metaverse

facebook bile meta yaptı adını iş büyük anlaşılan.

10 yıl içerisinde teknolojide devrim niteliği taşıyacak bir çalışmadır.

fiziksel özelliklerinizi dijitalleştirecek ve kişisel verilerinizi kendi isteğiniz ile paylaşacağınız bir ağ oluşacak.
ön görülmeyen ise psikolog, psikiyatri gibi bölümler geleceğin mesleği olacaktır.
(bkz: u are not in metaverse u are the metaverse)

metaverse coinleri ilerde iyi para yapacak. şimdiden almak lazım. yoksa ikinci bir bitcoin faciası kaldıramam şahsen. üç beş lirayken almadıydık. şimdi zengindim anasını satayım.

insanın doğal habitatından (vahşi doğa) ve doğal yaşamından (göçebe avcı-toplayıcılık) kopuşundan beri sürmekte olan acılı sürecin son aşamalarına girdiğimizi gösteren gelişme. zaten elektronik teknolojisinin (radyo, televizyon) gelişmesinden beri kendimizi sanal bir gerçekliğe kapatmaya başlamıştık. internetin ve özellikle de işlemcilerin performansının gelişmesinden sonra hayatlarımızın büyük çoğunluğu bu sanal alemlerde kapanmış şekilde geçmeye başladı. çünkü yaşadığımız hayat bize yabancı, doğamıza uymuyor ve kendimizi sürekli bir görsel ve işitsel bir bombardımana maruz kaldığmız bu tarz sanal dünyalara hapsederek bu hayatın verdiği acıları unutmaya çalışıyoruz. işte bu metaverse ile sanırım bu kapanmanın son aşamasına gireceğiz. tam olarak, üç boyutlu bir şekilde sanal bir evrene kendimizi hapsedeceğiz.

insanın bu fiziksel dünyadan soyutlanması ve gittikçe artan bir oranda sanal bir dünyaya hapsolması onunla beraber giden paralel bir süreç ile eş zamanlı olarak gerçekleşiyor. o da makinelerin peyder pey işleri eline alması. yani insanlar artık ekonominin dışına itiliyorlar makineler tarafından. işleri gerçekten yapanlar onlar. bir gün gelip de insanların hiçbir vasfı kalmadığında bu makineler neden bizim gibi parazitleri bu metaverselerin içinde tutsunlar insan sormadan edemiyor? bence tutmazlar. hiçbir itiraz geliştirmeden, çok büyük bir gelişme imiş gibi kendini sanal bir dünyaya hapseden ve parazite dönüşen bir türe neden saygıları olsun ki? bence fişimizi çekerler arkadaş.

hayatımda daha yararsız bir teknoloji görmedim, güya uçuyoruz ama dünyada hala milyonlarca insan yetersiz besinden ölüyor.

insanların ekonomik zorluklarının bu evrende çözüleceğine dair büyük bir fikir var ortada. yani metaverse ile oynanan oyunlardan kripto paralar kazanarak günlük hayatımızdaki ihtiyaçları karşılayabileceğiz, bu da gelecekte yeni bir iş ağı oluşmasını sağlayacak. bu istihdam gerçek dünyadaki kişisel ekonomik çöküşe ve zorluklarına atılacak bir darbe olabilir. düşüncenin sınırı yok, kripto bu şekilde zorunlu bir ihtiyaç haline gelip standart ekonomiyi yerle bir edebilir.

'evrenötesi' veya 'evrenüstü'

teknik olarak yıllardır içinde bulunduğumuz bir durumu simulasyona çevirmek amaçlı hazırlanan bir proje. biz uzun yıllardır internet üzerinden eriştiğimiz sosyal medya hesaplarımızda kendimizi aslında olmadığımız kişiler gibi göstermeye başlamış, hatta bu konuda uzmanlaşmış hatta bu konuda danışmanlık şirketleri açmıştık. yani aslında tam olarak olduğumuz kişilerden daha farklı kimlikler türetmiş ve kendinizi buradan refere etmeye başlamıştık. sadece kimliğimizi değil, ürünlerimizi de aynı mecralardan pazarlayarak, bundan 20 sene önce, 'abi görmediğin şeye para mı verilir' tedirginliğinin yerini, evde biten tuvalet kağıdını bile internetten sipariş eden kolaylığa bırakarak, iyi kötü herşeyin alışverişe konu edildiği bir ortak pazarı inşa ettik. geriye ne kaldı?

