mandela etkisi

insan beyninin sanıldığı kadar rasyonel olmadığını gösteren etkidir.

maalesef insanların hafızaları kusursuz çalışmıyor.

hakkında güzel bir metin: mandela etkisi: türkçeden â ve î gibi şapkalı harfler çıkarıldı mı?

varlığına inandığım bir şeydir. bu konuyla ilgili bir anım var.
ya ilkokula gidiyorumdur ya da gitmiyorumdur. beyaz peynir yemediğim için annem krem peynir alırdı. o gün la vache qui rit almıştı. onca zamandır aklımda olan o soruyu sordum:
"anne, bu ineğin burnunda neden küpe var?"
annem de ineklere öyle halka takıldığını açıklamıştı.
ortaokulda mandela etkisini duyup araştırdığımda hayatımın şokunu yaşadım. o ineğin burnunda o halka hiçbir zaman olmamış.

bu ilk ölüşüm değil ki!!!

nelson mandela, özgür kalmak için ve dahi ülkesini özgürleştirmek için çok uğraş verdi; mahatma gandi nin mücadelesine benzer bir mücadele. sonunda özgür kalsada, ilerleyen yaşı ve cezaevinde kaldığı süre içinde sağlıksız bir süreç yaşaması nedeni ile vefat etti, ondan sonra afrika çok ıstenilen bir noktada özgür olduğu söylenemez, ama hiç yoktan iyidir, denilecek noktada;
gerçi, afrika ülkelerinin özgür bir ülke olduğu söylensede, hala yarı sömürge durumu devam etmekte; belli başlı madenleri, yalnızca avrupa ülkeleri istedikleri fiyatı çıkartıp satın alıyorlar; bir nevi "düyun-u umumî" durumu yani; bu konuda farklı bir şey yapmaya dahi cesaret edemiyorlar; çünkü bu avrupalı devletler için anlaşma şartlarının ihlâli ve savaş sebebi; ve olası bir savaşın kimin kazanacağı baştan belli;
nelson mandela ile ilgili durum, merhum neşet ertaş'ın avrupada bulunduğu yıllarda bir gün trt radyoda kendisini "merhum neşet ertaş" diye anılması üzerine, türkiye'ye dönme kararı alması durumunu çağrıştırdı.

birde son olarak; yıldız tilbe'nin bir röportasında ki trajikomik cümleyi hatırlattı; yıldız tilbe'ye sormuşlar, ölünce mezar taşınıza ni yazılmasını istersiniz diye;
cevabı; "bu ilk ölüşüm değil ki" yazılmasını istiyorum, demiş.

ilginç bir hissiyat yaratıyor bünyede, ortak bilinç dedikleri şey bu durağın yanından lokomotifle geçmiş olmalı.

dünya simülasyonunun verdiği bir bug dır.

beni delirtmeye mi çalışıyorsunuz lan diye bağırmana sebebiyet verir.

kimileri bu etkiyi anlamamış. olay yalan bilgiye inanmak sonra doğrusunu öğrenince aaa öyle miymiş demek değildir. kitlelerin doğru olduğuna emin oldukları bilgilerin aslında yanlış olmasıdır. ya da başka bir evrende doğru olmasıdır. sizi şoka uğratır. görüntü / bilgi beyninizdedir, imajine edebilirsiniz ama o görüntüye veya bilgiye fiili olarak ulaşamazsınız. (bkz: dejavu) kadar etkilidir.

ülkemizde hala michael jackson'ın siyahlığından utandığından kendisini beyazlaştırttığına inananların büyük çoğunlukta olması buna örnek verilebilir sanırım.

mj, daha 90'larda, oprah winfrey'ye verdiği bir röportajda "gururlu bir siyahi" * olduğunu söylemiş. yanlış hatırlamıyorsam thriller albümü çıktıktan bir süre sonra bi anda vücudunun ciddi kesimi beyazlaşmış, alacalı bir teni olmuş ve korkunç görünüyormuş. cildinin beyazlaşan kısımlarını siyahlatamadıkları için de siyah kısımların rengini açmışlar. hatta daha da beyaz olmasın diye de uğraşılmış ama fayda etmemiş.

zaten otopsisinden sonra da mj'nin hem vitiligo hem de cilt kanseri olduğu belgelenmiş/kanıtlanmış.

