zaman tüneli

erdoğan'la yüzleşme: israel, yunanistan ve kıbrıs cumhuriyeti, türkiye'yi caydırma amaçlı birleşik cephe oluşturuyor

yeruşalim'de düzenlenecek olan yüksek önemdeki zirvede, üç müttefik ülke, askeri koordinasyonu, enerji işbirliğini ve ankara'ya verilecek net bir mesajı vurgulayacak: tırmandırılan saldırganlık politikası cevapsız kalmayacak; yetkililer ortak bölgesel askeri güç oluşturulacağı iddialarını yalanladı, ancak daha derin savunma bağları kurma sözü verdi.

israel, yunanistan ve kıbrıs, türkiye'yi caydırmak ve açıkça düşmanca bir tutuma geçmesini önlemek amacıyla stratejik bir güvenlik “duvarı” oluşturmak için çalışıyorlar. israel'li kaynaklar, pazartesi günü yeruşalim'de yapılacak üçlü zirve öncesinde ynet'e bu bilgiyi verdi.

başbakan benjamin netanyahu, yunanistan başbakanı kyriakos mitsotakis ve kıbrıs cumhurbaşkanı nikos christodoulides'in katılacağı üst düzey toplantı, türkiye ile bu üç ülke arasındaki gerilimin tırmandığı dönemde gerçekleşecek. bu gerilime, türkiye'nin yunanistan hava sahasını ihlal etmesi ve bunun üzerine yunan savaş uçaklarının acil olarak havalanması da dahil. bu olay, yaşanan gerilimi zirveye çıkardı.

zirvede, güvenlik konularındaki işbirliği gündemin en üst sırasında yer alırken, bir dizi konu ele alınacak. israel'li yetkililer türkiye'yi bölgesel bir rakip olarak görüyorlar, ancak henüz bir düşman olarak görmüyorlar ve asıl amacın ilişkilerin daha da kötüye gitmesini önlemek olduğunu söylüyorlar. görüşmelerin, üç ülkenin ortak askeri tatbikatlar, koordinasyonun artırılması ve ortak bir caydırıcı mesaj verilmesi dahil olmak üzere, kararlılıklarını göstermek ve ankara'yı dizginlemek için nasıl stratejik bir üçgen oluşturabileceklerine odaklanması bekleniyor.

savunmanın yanı sıra zirvede enerji işbirliği de vurgulanacak. önem taşıyan bir girişim, israel, yunanistan ve kıbrıs'ı deniz altı elektrik kablosuyla ortak bir elektrik şebekesine bağlamayı içeriyor. yunanistan şu anda girit ve kıbrıs arasında bir elektrik hattı inşa ediyor ve kıbrıs israel'e bağlandığında, israel'i ilk kez avrupa enerji ağına bağlayacak ve önemli bir dönüşüm gerçekleşmiş olacak.

liderler ayrıca doğal gaz alanındaki gelişmeleri, özellikle de %85'i kıbrıs'a ve %15'i israel'e ait olan devasa afrodit gaz sahasını konuşacaklar. kıbrıs, bölgede mısır ile rekabet etme potansiyeli olan kendi gaz işleme tesisini kurma olasılığını inceliyor.

zirvede ayrıca, abd destekli hindistan-orta doğu-avrupa ekonomik koridoru'nun (imec) da ele alınması bekleniyor. bu girişim, hindistan, orta doğu, israel ve avrupa'yı gelişmiş ulaşım ve enerji altyapıları ile birbirine bağlamayı amaçlıyor. buna demiryolu ağları, enerji kabloları ve ortak ülkeler arasında ticaret ve güvenlik işbirliğinin genişletilmesi planları da dahildir.

israel, yunanistan ve kıbrıs'ın, savunma paktına benzer bir düzenleme olan ortak bir askeri müdahale gücü oluşturduklarına dair yunan medyasında yer alan haberleri yalanladı. üst düzey israel'li yetkililer, böyle bir planın gündemde olmadığını ve pazartesi günü yeruşalim'de yapılacak üçlü zirvede tartışılmayacağını söyledi. ancak üç ülke de, gelecekteki bir kriz durumunda hazırlıklı olmak için askeri koordinasyonu derinleştirmek istiyor. yetkililer, ana hedefin caydırıcılık olduğunu belirtti.

bu artan savunma işbirliğinin bir parçası olarak, israel'in yunanistan'a önemli miktarda silah satmak için görüşmeler yaptığı bildiriliyor. üç ülke ayrıca ek ortak askeri tatbikatlar yapmayı planlıyor. güvenlik boyutunun ötesinde,bu ortaklık sivil koordinasyonu da içeriyor: israel, yunanistan ve kıbrıs cumhuriyeti, orman yangınları, deniz arama ve kurtarma operasyonları ve deprem hazırlığı gibi sivil krizleri ele almak için bölgesel bir acil durum müdahale merkezi kurulması için çabalıyor.

