kızıl saç

orta çağ avrupası’nda, cadı avı kılavuzu olarak kullanılan malleus maleficarum, kızıl saçın ve yeşil gözün; cadı, kurt adam veya vampir olunduğunun işareti olduğunu söylüyordu. aynı şekilde, kızıl saçlılarda sıkça görülen çiller de öyleydive cadılık belirtisi olarak kabul ediliyordu. ispanyol engizisyonu, uygulayacağı işkenceler için; saçlarının, cehennem ateşini çaldıklarının kanıtı olduğuna inandığı kızılları, özellikle seçiyordu.

orta çağ insanı, kızıl saçlıların; regl döneminde seks yapmış ebeveynlerin çocukları olduğuna, bu yüzden de sapıkça bir cinsel iradesizliğin ürünü olduklarına inanıyordu. kırmızı renkli hayvanlar ve çiçekler dahi masum görülmüyordu. nar bülbülü (kızılgerdan) ve kırmızı tilki, şeytanın yaratıkları; gelincik ise şeytanın çiçeği olarak kabul ediliyordu.

kızıl saç, tarih boyunca korkulan ve nefret edilen bir şey olmuştu.

antik mısırlılar, kızıl saçlı hayvan ve insanları, kötülük tanrısı seth ile ilişkilendirirdi ve firavunların en güçlüsü olan ramses de dâhil birçok firavun kızıl saçlıydı. buna rağmen, kırmızı rengi uğursuz kabul ediyorlardı ve saçlarındaki rengi yok etme gerekçesiyle, birçok genç kız diri diri yakılmıştı.

yunanlar, kızıl saçlıların öldükten sonra vampire dönüştüklerine inanıyordu. büyük düşünür aristoteles, kızıl saçlıları duygusal açıdan ehlileştirilmemiş kişiler olarak tanımlamıştı. romalı tarihçi deo cassius, britanyalı savaşçı kraliçe boudicca’yı “uzun boylu ve kızıl saçlarıyla korkunç bir görünüşe sahip” diyerek tarif etmişti. öte yandan, romalılar kızıl saçlı köleler için daha çok para öderlerdi.

kızıl saçlı yahuda

the proverbs of alfred‘de kızıl saçlıların arkadaş olarak, secretum secretorum‘da da danışman olarak seçilmemeleri gerektiği konusunda uyarı yapılmaktadır. 14. yüzyıla ait bir başka belge, kızıl saçlıların çoğunlukla sadık dostlar olmadıklarını yazarken; 1659 yılında yayımlanmış bir eser, kızıl saçlı erkeklerin kınanma hatasını açıkça eleştirmiştir.

kızıl saçlılara karşı duyulan bu güvensizliğin, hz. isa’ya ihanet eden yahuda’nın da kızıl saçlı olmasına kadar uzandığını söyleyebiliriz. orta çağ’a ait sanat eserlerinde, yahuda ve magdalalı meryem çoğunlukla kızıl saçlı olarak tasvir edilmişlerdir.

orta çağ almanya’sında, çillere “judasdreck” (yahuda’nın kiri) denirdi ve hem yahudiler hem de kızıl saçlılar “en iyi ihtimalle kötü karakterli, en kötü ihtimalle de barbar” kişiler olarak aşağılanırlardı.

kızıl saç ve vampir

montague summers’ın the vampire( his kithand kin) kitabında, kızıl saçlı vampirlerin en tehlikeli vampirler olarak görüldüğünden söz eder ve saç renklerinin yahuda’ya hatta kabil’e kadar uzandığını belirtir. summers; bulgaristan, sırbistan ve romanya’da vampirlere “yahuda’nın çocukları” dendiğini iddia etmektedir.

hz. isa’ya ihanet eden yahuda’nın, ilk vampir olduğunu söyleyen bir ibrani efsanesi bile vardır.

aed adında katolik bir keşiş tarafından ms 843 yılında yazılmış olan the book of alugah’a göre tanrı, yahuda’yı kendisini asmasının ardından dirilterek cezalandırmıştır. aed’e göre tanrı, yahuda’yı kıyamete kadar tüm dünyayı dolaşmaya mahkûm etmiştir. yahuda güneşten korkacak ve yeryüzünü yalnızca gecenin karanlığında dolaşabilecektir. ölümün ardından gelen rahatlıktan mahrum kalacak ve sonsuza dek insanların kanını içerek hayatta kalmaya mahkûm edilecektir.