şimdi bir etki bulup kendi adımı koyucağım ona.

sosyal medyanın yaygın hale gelmesi ile artan şey.

yüzüklerin efendisi izleyenler için gelsin.

şehir efsanesi ya da yalan bilgi ile karıştılmaması gereken şey.

örneğin ıspanakta demir olduğunun sanılması mandela etkisi değil, şehir efsanesidir. kulaktan kulağa yayılmıştır. bize halamız söylemiştir, onu okul arkadaşı yaymıştır vs. burada insanların özel olarak anlattığı, konuştuğu, tartıştığı bir "bilgi" var. doğru ya da yanlış. hugo'da küfreden çocuk vakası da böyle. binlerce kere muhabbeti dönmüştür.

benzer şekilde t.d.k.'nın "oturgaçlı götürgeç" diye bir tamlama önerdiği, kurumu yıpratmak için yazılmış, sonradan kötü niyet olmadan yayılmış bir bilgidir. biz edebiyat dersinde bunu özel olarak konuşmuştuk.

mandela etkisinde konu bambaşka: binlerce insan, daha önce özel olarak konuşmadığı, okumadığı yazmadığı, hayatlarında hususi konu olmadığı halde, bazı şeyleri ortak olarak farklı hatırladığını farkediyor. örneğin pikaçu'nun kuyruğunun siyahı ya da we are the champions şarkısının sonunda mercury'nin "of the world" demiyor olması. ben hayatımda bu konuları konuştuğumu, okuduğumu falan hatırlamıyorum ama benzer durumda olan kime sorsam "pikaçunu kuyruğunda siyah bant vardı" diyor. fark burada, bilgi yayılmamış, binlerce insanın zihninde kendiliğinden ortak olarak böyle şekillenmiş.

bunun dışında bir de, kişisel anılarını farklı hatırlayan insanlar var. "arabam yemin ediyorum siyahtı, bir sabah kalktım sarı ve herkes hep sarı olduğunu söylüyor" gibi. bu da mandela etkisi değil.

bir şeyi yanlış hatırlama durumuna verilen isim.

adını nelson mandela'dan almıştır, birçok kişi onu 1980'lerde hapiste öldü zannederken oysa o 2013'de, çok da eski sayılamayacak bir tarihte ölmüştür.

bergman'da öyledir, siyah beyaz filmleri yüzünden çok eskiden öldüğü düşünülse de 2007 yılında ölmüştür.

çok eskiden öldüğü sanılan insanların aslında yeni öldüğü anlamına gelen etkidir.
adını ise nelson mandela'dan alır.

bir "yanlışa/yalana" çok sayıda insan tarafından inanılması ve gerçek gibi tekrar tekrar yayılarak daha da geniş bir kitle tarafından "gerçek" olarak algılanmasıdır.

mandela etkisi; hatalı hafıza fenomenidir.

aslında olan ama somut olmayan birşeyin sanki varmış gibi hatırlanması mesela eskiden 75 krş para olarak yoktu ama fiyat olarak vardı dondurmaların çoğu 75 kuruştu bunun için 50+25 kuruş veriyorduk demir para olarak 75 krş değil.

birkaç örnek sıralayım bunun üzerine.

sarı mercedes filminde bayram'ın vapurdaki kadına: "çok güzel karısınız hanfendi" demesi.. aslında bir caps o ama sanki filmde varmış gibi hatırlanır.

don't worry be happy şarkısını bob marley söyledi sanılır ki ben de şok olmuştum bobby mcferrin'in söylediğini öğrenince.

ünlü korku yazarları mary shelley ve bram stoker için karı koca olup rekabet amaçlı romanlarını yazdıkları söylenir. halbuki mary shelley öldüğü sırada bram stoker 4 yaşındaydı ve başka ülkedeydi yani tanışabilme gibi bir imkanları bile yoktu.

torku asla bira üretmemiştir. ama herkes o biraya özlem duyar.

flashback oyunu another world'ün devamı olarak sanar retrocular bile kısmen halbuki sadece aynı firma tarafından aynı teknikle çıkarılmıştır.

voltran'da pembe aslan yoktur mavidir o aslan ama kullanan prenses pembe giyer.

power rangers zeo'da billy gold ranger olarak herkesin aklında ama jason öyle olmuştur. (yine de sanki başta öyleydi sonra değiştirildi diye halen tartışılır)

cedric'in chen'e tecavüz etmesi tamamen asılsızdır. :p