*** *** ***

pazartesi günü, netanyahu'nun abd'nin türkiye büyükelçisi ve başkan donald trump'ın suriye özel temsilcisi tom barrack ile yaptığı görüşme sırasında, israel'li yetkililer bu fırsatı değerlendirerek türkiye cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan'ın davranışlarına ilişkin sert mesajlar verdiler.

toplantıya katılan bir yetkiliye göre, israel tarafı, her iki ülkenin yararı için türkiye-israel ilişkilerinde gergin tırmanışın devam etmesinin önlenmesi gerektiği konusunda uyarıda bulundu. bir israel'li yetkilinin barrack'a, erdoğan'ın “daha önce netanyahu'yu günde iki kez hitler'e benzetirken, şimdi bunu günde üç kez yaptığını” söylediği bildirildi.

buna karşılık, abd temsilcileri erdoğan'ın söylemlerinin iç kamuoyuna yönelik olduğunu ve türkiye'deki taşralı seçmene hitap etmek için tasarlandığını öne sürdü. ancak israel'li yetkililer, krizin “1. perde”sindeki sözlü saldırganlığın “2. perdede ateşlenen silah” haline gelebileceği konusunda uyarıda bulundu. bu, özellikle 7 ekim sonrasındaki mevcut yeni gerçeklikte, kontrolsüz kışkırtmanın somut eyleme dönüşebileceğine işaret ediyor.

israel-yunanistan ilişkilerinde deneyimli olan üst düzey bir israel'li yetkili, iki ülke arasındaki güvenlik işbirliğinin derinliğini vurguladı: “israel ve yunanistan arasındaki koordinasyon seviyesi yıllardır son derece yüksek. sürekli bir diyalog, samimi ilişkiler ve ortak tatbikatlar var. her yıl yaklaşık 40 ortak tatbikat, eğitim ve istihbarat alışverişi gerçekleştiriyoruz.”

yetkili, yunan medyasının haberlerini yalanlayarak, ortak bir hızlı müdahale-eylem gücü fikrinin “var olmadığını ve böyle bir gücün kurulma olasılığının gerçekçi olmadığını” söyledi.

israel, yunanistan'a gelişmiş silah sistemleri tedarik etmeye devam ediyor. yakın zamanda hassas güdümlü mühimmat için bir anlaşma onaylandı ve davud'un sapanı füze savunma sistemi, barak ve spyder füzeleri ve diğer sistemlerin satışını içeren daha büyük bir anlaşma için görüşmeler sürüyor. diğer uluslararası rakipler de yarışta olduğu için anlaşma henüz kesinleşmedi, ancak israel'li yetkililer konunun netanyahu ve mitsotakis arasındaki ikili görüşmelerde tartışılmasını bekliyor.

yunanistan, atina'da endişe yaratan türkiye'nin hızlanan askeri güçlenmesine karşı savunma üstünlüğünü korumaya çalışıyor. kimse türkiye ile tam ölçekli bir savaş beklemiyor, ancak yunan yetkililer, özellikle ege denizi'nde sınırlı bir askeri çatışma olasılığından korkuyor. bu senaryo, yunanistan'ın başlıca savunma zorluklarından birini temsil ediyor.

israel, yunanistan ve kıbrıs cumhuriyeti ile olan ortaklığını, bölgesel istikrara katkıda bulunan ve yakın bağlar aracılığıyla her iki ülkenin güvenliğini güçlendiren stratejik bir ittifak olarak görüyor. üst düzey bir israel'li yetkili, “yunan askerlerinin israel'i savunmasını veya israel askerlerinin yunanistan'ı savunmasını beklemiyorum” dedi. “bizim sahip olduğumuz şey, her iki tarafa da avantajlar sağlayan bir işbirliği. onlar bize çeşitli şekillerde yardımcı oluyorlar ve savunma kurumlarımız arasındaki ilişki güçlü. ama ortak bir askeri birim mi? böyle bir şey olmayacak.”

kasım ayında, ulusal güvenlik danışmanı vekili gil reich ve başbakan netanyahu'nun askeri sekreteri, bu ayın başlarında mossad'ın yeni başkanı olarak atanan tümgeneral roman gofman, siyasi ve bölgesel istişareler için atina'yı ziyaret etti. israel hava kuvvetleri komutanı tümgeneral tomer bar da askeri işbirliğini derinleştirmek için yunanistan ve kıbrıs'tan üst düzey hava kuvvetleri yetkilileriyle stratejik bir toplantı yaptı. bu hafta, savunma bakanı israel katz kıbrıslı mevkidaşıyla bir araya gelerek genişleyen bağları bir kez daha vurguladı.

üçlü zirvede gündeme gelmesi beklenen bir diğer konu, savaş sonrası gazze'de yunanistan ve kıbrıs'ın potansiyel rolü. yunanistan, bu bölgedeki gelecekteki yeniden inşa çabalarına katılmak istediğini belirtti.