çeşitli rivayetler; yahuda’nın intiharının ardından dünya’yı bir vampir olarak dolaşmak için lanetlendiğini, vampirlerin gümüşten nefret etmelerinin sebebinin, hz. isa’yı öldürmesi karşılığında yahuda’ya verilmiş olan gümüş paralar olduğuna ve yahuda’nın soyundan gelenlerin onun izine -yani kızıl saça- sahip olduğuna yer vermektedir. ihaneti karşılığında aldığı otuz gümüş para, daha sonraları kendisine karşı kullanılan ve tenini tek bir dokunuşuyla yakabilen bir silaha dönüşmüştür.

tıpkı ucuz korku filmlerinde, vampirleri yok etmek için haç kullanılması gibi vampir ve kurt adamları öldürmek için de yüzyıllardır gümüş mermilerin kullanılması bunun makul bir açıklaması olabilir.

kızıl yahudiler

kızıl yahudiler, orta çağ’a ait almanca kaynaklarda geçen efsanevi bir yahudi kabilesidir. kızıl yahudiler, hristiyan dünyası için bir tehdit olarak görülüyor ve kıyamete doğru avrupa’yı istila edeceklerine inanılıyordu. neden bu isimle anıldıkları kesin olarak bilinmemekle beraber, kızıl saçlı olmalarından kaynaklandığı düşünülmektedir. yahudiler, hristiyan metinlerindeki orta çağ resimlerinde genellikle kızıl saçlı ve kızıl giysiler içinde resmedilmişlerdir.

orta çağ’a ait ibranice metinler; yahudi kadınları kızıl saçlı, yahudi erkekleri de kızıl saçlı ve kızıl sakallı olarak tasvir etmektedir. hatta bazı insanlar kızıl yahudileri, 8. yüzyılda museviliği benimsedikleri düşünülen hazar türkleri ile bir tutmaktadır. hazarlar, arap âlimler tarafından kızıl saçlı ve mavi gözlü olarak tarif edilmişlerdir.

büyülü kızıl saç

orta çağ anlayışı, kızıl saçlıların vücut sıvılarına büyülü özellikler atfediyordu. kızıl saçlı insanların vücut yağları, zehir yapımında kullanılıyordu. kızıl saçlı çocukların idrarı, vitray sanatı için kullanılan boyalara karıştırılıyordu. theophilus presbyter, kızıl saçlı bir erkeğin kanının bakırı altına dönüştürmek için gerekli olan malzemelerden biri olduğunu iddia etmiştir.

fransa’da kızıl saç

avrupa ülkeleri arasında, kızıl saçla ilgili en olumsuz düşüncelere sahip ülkenin fransa olduğu görülmektedir. bir fransız atasözü: “kızıl saçlı kadınlar ya saldırgandır ya da sahtekar ve genellikle hem saldırgan hem de sahtekardır.”

19.yüzyılda dahi “poil de judas” (yahuda’nın saçı) tabiri, kızıl saçlı kişileri tanımlamak için kullanılıyordu. 1500 yılında fransa’daki cadılar, hz. meryem’e “la rousse” yani kızıl saçlı diyerek hakaret ediyorlardı. 12.yüzyılda bir fransız bilgini, rakiplerinden birini durmadan kızıl saçıyla alay ederek aşağılamayı seçmişti.

bu ön yargının kaynağı nedir?

yazar ruth mellinkoff outcasts kitabında, bu önyargının kızıl saçlıların toplumda azınlık statüsünün bir sonucu olduğunu yazmıştır.

“kızıl saçlar, kızıl bir sakal ve kızıl ten -ayrı ayrı ya da bir aradayken- alışılagelmişin dışında olmaları sebebiyle şüpheli, saf olmayan ve tehlikeli kabul edilmişlerdir… unutulmaması gereken nokta; bu özelliklerin, kızıllığın çok daha yaygın görüldüğü düşünülen irlandalılar da dâhil, tüm etnik gruplarda azınlık olmasıdır.”

“onun saçlarını kızıla boyayıp cehennem ateşine davetiye çıkarma.” – aziz jerome

bir başka ünlü kızıl, mark twain şöyle der: “insan türünün geri kalanı maymundan türerken, kızıl saçlılar kediden türemiştir.” elbette, orta çağ’daki insanların kediler hakkındaki düşünceleri için ne kadar az şey söylenirse o kadar iyidir.