oppenheimer

oppenheimer deyince akla gelen ilk cümleyi kullandığın yere tüküreyim be adam. sen harbi bilerek yavşaklık yapıyorsun. en vurucu cümleyi kadının memelerine bakarak söyletmiş. güzelim memelere bakarak "ben ölüm oldum" diyor. kadın sevişirken oku şurayı falan diyor. neyin kafası olum bu siz napıyorsunuz lan. neyse.

başta ifade ettiğim gibi, nolan’ın yaratıcılığı benim için hep en ön planda olmuştur. bir nolan filmini izlerken diğer bütün faktörlerden önce hikâyenin kendisine, sonra o hikâyenin kurgusuna odaklanırım ve genellikle bu iki alanda da beni mutlu eder. bu beğeni subjektif bir süzgeçten geçiyor olabilir, çünkü genel olarak zamanla oynanması, hikâye akışıyla deneyler yapılması benim hoşuma giden şeyler olsa da pek çoğunun bunu sevmediğinin farkındayım. nolan’ın en çok eleştirildiği noktalardan biri de bu olmuştur zaten: filmlerinde “gereği yokken” kurguyu bozması, lineerlikten uzaklaştırarak anlatması.

nolan filmografisinde bu yaratıcı özgürlük genellikle filmi geliştirir. memento, the prestige , interstellar ve dunkirk (film) ’te bunlar filmi geliştirmişti, zira düz bir anlatı o filmleri sıradanlığa indirebilirdi. tenet (film) ve inception gibi kendi içerisinde zamanın kurallarının farklı işlediği filmlerde zaten buna gerek bile kalmamıştı. oppenheimer’da ise bence ilk kez bu tercih filmin aleyhine işlemiş. bu da dağınık kurgudan ziyade seçilen hikâyeyle alakalı bir problem.

açıkçası nolan’ın neden dunkirk (film) veya oppenheimer gibi hikâyeleri film yapmayı seçtiğini bilmiyorum. eminim kendince sebepleri vardır ama bana kalırsa en iyi yaptığı iş kendi yazdığı hikâyelerin filmini çekmek. hatta bir adım daha ileri götürerek onu en mutlu eden şeyin de bu olduğunu düşünüyorum. bu iki filmde sanki ona birisi zorla bu tarihsel olayların taslağını vermiş ve “yok öyle uçmalı kaçmalı zamanda akmalı filmler. biraz ciddi işler yapacaksın artık” demiş, o da oflaya puflaya masaya geçip “tamam, ama bi şartım var. bu hikâyeyi kendi bildiğim gibi anlatıcam” demiş ve filmin bir yerlerine “nolan imzası” atmaya çalışarak kendini kasmış gibi hissediyorum. dunkirk de manhattan projesi de başka yönetmenlerin elinde daha sıkıcı anlatılması muhtemel olaylar ve nolan bunları anlatılabilecek en “ilginç” şekilde anlatmış, bunu kabul ediyorum. yine de, film yaparken hissettiği yaratıcı kaygılar ile yaşanmış olayların “gerçekten yaşanmışlığının” getirdiği sınırlama hissi, gerçeklikle derdi olan bu adam için bir çatışma yaratıyor. tabii belki bu hikâyeleri seçme sebebi de budur, kendisini zorlamak istemiştir ama seyirciye kendi güvensizliklerini ispatlamaya çalışmak yerine en iyi bildiği şeyi yapmasını tercih ederdim. kendisi de dahil herkes çok daha mutlu olurdu o durumda.

