burası bence. çünkü çoğu hastadan şunu duyarım, "hocam ben bunları düşünmek istemiyorum zaten, kendi kendilerine geliyorlar, ben de zaten durduramıyorum diye size geldim, durdursam niye geleyim". bu düşüncenin alt metni, "düşüncelerime hakim olamam, onları durduramamdır." olumsuz metakognitif inanç olan bu düşünce üzerine çalışmak da epey zor aslında.
bu üç doneden başka bir de olumlu metakognitif inançlar var ki bunlar için çabalamak da zordur. kişinin "endişe etmek beni olabilecek tehlikelere karşı hazırlıklı yapar." düşüncesi gibi, endişe etmenin veya ruminasyonun veya tehdit taramanın kendisine olan faydaları neticesinde bu yaptıklarını içselleştirmesidir. ilerideki seanslarda bunlar üzerine konuşulur.
sonlara doğru da eksik kalan kalıntı bulgular üzerine konuşulur ve nüks önleme amaçlı öğretilen teknikler elden geçirilip mkt sonlandırılır. bdt'ye göre görece kısadır, ortalama 45-50 dakikalık 8 seanstan oluşur ve bdt ile kıyaslanan çalışmalarda başarı oranı oldukça yüksektir. burada sadece 1 entry'nin olmasını oldukça şaşırtıcı buldum. bundan sonra adını sık sık duyacağız gibi geliyor mkt'nin.
evet çok karman çorman anlattım, belki ilerleyen günlerce bunu iyice toplayabilir bir düzene sokabilirim. umarım faydalı olur, araştırmalarım-çalışmalarım devam ediyor benim de. ek bilgiler geldikçe güncelleyeceğim, saygılarımla.
bilişsel davranışçı terapi ile yoğun ilgilerim ve uğraşlarım sonrasında rotayı biraz da metakognitif terapiye çevirdim. çünkü tanı odaklı, yapılandırılmış bir terapi yöntemi olan bdt ile kapsamlı şekilde ele alınamayan hastaların olduğunu görüyorum. işte metakognitif terapi, "transdiagnostic" terapi yöntemlerinin başında geliyor, yani ne demek bu, hastanın tanısı ne olursa olsun odaklanılan şey o tanı neticesinde çıkan biliş ve üstbilişlerdir.
metakognitif terapinin bir diğer avantajı da mevcut "durum-olay"la ilgili kanıt-aksi kanıt ihtimallerini düşünmek yerine, metakognisyonlara odaklanarak durumun gerçekliğini yadsımadan terapiye devam edebilmek. misal bir kişi ele alalım, kalp krizi geçirmekten endişe edip panik ataklar geçiren sağlıklı, genç, kalp hastalığı olmayan bir birey. bununla bilişsel terapi kapsamında kalp krizi geçirmesinin kanıtları - aksi kanıtları ve durumun realitesi hakkında konuşulabilir. başka bir kişiyi ele alalım, bu da kalp yetmezliği olan, daha önce 2 kez kalp krizi geçirmiş, şu anda da tıkalı damarları olduğu bilinip kalp krizi geçirmekten endişe eden bir hasta. burada kalp krizi geçirmesinin olasılığının az olması üzerine konuşamayız, o zaman "transdiagnostic" gitmek ve endişe-ruminasyonun doğası üzerine terapiyi odaklamak daha mantıklı olacaktır.
şimdi gelelim metakognitif terapi nedir sorusuna. adrian wells adlı bir ağabeyimizin ortaya attığı, kognisyon, yani bilişler üzerine odaklanmaktansa bu bilişler üzerine yüklenen bilişleri, bu bilişleri yöneten mekanizmaları temel olarak ele alan bir terapi yöntemidir.
terapi yönteminin hepsini baştan aşağı anlatmak mümkün değil ancak kabaca bahsetmek istiyorum.
öncelikle bdt'de a-b-c formülasyonu dediğimiz (durum veya olay) - (duygu) - (düşünce) - (davranış) nedir bunu açmak gerekir. bizim duygularımız ve tepkilerimiz, durumların kendisinden ziyade bizim onlara verdiğimiz yorumlar-düşünceler-bilişler ile oluşur. bir durum, birçok farklı düşünce neticesinde birçok farklı duyguyu ortaya çıkartıp farklı davranışlara ve alternatif temalara yöneltebilir bizleri. bdt'de düşünce kısmını ele alıp hastanın duygusunu değiştirmeye çalışırız.
yine bir örnekle ele alalım bunu, "dışarıda para dilenen birini görmek" bir durum olsun, bunun neticesinde bazıları "parası yok, zor durumda olmalı, yardım etmeliyim" diye düşünür ve "üzüntü" duygusu taşır ve dilenen kişiye para verir. bir diğer kişiyi ele alırsak da "bunlarda zaten birsürü para var, dileneceğine çalışsa keşke, eli ayağı tutuyor." diye düşünür, "öfke-kızgınlık" duygusu oluşturur ve dilenciyi kovarak hayatına devam eder. görüyoruz ki aynı durum, farklı iki insanda farklı tepkiler oluşturmuş ve farklı davranışlara sevk etmiştir insanı.
