nikolay vasilyeviç gogol

ölümü ve birkaç ayrıntı üzerine...

42 yaşında öldü. tolstoy'un öldüğü yaştan tam 40 yıl daha az yaşadı. 1809, tolstoy da 1928 doğumlu olduğu için onun ölümü tolstoy'un henüz kendini bile bulamadığı bir döneme denk geliyor. aslında bir nevi kayıp çünkü puşkin'den etkilenen gogol gibi gogol'den manen değil sadece fiziken de etkilenen bir tolstoy'dan söz edebilirdik.

tolstoy, anna karenina'yı 50, insan ne ile yaşar'ı 57, ivan ilyiç'in ölümü'nü 58, diriliş'i 71 yaşında yazdı.

gogol ölü canlar'ın kalan bölümlerini (ki yazılmış metinler de sonlara doğru çok fazla eksik bölümler içeriyor) birçok faktör sebebiyle(muhtemel ölüm korkusu-dine yakınlaşma-delirme vs. vs.) yazamıyor. yazdıklarını da zaten o başlıkta da söylediğim üzere yakıyor.

tolstoy'un gogol'ün yaşamadığı yaş günlerinde(40'lı yaşlardan 80'li yaşlara kadar) yazdıklarına bakarak "neler neler kaçırdık" diyebiliriz. fakat açık ve net şekilde ruhsal-zihinsel sağlığı, yıllar geçtikçe yerinden oynamaya başladığı için diğer bir ihtimal olan "aslında hayırlı da olmuş. efsanesini kötü intiba sebebiyle gölge altında bırakabilirdi" de diyebiliriz. çünkü ortaya çıkmaya başladığını düşündüğümüz bazı korkuları yüzünden kendini frenlediği apaçık ortada olan bir durum.

ölü canlar'ı yakması ne kadar zor bir karakter olduğunu ve bünyesinin ne kadar hassas olduğunun kanıtlarından birisi.

42 yaşında bir yazar için - ki yazarlarda yazım yeteneği bir kartopu gibi. genelde çığa dönüşmesi 50'li yaşların başları, ortalarında gerçekleştiği için, genç yaşta hayatını kaybeden müzisyenler için söylenilen "keşke yaşasaydı da eserlerine yenilerini ekleseydi" cümlesi gogol için de gayet söylenebilir - verdiği eserler ve özellikle öykülerdeki gerilim unsurları, rüya tasvirleri, uyanık-uykuda olma git gelleri derken oluşturduğu tarz zamanının ötesinde.

rüya tasvirleri konusunda ufak bir parantez açmak ve biraz da olsa değinmek gerekirse gonçarov'un daha sonraki aylarda hakkında onlarca ayrı ayrı tanım gireceğim oblomov'unda ilia ilyiç'in çocukluğunda rüyalarındaki malum çukur, dostoyevski'nin ise suç ve ceza'daki olağanüstü çocuk ve gözü önünde işkence gören at sahnesi tasvirleri ile gogol'ün öykülerindeki rüya tasvirleri ortak bir nokta adeta. ki vladimir tolstoy'un güzel bir anlatım yaptığı "sizinle aynı odada bulunabilir ve konuşamayabiliriz. olabilir böyle bir şey, gayet mümkün. tam da bu bahsettiğim duruma benzer 1877 yılında bir ders sırasında tolstoy ve dostoyevski'nin aynı ortamda bulunmalarına rağmen, ortak arkadaşları strakhov'a rağmen birbirleriyle tek bir cümle bile konuşmaları gibi... salovyeva'nın felsefe dersinde aynı ortamdalardı ve strakhov onları, ikisinin ortak arkadaşı olmasına ve sürekli ikisiyle de mektuplaşmasına rağmen nasıl olduysa konuşturmadı. nadir görülebilecek bir andı ve sonrasında iki yazar da bu durumdan pişmanlık duydular... devamında zaten birbirlerine nasıl ilham verdikleri hepim(n)izin malumudur" beyanında ve sonrasında eklediği gibi iki insan aynı dönemde konuşmasalar da birbirlerine nasıl etki ettiklerini vurgulamasından böyle iki dehanın birbirini etkileyebileceğini anlıyoruz. bu vladimir tolstoy anısı olmasa da 3 ayrı yazarın (gogol-goncarov-dostoyevski) güzel bir ortak noktada bilerek ya da bilmeyerek birleştiğini ve rüya tasviri konusundaki ortaklıklarını görüyor, biliyoruz okuduğumuz romanlar öykülerde...