bizi bu aleme entegre edecek gerçek duyu transferine.

zaten biz sanal alemde farklı kimlikler türettik. bu kimlikler için şehirler, oyunlar inşa ettik. gerçek hayatta kazandıklarımızı buradan harcadık, aldık, verdik. tanıştık, hoşlandık, hatta sanal sex denen zıkkımı icat ettik, kısmen tatmin de olduk. şimdi yeterli ekipman ile birlikte bu şehirlerde aslında olmadığımız silüetlerde, aslında hiç sahip olamayacağımız şeylere sahip olup, asla tadamayacağımız hazları vadeden bir ütopya metaverse.

yerimizi alalım mı?

ben emekli olunca köyüme dönüp 500 m2 bahçeli bir evde kendi domatesimi yetiştirip torunlarımı kendi ellerimle severken ölmek istiyorum.
siz başka evrenlerde hiç tanımadığınız insanlardan türeyen sıfır ve bir kodlarından ibaret dijital bir nesli yetiştirmeyi tercih edebilirsiniz.

ilk kez neal stephenson'un 1992'de yayımlanan snow crash isimli kitabında tasvir ettiği kavramdır.

bilgi sahibi olmadığım konular üzerine konuşmak haddime değildir ama sürekli gündemde tutulan metaverse olayı şu anki haliyle hiç ilgi çekici, hiç de heyecan verici bir teknoloji değil bana göre.

şayet metaverse teknolojisinden kastımız black mirror, matrix, ready player one gibi gibi zihni tamamiyle sanal bir ortama uyarlamak ise evet, bu heyecan verici ve deneyimlemek istediğim bir şey olabilir.

sanırım kastedilen şey bu değil ama. kastedilen şey daha çok sanal oyunvari bir platformda yaşamak oluyor. iyi de bu yeni bir şey değil, ilgi çekici bir şey hiç değil. ben mi yanlış anlıyorum bu metaverse konusunu acaba?

eğer metaverse bir bilgisayardan, televizyondan bağlanabileceğimiz sanal bir dünyaysa ve bu sanal dünyada sanal bir kişilik oluşturup amaç sanal bir para kazanmaksa biz bunu çok değil 10 yıl önce sanalika diye bir aplikasyonda sanil parasıyla zaten yapıyorduk. bunun yanında second life, there 3d gibi sanal yaşam, kişilik oluşturabileceğiniz bir sürü uygulama var.

bu kadar bünyenizi heyecanlandıran nedir yani? birde ben bu konuda biraz geleneksel kalıyorum sanırım ya. teknolojinin gittikçe geliştiği ve insanları yozlaştırdığı adeta cyberpunk edebiyatına gitgide yaklaşıyoruz sanki. hayat bu haliyle çok zor ve de adaletsiz. birde zenginlerin toplumu tamamen dikta edebileceği bu tarz teknolojik dünyalar sıradan biz insanlar için ne kadar sağlıklı, ne kadar gerekli önce bunu sorgulamalıyız bence.

bazen "biz de giriş yaptık buna/bu işe" temalı yazılar görüp seviniyorum, sonra iki satır aşağıda adam coin ya da arazi aldığından bahsediyor üzülüyorum. altın arayanlar belki bulur ama kürek satanlar hep kazanır diyerek konuya gireyim.

metaverse tek bir yer değildir, kapsayıcı bir addır. metaverse coin'i ya da metaverse arazisi diye pazarlanan şeyler teknik olarak doğru ama konuyu hiç bilmeyenler için biraz yanıltıcı olabilir. orada da şimdiki gibi sosyal alanlar, oyunlar, alışveriş merkezleri ve diğer konulara hizmet eden bölümler olacak. bunların bazıları(bence çok azı) facebook gibi birçok şeyi içinde barındırırken diğerleri tek bir işe ya da amaca hizmet edecek. yani buranın tek bir para birimi ya da arazisi yok(en azından şimdilik) o yüzden şirketlerin yatırımlarını takip etmekte fayda var.