işte bu bdt'nin mantığıdır, şimdi gelelim metakognisyonun mantığına. burada da biz direk bilişi ele almak yerine, üstte örnekteki insanın üstbilişini ele alırız. misal para veren kişi, tüm gün o dilenciye üzülüp bu durumun kendi başına da gelebileceğiyle ilgili kaygı duyabilir ve endişe etmeye, tekrar tekrar bu durum üzerine düşünmeye devam edebilir. biz bu insanın başına dilenmekle ilgili gelebilecekler durumlar üzerine konuşmayız, kişinin endişe ve tekrar tekrar düşünme, yani ruminasyonunu ele alırız mkt'de. hastayı ikna etmek değildir derdimiz, bir şey kanıtlamak da değildir, sadece endişe etmenin ona faydaları - zararları - katkıları üzerine konuşulur.
kısaca seans düzenine bakarsak ilk seanslarda mkt nedir, mkt'nin hedefi nedir bunlar açıklanıp hastayla beraber yapılan örneklerle seans alıştırması yapılır. hastanın üstbiliş farkındalığı arttırılır.
daha sonra olumsuz metakognitif inançlar, olumlu metakognitif inançlar ortaya çıkarılır ve formülasyon dediğimiz, kişinin "hastalık krokisi" çizilir.
mkt'de önemli diyebileceğimiz 3 tane eleman var. bunların birincisi kişinin mevcut durumda var olan endişe - ruminasyon - tehdit tarama - kaygıdan kaçınma - kaygıyı bastırma davranışlarının tekrarlamasını sağlayan, kişinin bunlarla uğraşmayı bırakmamasını da ifade eden, vaktinin çoğunu bu olumsuz üstbilişlerle geçirmesini sağlayan "bilişsel dikkat sendromu veya cognitive attentional syndrome".
ikincisi bu "bilişsel dikkat sendromuna" takılan hastaların bu ruminasyon ve endişelerine çözüm bulmaya çalışmasını bırakıp dikkatlerinin kontrolünü arttırmayı amaçlayan "dikkat eğitimi teknikleri veya attentional training technique”. 3 farklı tarz egzersizi olan, önce yakındaki uyaranlara tam dikkat, daha sonra uyaranlar arasında dikkati değiştirme ve tüm uyaranları aynı anda almaya çalışarak dikkatin yönünü arttırma şeklinde bir alıştırması 12 dakika süren, evde de yapılabilecek bir yöntemdir. burada hedef, bilişsel dikkat sendromu neticesinde kafamızı yoran düşüncelerden, dikkatimizi onlara mesafeli konuma sokmaya götürmeye ön ayak olmak.
üçüncüsü de "mesafeli kendindelik veya detached mindfulness”. bu olumlu - olumsuz metakognitif inançlara karşı, onlara dokunmadan, üstbilişsel işlemleme yapmadan, bir adım geriden endişe ve ruminasyonlarımıza bakabilmemizi sağlayan teknik. zurnanın zırt deliği burası bence. çünkü çoğu hastadan şunu duyarım, "hocam ben bunları düşünmek istemiyorum zaten, kendi kendilerine geliyorlar, ben de zaten durduramıyorum diye size geldim, durdursam niye geleyim". bu düşüncenin alt metni, "düşüncelerime hakim olamam, onları durduramamdır." olumsuz metakognitif inanç olan bu düşünce üzerine çalışmak da epey zor aslında.
bu üç doneden başka bir de olumlu metakognitif inançlar var ki bunlar için çabalamak da zordur. kişinin "endişe etmek beni olabilecek tehlikelere karşı hazırlıklı yapar." düşüncesi gibi, endişe etmenin veya ruminasyonun veya tehdit taramanın kendisine olan faydaları neticesinde bu yaptıklarını içselleştirmesidir. ilerideki seanslarda bunlar üzerine konuşulur.
sonlara doğru da eksik kalan kalıntı bulgular üzerine konuşulur ve nüks önleme amaçlı öğretilen teknikler elden geçirilip mkt sonlandırılır. bdt'ye göre görece kısadır, ortalama 45-50 dakikalık 8 seanstan oluşur ve bdt ile kıyaslanan çalışmalarda başarı oranı oldukça yüksektir. burada sadece 1 entry'nin olmasını oldukça şaşırtıcı buldum. bundan sonra adını sık sık duyacağız gibi geliyor mkt'nin.
evet çok karman çorman anlattım, belki ilerleyen günlerce bunu iyice toplayabilir bir düzene sokabilirim. umarım faydalı olur, araştırmalarım-çalışmalarım devam ediyor benim de. ek bilgiler geldikçe güncelleyeceğim, saygılarımla.
devamını gör...