doktor tarasyenkov'un gogol'ün son günleri anılarında anlattığı üzere, polisler gogol'ün ölümü sonrasında cenaze evine gelmeden önce(1.5 saatlik süre boyunca ) doktoru tarasyenkov bütün odaları ve dolapları teker teker karıştırma şansına sahip olduğunu ve gerek not defterleri gerek te paraları aldığını söylüyor. paraların ihtiyaç sahiplerine ve kilise törenine gideceğini önceden söylediği için bu durumla polis gelmeden tarasyenkov ilgileniyor. moskova üniversitesi profesörü şevyrova'da olan emanet 2000 ruble de "bu para benim değil" denilerek gogol adına, sonra kullanılmak üzere profesörde bulunuyor. doğal olarak öldüğünde üzerinde nakit para bulunamıyor.

"ölümü sonrası bağış miktarı olarak, genç ve ihtiyaç sahibi bilim öğrencilerine 2500 ruble ve ölü canlar'ın ikinci bölümü için 170 ruble vardı.

resmi polis kayıtlarında vasiyet ve not defterleri bulunduğu yazılı."



görseldeki kişi vasiliy gippius, dönemin insanlarının da anılarında bahsettikleri gizemli, tescilli yalancı gogol hakkında "insanlar onun yalancı çoban olduğuna inandılar ve söylediği hiçbir şeyin doğru olmadığını kabullendiler." diyor. çok iyi hikaye yazan ve birçok editörü bazı öykülerinde metinlerini çaldığı için haklı olarak aşağılayan (başka bir kitabının başlığında yazacağım bunun hakkında) gogol'ün arsız bir yalancı olma ve insanları alay konusu yaptığı için sevilmeme ihtimali çok yüksek. bu yüzden gippius'un söylediklerine ben kayıtsız inanıyorum. adam sarkastik yaşamın sembollerinden birisi. pembe yalanları iyice büyütüp işi dalgaya vurmuş olabilir.

"mektupları ve yazışmalarında gözlendiği gibi; kendini gizleme, olmadığı yerlerde(bazen yurtdışı) olduğunu iddia etme, sürekli yalan söylemek gibi özellikleri var. birçok metinde olmadığı birisi olarak kendini ifade ettiği bariz. düzenli olarak, author(anlatıcı)olduğu birçok metinde de tıpkı mektuplarda olduğu gibi kendisi değil bir başkası olarak yazdığına emin olabilirsiniz. onu daha sonra anlatan kişiler zorlansınlar hatta hakkında gerçekleri yazamasınlar diye gerçek hayatta olduğu yerler yerine bambaşka yerlerden tasvirler yapıyordu, bunları görmek için gönderdiği bazı mektuplar dahi yeterli"

şöyle bir ayrıntı var ki, mektubunda hakaret ettiği bir departman görevlisi hakkında söyledikleri üzerine araştırma yapılıyor ve gogol'ün adamla hayatı boyunca görüştüğüne dair bile kanıt yok. sürekli bulunduğu yer ve ortamlar ile ilgili yalan söylemesi dışında, insanları zan altında bıraktığı birçok mektup ta olduğu vasiliy gippius vb. kişiler tarafından iddia ediliyor. aslında iddia değil birçoğu kanıt.



gogol ve puşkin tasviri.



gogol ve puşkin yine aynı ortamdalar.





zhukovski'de akşam toplantıları ismiyle bir eser. soldan 4. sıradaki gogol ama bu fotoğrafı kaldırabilirim. çünkü çok küçük görünüyor.

yalancılık konusunda ve bu mistik karakteri konusunda sadece bir kişiden alıntı yapsak ta objektif değil tam tersi gayet taraflı yorumlar var. birçoğu gogol'ün hayatında bulunmuş, etrafında bulunmuş insanlar fakat ne olursa olsun işin içinde başka çıkar ilişkileri de olabilir. okuduğumuzda fark ediyoruz ki bu kadar insanın neredeyse aynı görüşte olması da söylenilenlerin gerçekçiliği konusundakm kuşkuları azaltıyor.




bir diğer mektupta, tasvirde gogol'ün tam karşısında duran sırtı bize hafif dönük olan kişi olan sergey timofeeviç aksakov'un sözleri ki gerçekten tuhaf. ölümü sonrasında dokunaklı yazı, kitaplarda dahi ortada olan durumu, gogol'ün olumsuz durumunu açıklar gibi:

"arkadaşlarıyla bile içten, samimi, dürüst ve açık sözlü değildi. beğenileri, yaşam koşulları, yazdığı kitaplar ve hatta ailesi ile ilgili bütün konularda...

gogol'de sadece iki mod vardı, yaratım ve dinlenme. net anlaşılıyor ki gogol etrafındaki çok az insanı kendine kabul etti ve onlardan etkilendi. yanında bulunanlara çok az kulak verdi. ne onların ne konuştuklarını dinliyor ne de onlara ne söylediği ile ilgili bir özen gösteriyordu..."

bir başka gogol yazısında görüşmek üzere...

vasil vasil vasil. gereken hızda söylerseniz yanınızda aniden mükemmel bir rus edebiyatı klasiği beliriyor. metronomu kaçırmamak önemli.*

nikolay dmitrevsky'nin, gogol'u ölü canlar'ın elyazmalarını yakarken çizdiği şöyle bir eseri vardı.

-bir delinin anı defteri

sadece 42 yıl yaşamış ukrayna asıllı rus roman ve oyun yazarı olarak tanınır.
en önemli eserleri ise ölü canlar
palto ve bir delinin hatıra defteri'dir. kendi yazdığı kitabı kendi elleriyle yakmışlığı vardır.

dotoyevski onun için hepimiz gogol’ün palto’sundan çıktık demiştir.

bir ihtimal düşünüyorum;
gogol, hatırlarsanız kitabını yakmıştı bunun nedeninin ise bir zihin oynu olduğunu düşünüyorum. hayal gücü yüksek bir insandı gogol. ben edebiyatçı değilim ama düşünebilirim. inandığı bir şey.. bir din vardı, sanırım yaşı ilerleyince inanmaya başladı.

zihninde ki korku kitabı yaktırmis olabilir mi?

 rus insanının aynası, rus edebiyatına yön veren ve büyük rus yazarlarına ilham kaynağı olan yazar: nikolay gogol


yazmak öyle sıradan ve basit bir eylem değildir, bir bedel gerektirir ve o bedel yaşamak denen şeyi baltalar. gogol da pek parlak bir hayat sürmedi, dar geliri, acıları onu bir anlam arayışına itti ve o da anlamı edebiyatta aramaya başladı. ilk girişimine karşı yapılan sert eleştiriler yazma sürecine ara vermek zorunda bıraktı, öyle ki ilk yazdıklarını toplayıp yakmak zorunda kalmıştı. büyük bir yazar olmak için daha iyi bir giriş yapamazdı bunun dışında. ara verdiği süreç içinde yazmak eylemine karşı daha tutkulu bir arzunun filizlenmesini sağladı. akşam toplantıları ile geri dönerken dönemin en büyük eleştirmeni belinski'nin (yıllardır benim de aramış olduğum tarzda bir eleştirmen, her ne kadar bulamamış olsam da her ne kadar can çekişir halde olsa da edebiyat popüler kültürün pençesinde aramaktan vazgeçmeyecek aramaya devam edeceğim) olumlu yönde dikkatini çekmeyi başarmıştı. öyle ki dönemin en büyük şairlerinden ve yazarlarından biri olan puşkin ona övgüler yazdırmıştı. 


"hepimiz gogol'un paltosundan çıktık" diyerek ona ne denli hayran olduğunu dile getirmişti dostoyevski. akaki akakiyeviç belki de edebiyat tarihinin en büyük anti kahramanlarından biridir ve benim de kitaplarımda değinmeden geçmedigim bir karakter. akaki o buhranlı dönemin bir meyvesidir, ödenmesi gereken bedelin ödendikten sonra erişilen bir ödül... yazmak öyle sıradan ve basit bir eylem değildir, bedel gerektirir; o bedelin en büyüğünü ödeyenlerdendir gogol. 


en iyi kitapları: 

ölü canlar 

palto 

taras bulba

burun 

müfettiş 

akşam toplantıları 

ölü canlar'ı kendi elleriyle yakarak imha etse de yazdıkları rus edebiyatının klasikleri arasında yer alır.

1809/ 1852 yılları arasında yaşamış; palto
bir delinin hatıra defteri ve ölü canlar'ı rus edebiyatına kazandırmıştır.
palto bir burun hikayesi'nde rusya ile dalga geçtiği açıkça görülmektedir.

akaki akakiyevic basmakcin'in binbir zorlukla yaptirdigi paltosu calindiginda hangimizin ici sizlamadi ki?

topragi bol olsun iyi ki bu dunyadan gecmis diyecegim buyuk bir ruh gogol..