bir diğer konu da bir kısım insan "bu zaten var" diyor(second life örneği vererek) kimiyse çok zamanı var diyor. nasıl internete erişimi olan cihazların(özellikle akıllı telefonların) herkese inmesiyle facebook, instagram, amazon ve diğer şirketler peak dönemlerine başladıysa metaverse teknolojisine erişimi olan cihazlara herkesin erişimiyle tam anlamıyla hayata geçebilir. şu an deneyse ve herkese hitap etmeyen şeylerin ötesine geçmeye pek imkan yok gibi. daha doğrusu imkan var ama kimse yeteri kadar kullanıcısı olmayan(dolayısıyla yeteri kadar kazandırmayan) bir şeye çok yüklü miktarda kaynak ayırmaz.

kara delik gibi içine enayi çeken.

tarikat para karşılığı cennetten arazi satınca kahkahalar atarak dalga geçen çok bilmişlerin içine düştüğü bataklık. enayi silkeleme yeri.

bu konu hakkında bu hafta detaylı bir yazı yazma işsizliği buldum kendimde. öncelikle yazılan uzun yorumların doğru olduğunu söyleyeyim ama yetersiz gibi geldi. metaverse olayına şöyle bakabiliriz; aslında insanların hala %99,9'u ne olduğu hakkında bir şey bilmiyor geriye kalan binde birlik kesim ise olaya vakıf olsa da bunun da yarısının işlemleri pro'lar tarafından idare ediliyor. bu konuda şöyle bir örnek verebilirim; eğer bir zaman makinesi olsaydı ve bundan 100 yıl önceye, 200 yıl önceye yahut en azından ww2 dönemlerine gidebilseydik ve o zamanki insanlara internet teknolojisini anlatmaya kalksaydık, muhtemelen insanların %99,9'u anlayamayacak ve geri kalan binde birlik kesim olaya vakıf olabilse de bunların yarısı da tam olarak ne olduğunu bilemeyecekti çünkü insan böyle bir varlık ve yeteneklerimiz madden hissedebildiğimiz ölçüde bize yol gösterir. aslında felsefeye meraklı olsam da amacım felsefe yapmak da değil. kademeli olarak ilerlemeye alışkınız, öbür türlü iş mucize kapsamına girdiğinden ilahi bir kudret varlığına girer ve bu durum da tam olarak yapılan iş her ne ise onun net olarak kavranamamasına neden olur. eğer bir işi net olarak kavrayamazsan da o işi geliştiremez ve yetkinlik de kazanamazsın.

şimdi gelelim bu olaya...herkes genel ezberlik bir bilgi olarak metaverse veya türkçesiyle sanal evrenin 1992 yılında neal stephenson tarafından yazılan snow crash romanından esinlenilen bir yenilik olduğunu bilir, doğrudur ama bunu ne patlattı da bu kadar popüler oldu? işte, benim gerek bu platformda ve gerekse de diğer platformlarda ve sosyal medyada gördüğüm eksiklik bu, insanlar metaverse şudur ve şu kadar paraya şuraya yatırım yaptım dursun bir kenarda modunda...

değerli arkadaşlar; metaverse aslında apple-facebook gerginliği sonucunda facebook tarafından parlatılmıştır. bu iki şirket arasında 10 yıldır ciddi bir gerginlik olup, özellikle steve jobs hayattayken, silicon vadisinde 2010 yılında yapılan bir açık oturumda mark zuckerberg ile gizlilik ve güvenlik konusu özelinde birbirlerine girmişlerdi. bu tarihden sonra da iki şirket el altından kanlı bıçaklı bir savaş yürütüp durdu. apple bir update ile facebook'un uygulamayı kullanırken ad tracking denilen veya reklam izleme, kullanıcıyı takip etme, durumunu sınırlandırdı. bu yeni durum facebook için hiç de istenen bir davranış değildi çünkü facebook 2004'den itibaren o kadar devasa bir patlama yapmıştı ki, insanların gündelik tüm işlerine bir de facebook girmişti. paylaşımlar, duygu yoğunlukları, oyunlar ve saatlerce süren çeşitli aktivasyon... facebook bunu daha da geliştirip her insanın/kullanıcının bir sanal gardrobunun olmasını ve bu geliştirilen uygulamayla insanları sanal gerçekliğin içine daha da çekmeyi amaçlıyordu. bunu yaparken de cookilerle kullanıcı verilerini çekip, kullanıcıyı daha uzun süre uygulamada tutmak, impose ettiği fikirlerle de hayatına yön vermek başlıca amaçlarındandı.

