türkiye'de protesto kültürünün azalması

"ağlayan çocuk posteri, bu toplumun kötü yazgısını sevme çabasındaki yeni bir evrenin habercisiydi. 80'lerde yaşanan "acı" patlamasının ilk örneklerinden biri. nitekim "acıların çocuğu" kavramı da adını, 80'lerin ortalarında bir çocuk şarkıcının, küçük emrah'ın aynı adla filme de çekilen şarkısından aldı. küçük emrah için yine o yıllarda çekilen boynu bükükler filmi de imgeyi pekiştirmiş olmalı. türk toplumu, askeri bir darbenin ardından, adil olmayan bir siyasi iktidarın karşısında kendini bir kez daha çocuk konumunda bulduğu, bu yazgıyı bir kez daha sevmek zorunda bırakıldığı 80'lerde, yalnızca gözü yaşlı çocuk yüzlerini, yalnızca çığlık çığlığa acıdan söz eden çocuk şarkıcıları değil, büyük şehrin bir kez daha acıyla, acının da çocuklukla özdeşleşleştiği bütün bu sahneyi çok sevdi. aslında yalnızca küçük emrah'tan ya da sayıları ve kazançları arttıkça kederleri hızla arsızlığa dönüşen çocuk şarkıcılardan da söz etmiyorum. yalnızca dayatılan bir endüstriden değil, acılı çocukta bir kez daha kendi kudretsizliğinin izlerini bulan, bu güçsüzlüğü bir kez daha bir milli erdeme dönüştürmeye çalışan, maruz kaldığı acıyı bu kalıbın içine yerleştirmeye hazır bir toplumdan da söz ediyorum. kendimizi de toplumdan öyle net çizgilerle ayırmayalım. oğuz atay'ın hayat bilgisinden yoksun, beceriksiz ve çocuk kalmış kahramanlarına, ece ayhan'ın "devlet dersinde öldürülmüş" çocuklarına, "orta ikiden ölerek ayrılan çocuklarına, "solgun bir halk çocukları ayaklanması"na o yıllarda gösterdiğimiz ani ilginin ardında da benzer bir şey yok mu?

gözü yaşlı çocuk posteri, acıyı uzun bir dönem boyunca temiz yüzlü "iyi aile çocuklarının, acımasız şehrin bu batılı kurbanlarının, ayşecik'lerin, ömercik'lerin, sezerciklerin yüzünde sevmiş bu toplumun belki de son kederli sarışın çocuk kahramanıydı. tuğcu'nun kimsesiz çıraklarından yeşilçam'ın yetimlerine, kederli çocuk kartpostallarından 80'lerin "acıların çocuğu" imgesine kadar aslında kalıbın ana hatları pek değişmedi. yalnız 80'lerin ortalarında türkiye'nin kendi doğulu yüzünü, kendi taşrasını, şehirlerde biriken kürtleri, ama aynı zamanda onların yazgısının alınıp
satılabilir bir şey olduğunu keşfetmesiyle birlikte, kalıbın içine yeni bir içerik sızmaya başladı. kederli çocuk daha kara, daha esmer, nihayet daha delikanlı bir çehreye kavuştu. ömercik'in artık kimseye pek inandırıcı gelmeyen sarışın neşesi geride kalmıştı. yine de şu hiç değişmedi: acıların çocuğu, horlanmış çocuğun zafere ulaştığı andan geriye dönülerek kurulmuş bir hikâye oldu hep. bize acıların çocuğu olarak sunulan, aslında bu çileli kavruk yüzün büyük şehirde başarıya ulaştığı, bir aileye değilse de paraya kavuştuğu, kendi doğulu yazgısından "yırttığı" anda çekilmiş
fotoğrafıydı. biraz da bu yüzden bu acılı yüz, tıpkı tuğcu'nun romanlarında ya da yeşilçam filmlerinde olduğu gibi, acıya eşlik eden onca olumsuz içeriğe rağmen temiz, masum, onurlu bir imge olarak kalabildi. acıların çocuğu acımasız büyük şehir ortamında babasız, evsiz ve yolsuz kalmıştı; ama tam da bu yüzden hem mağdur hem masum, hem kırılgan hem dirençli, hem çocuk hem delikanlıydı.

imgenin zamanla politik bir vurgu kazandığını, esas gücünü bu ülkede yaşanan haksız savaştan aldığını da unutmayalım. çocuğun yetimliği gerçek bir babadan yoksun olmaktan çok, adil bir babadan yoksun olmaktan kaynaklanıyordu. bu yoksunluk ise inanılırlığını, haksız yere çocuklarına kıyan baba imgesiyle suçsuz yere cezalandırılmış çocuk imgesinden, haksız yere halkına kıyan devlet imgesiyle suçsuz yere cezalandırılmış halk imgesinden aldı. böylece, aşağı yukarı aynı yıllarda ortaya çıkan "acıların kadınının, ona adını veren şarkıcı bergen gibi kısa ömürlü olmasına rağmen (kocası sonunda gerçekten öldürdü bergen'i), acıların çocuğu türk kültür hayatında uzunca bir ömür sürdü. şarkısı söylendi, şiiri yazıldı, filmi yapıldı. uzun bir dönem boyunca yalnızca çocuk şarkıcıların değil, neredeyse bütün taşralı erkek yıldızların yüzünde ondan bir iz vardı. horlanan oğlanın şehrin şımarık kızları için bir arınma fırsatı olduğu, onlara çoktan geride bıraktıkları masumiyetle birlikte mutluluk imkânını da armağan edeceği, 90'ların birçok filminin tekrarlayan temalarından biriydi."