dediğim gibi, bu filmdeki her şey gerçekten yaşandı. nolan’ın bu filmi bir belgeselden uzaklaştırmak ve kendi imzasını atmak için tek çaresi o meşhur kurgu hilelerini kullanmasıydı. yer yer başarılı da olmuş hatta. özellikle lewis strauss’un oppenheimer’a dair sinsi planlarının ifşa edildiği kısımda sanki bu tarihsel sürece hakim olsaydım bile şaşırabileceğimi hissettim. ne var ki, filmin kalanında siyah beyaz ayrım da, renkli kısımda anlatılan iki farklı zaman dilimi de gereksiz kafa karışıklığı yaratmaktan kurtulamamış. hikâye interstellar’da da benzer bir zaman atlayışı ile anlatılıyordu mesela, fakat orada bunun zarif bir açıklaması vardı ve filmin özü zamanın algılanış farkına sebep olan “yıldızlararası mesafelerle” ilgiliydi. oppenheimer’ın hayatının 5-6 yıllık sürecinde neden böyle bir anlatım tarzı var peki? bu adam bir çeşit amneziden mi muzdarip yoksa ilaç bağımlısı falan mı? neden hayatını bir ileri bir geri gözlemlememiz gereksin? bu anlatım tercihi hikâyenin hangi kısmına hitap ediyor?

hikâye yaratıcı bir şekilde anlatılabilmek için sıkıcı ve gerçekten yaşandığı için olayları biliyoruz. bunlar, bir filmde gerilim yaratmak için ciddi engeller. peki nolan bunları nasıl aşmış? bence bazı "analog efektlerle" güzel aşmış, özellikle oppie’ye arada sırada gelen krizlerin tasviri, ve roger robb’un oppie’yi punduna getirdiği sorgu sahnesinde harika bir tansiyon yükseltmesi yaşatmış. görsel ve işitsel detaylara burada epey özenilmiş, hakkını vermek gerek. hatta bana kalırsa bombanın geri sayımından bile daha gergindi o anlar. peki illa imax’te mi tecrübe edilmeli?

yok hocam, hâlâ o kadar değil. fena ters köşeye yatırıldık ve bunu sürekli hatırlatacağım.

peki… filmin şu ana kadar yazdığım “çalışmayan” kısımlarına rağmen yine de “kötü bir film” olmamasının ve büyük bir ihtimalle oscar adaylığı (adaylıkları) alacak olmasının sebebi ne?

yahudi lobisi, ikinci dünya savaşı filmi olması, savaş siyaseti işlemesi vs. gibi tiklenen çeşitli oscar kutucuklarını saymazsak, açık bir şekilde oyunculuklar.

bunu, florence pugh gibi yetkin ve çok beğendiğim bir oyuncuyu çok az görmemize, gördüğümüz her sahnede çıplak olmasına ve çıplak olduğu sahnelerin ziyadesiyle tatsız tasarlanmış olmasına rağmen söylüyorum. oppie’nin kadınlarla ilişkileri konusunda gerçek bir hıyar olduğunu göstermesi açısından başarılı bir tercih, ama bunun için aktris seçimi florence pugh mu olmalıydı be nolan abi? gerçi sonlardaki “twiste” kadar oscar ödüllü rami malek ’i sadece yerden kalem toplatmak için çağırdığını da düşünecektim, neyse ki sonradan biraz hakkı teslim edilmiş kendisinin.

ana kadrodan cillian murphy ve robert downey jr. devasa oynamış. kelimenin tam anlamıyla devasa, çünkü imax salonunda film boyunca başımı kaldırıp kendilerinin 6 metrelik kafalarına baktım (evet, hatırlatmaya devam). ikisinin de adaylık alacağını, rdj’nin ise en iyi yardımcı erkek oyuncu oscar’ını evine götüreceğini tahmin ediyorum. yıldızlarla dolu bir kadroda kağıt üstünde çok sırıtmasa da oyunculuğunu en çok beğendiğim üçüncü kişi ise roger robb rolüyle jason clarke oldu. emily blunt ve matt damon da kendilerinden bekleneni, herhangi bir sürprize yer bırakmadan vermişler. geriye de her birinin 1 buçuk - 2 dakikalık sahneleri bulunan çeşitli yıldızlarla yapılmış bir gövde gösterisi kalıyor. onlar arasından favorim de elbette truman rolüyle gary oldman oldu. yaşlandığını gördükçe üzülüyorum canım gary abim ama seni izlemek her zaman bir keyif.

filmin sonunda albert einstein'ın oppenhiemer'a söyledikleri de oppenhiemer'ın hayatı için aslında kilit sözlerdi bence. ''başarının sonuçları ile başetme zamanı. ve günün birinde seni bunun için cezalandırdıklarında sana somon ve patates ikram edecekler.''