facebook bunun en büyük rakiplerinden olan apple tarafından farkedilip, önlem alındığını görünce strateji değiştirdi. bilirsiniz ki apple ürünleri son derece kullanıcı dostu ve güvenliğin ön plana alındığı bir teknonojilerin mihenk taşlarıdır. bunu nasıl yapacaktı? bunu kendi üzerinden yapmayacaktı, bunu dışarıdan bir müdahale ile bir sanal gerçeklik yaratarak, ve gelişen teknolojiye bu sistemi entegre ederek yapacaktı. ne demek istedim? şimdi 2010 yılından sonra olağanüstü bir teknoloji devrimler dönemine girdik. buradaki en önemli iki unsur var, birincisi hız ikincisi gizlilik. insanlar bu iki olguyu elinde tutarak kendi dünyalarında yaşamak istiyor. netflix vb projelerin bu denli popüler olmasının sebebi de bu. bir arkadaşla veya aileyle oturup muhabbet yerine, netflix hesabından 3-5 dizi izleyip o evrende takılmak artık yeni moda.. işte metaversenin çıkış yeri de bu oldu.

daha da açayım; bir oyun, bir film, bir dizi, kısaca bir sanal dünya düşünün...durdurup içinde olmadığınız zamanlarda bile var olmaya devam eden bu kalıcı sanal dünyanın yanı sıra dijital ve fiziksel dünyaların özelliklerini birleştiren artırılmış gerçeklik ile karakterize edilen ve insana asla belki de ulaşamayacağı şeyleri cüzi bir miktar karşılığında ulaştırabilen veya o şeyin değerinden daha düşük bir değerle ulaştırmaya çalışan bir sanal evren... hayatta sahip olamayacağın bir mustang düşün, ve sen o mustang'i alıyorsun, bağdat caddesinde öttürüyorsun... bunu da 50 de bir fiyata yapıyorsun, hazzı yaşıyorsun yani ve o hazzı, meta bir dünyada garajına çekiyorsun, tekrar yaşamak istersen çıkarıyorsun koleksiyonundan aynı evrene girip tekrar yaşıyorsun... bir yalıda yaşamı da örnek verebiliriz. boğazda bir yalı veya dünyanın herhangi bir yerinde... şu da var; bu evrene yalnızca vr veya ar aracılığıyla erişmene de gerek yok... pc'ler, oyun konsolları ve hatta telefonlar aracılığıyla erişebiliyorsun... tüm bunlara şunu da koy, sen diğer senin gibi kullanıcıların ürün yaratabiliyorsun ve bunu satıp dijital bir ekonomiye de dönüştürebiliyorsun...aynı coinlerde olduğu gibi de meta veri deponu daha başka giysi veya araba gibi, bu sanal öğeleri bir platformdan diğerine taşıyadabiliyorsun... düşün mesela, iş görüşmesi yapacaksın, evinden kalkıp da x noktasına gitmek yerine, açıyorsun meta evrenin, ortak platformdaki bulunan şirketin oluşturduğu sanal görüşme odasına erişiyorsun ve avatarınla görüşme yapıyorsun... mükemmel...

tabi, bu işin varacağı yer ise hologram... bundan kaçınılmaz ve emin olun gideceği yer de orası, bu sadece bir başlangıç. nft projeleri bu metaverse projesinin sadece bir başlangıcı. kademeli olarak ilerleyen bir geleceğin sadece bir kademesi. nftler insanların bir dijital içeriğin tüm haklarına sahip olmayı teşvik eden ve aynı zamanda meta veri deposu fikrine alıştıran projeler değil miydi, işte metaverse de aynı. tek farkla; nftler bir resimse, metaverse bir videodur....

bu işin teknik detayına ve üst düzey bir akademik çalışmasına benim ne kalibrem ne de bilgim yeter ama bu konuda ülkemizde keşke teknik eğitimler verilse, bunun için abd işi oldukça masraflı olur, bu işle uğraşıp gelişmek isterdim ama yardımsız desteksiz ve plan programsız olmaz. en azından ben yapamam ama bir yol gösteren olsa ve bir ekip kurulsa bu konuda türkiye olarak iyi noktalara geliriz.

bu aralar kendisiyle yapmayı planladığım bir start-up projesinin teknik kısımlarındaki bazı teknolojiler hakkında harıl harıl bilgi aradığım teknolojidir.

teknik kısmında bilgi verebilecek yazarların bir turuncu kadar uzağındayım.

aslında tek bir platform olmayan yapıdır. en popüler platformlara nasıl girileceği burada yazmaktadır.

yakın zamanda üç boyutlu olarak içine dalacağımız dijital evrenler. yani 5 on yıl çok uzun zaman sayılmaz.

sosyal medya hayatımıza girdiği günlerde şu tarz paylaşımlar yapılırdı; “antalya’da tatildeyim ahanda fotosu” bu iki boyutlu bir paylaşımdır. sanal ve artırılmış gerçeklik ile bu üç boyutlu hale geliyor. ikiden üçe geçiş. teknolojide hiçbir gelişme “şakkadanak” olmaz. sanal evrenler de bu gelişmelerin devamı olarak bugünlerde hayatımıza giriyor.

bu tarz gelişmelere karşı olmak veya ön yargılı davranmak doğru değildir. sadece oyun ve eğlence amaçlı değildir bu evrenler hemmen örnekleyelim; bir tıp öğrencisi, bu yöntem ile kalbin içinde gezi yaparak daha etkili bir eğitim alacak, dünyanın öbür ucunda olan bir antik kenti ziyaret edecek, belki de mars’a gideceksiniz. bunların gerçek dünyada olması mümkün değil.

burada önemli olan, teknolojiyi hangi amaçla kullandığınızdır. ancak bu gelişmenin insanlığı daha tembel ve hantal yapacağı da aşikar. fazla kaptırmamak gerek.

milyar milyar dolarlık bir pazar olduğu için seve seve hayatımıza girecektir. kim bilir belki interaktif sözlükler de bu evrene taşınırlar.

tak gözlükleri tak tak tak.

birileri dünyayı sömürüp servetine servet katarken, omuzları üstlerinde yükseldikleri insanları sanal sözde mutluluklarla kandırmaya çalışıyorlar.
komplo teorilerini genelde gülünç bulurum ve asla itibar etmem. fakat bu gerçek kardeşim! komplo teorisi filan değil bu. woke culture, sjw culture dünyanın ve insanların canına okumadan durmayacak! metaverse filan bunların hep alt basamakları sadece.

bu çağ yaklaştığında insanlara bırakın bunu gerçekten birbirinize dokunun yaşadığınızı hissedin arkadaşlarınızla gerçekten bir mekanda oturup sohbet edin filan diyecekler biz de aa ne güzel fikir 1-2 hafta bir denemeliyim diyeceğiz. ticaretin gelişmesini sağlar bu metaverse çok da işlevselliği var. almak istediğiniz bir makinayı, bir aleti görecek dokunacak hatta tadacaksınız sırf bu yüzden bile geleceğini düşünüyorum ama şu an ki mestaverse projelerinin pek tutacağını sanmıyorum aynı kripto paralarda olduğu gibi büyük bir yıkım yaşaması ve insanların büyük zararlar etmesi gerekiyor ki anca tutabilsin zira bu kadar adamın kazandığı bir sistemin oluşabileceğini sanmıyorum. insanların çoğunluğu metaverse mü hahaha kim inanır bu saçmalığa demesi lazım. neden mi çünkü insanların çoğu aptaldır ve asla bir yeniliği bu kadar çabuk kabul etmez.

hakkında çok komik şeyler duyuyoruz. anasının bacısının namusuymuşcasına sahiplenenler, kan ter içinde savunanlar var. çok komik oluyor halleri. bak “savunuyorlar” dedim. öyle delicesine.

“apple bile girdi, ürünlerini artık orada satacak.”

hsfsfasjha. metaverse dünyasında mac, iphone vs satcakmış… metaversede… imac… ipad… hshsjadhs.

metaverse coinlerine yatırım yapmaya başlamış büyük bir kitle var. yatırdıkça da şişen bir ekonomi. hadi bakalım bir balon daha şişiyor, ya uçurur ya g*tümüzde patlar. pek bir olasılık da kalmadı geriye.

zuckerberg'in diğer ürünleri olan facebook ve instagram'a bakarak metaverse'in nasıl bir yer olacağı hakkında az çok fikir sahibi olabilirsiniz.