ahmet hamdi tanpınar

yahya kemal tarafından şiir yazmaması telkin edilmiş o da üstad saydığı kişinin alt mesajından etkilenerek şiire mesafeli durmuştur. hatta bir dost meclisinde bu işi (şiir yazmayı) beceremediğini bile söylediği rivayet edilir. bunun temel sebebi şiir kitabı bile çıkmamasına rağmen şiirleri edebiyat çevrelerinde ezbere bilinen yahya kemal'in şiir benimle birlikte bitmiştir, zirvesi benimdir tarzındaki tavırlarıdır. kim bilir bu şekilde şiirden uzaklaşmasa tanpınar belki de bu kadar güzel kurgulu romanlar kaleme alamayacaktı...

türk edebiyatının en büyük üç yazarından biridir. (diğerler (bkz: peyami safa) (bkz: orhan pamuk) )
onu yalnızca romancı olarak değerlendirmek doğru olmaz, aynı zamanda bir edebiyat tarihçisi, şair ve deneme yazarıdır. (bkz: saatleri ayarlama enstitüsü) ve (bkz: huzur) romanları diğer eserlerine göre ön planda olsa dahi (bkz: beş şehir) adlı eseri onun deneme alanındaki ustalığını, (bkz: 19. asır türk edebiyatı tarihi) adlı eseri türk edebiyat sahasına hakimiyetini gözler önüne serer.
dost meclislerinde ondan bahsedecek olursanız yalnızca romanlarından değil, diğer eserlerinden de söz edin.

ne içindeyim zamanın,
ne de büsbütün dışında;
yekpare, geniş bir anın
parçalanmaz akışında.
bu güzel dizelerin sahibi akademisyen, edebiyat tarihçisi, yazar, şair, deneme yazarı kimse.

-ama doktor, ben hasta değilim...allah rızası için... size anlattım.
tekrar gözlerini gözlerime dikti en katî sesiyle:
-hastasınız... diye kesip attı. psikanaliz çıktığından beri hemen herkes az çok hastadır.

ahmet hamdi tanpınar, saatleri ayarlama enstitüsü

“insanoğlu,insanoğlunun cehennemidir”..

en sevdiğim edebî kişiliklerden biridir.

haklı olmak, haklı olduğunu bilmek, bir insanı bir ordu içinde bile güçlü yapar.demişliği vardır.

yahya kemal ve ahmet hamdi tanpınar dostluğu, edebi kişilikleri, üslupları, şiirleri, nesirleri, bu adamlar baştan ayağa sanatkârlar. saatleri ayarlama enstitüsü' nde de baş kahramanlarımız kendilerini temsil ederler.

huzur romanını okuduğum yazar.

diline, betimlemelerine, portrelerine hayran olduğum eşsiz yazar... sahnenin dışındakiler kitabından bir alıntı bırakıyorum:
"fakat insan yarabbim insan ne kadar zayıftı. kime dokunmak istesem, kuru bir dal gibi elimde kalıyordu."

bazı edebiyat bölümlerinde hazreti tanpınar olarak anılır. konu bambaşka bir şey olsa bile hazretten birkaç alıntı yapmak veya bir şekilde anmak olmazsa olmazdır. özellikle 1980'lerden itibaren amerika'yı yeniden keşfetmek suretiyle çok öne çıkarılmıştır. edebiyat üzerine yalnızca yazmamış aynı zamanda düşünmüştür de. güçlü bir kalemi vardır, saatleri ayarlama enstitüsü ve beş şehir hakikaten türk edebiyatında müstesna yerler teşkil ederler. şöyle bir sözü vardır hazretin: "dikkat dehânın yarısıdır".

muhteşem dizelerin yazarıdır.

türk şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat tarihçisi, siyasetçi ve akademisyendir. yahya kemal'den etkilenmiştir. çok fazla romanı yoktur daha çok şiirleri vardır ama romanları da çok beğenilmiştir. bende de 'saatleri ayarlama enstitüsü' adlı kitabı var. roman doğu-batı çatışması üzerine kuruludur aslında ve o dönemi anlamak için idealdir. aslında 'ne içindeyim zamanın' şiiri en meşhurlarındandır ama ben buraya sevdiğim başka bir şiirini koyacağım.

aşk!..

aşk dediğin nedir ki
tenden bedenden sıyrık
çocukların içinde
yaşadığı bir çığlık

aşk dediğin nedir ki
histen nefesten varlık
umutsuzluk içinde
karanlıkğa son ıslık

edit: aslında başta 'bir adın kalmalı' adlı şiirin bir kısmını paylaşmıştım ama sevgili yazarlarımızdan @rimbaud bu şiirin aslında ahmet hamdi tanpınar'a değil ibrahim sadri'ye ait olduğu ile ilgili bir yazı attı bana. şaşırdım açıkçası uzun zamandır yanlış biliyormuşum. ben de düzeltip başka bir şiir paylaşayım dedim. bu konuda beni bilgilendirdiği için tekrardan teşekkür ederim.
ilgili yazıya ulaşmak isterseniz buradan

babası kadı olan yazar, öğrenimi boyunca tabir yerindeyse şehir şehir gezmiştir. üniversitede ilk olarak veteriner okuluna başlıyor sonra bırakıp edebiyat fakültesine geçiyor ve yahya kemal beyatlı'nın öğrencisi oluyor.
mezun olduktan sonra farklı şehirlerde öğretmenlik yapıyor. 1933 yılında ahmet haşim öldükten sonra onun yerine güzel sanatlar akademisinde sanat tarihi ve estetik dersleri vermeye başlıyor. saatleri ayarlama enstitüsü muhtemelen bu sıralarda filizleniyor zihninde.
1939'da istanbul üniversitesinde kurulan yeni türk edebiyatı kürsüsü profesörlüğüne atanıyor. ve chp milletvekilliği yaptığı dönem hariç 1962 yılında ölene kadar üniversitedeki görevine devam etti.
trt belgeseli;

ne yardan ne de serden geçebilen yazar, şair.

beni büyük hüsrana uğratan yazardır. kendisinin ırkçı ve kadını sadece nesne olarak gören biri olduğunu öğrendiğimden beri hiçbir işim yolunda gitmiyor sözlük.

(…) atilla beni burada bir zenci romancı ile -baldwin, bilmem neyin baldwin’i- tanıştırdı. bir romanını almış henüz okuyamamıştım. benim tuhaf huylarımı bilirsiniz; öyle zenci, çinli filândan pek hoşlanmam. bana hilkatin acaiplikleri gibi gelir. ben âri ırkdanım. buna rağmen oğlan müthiş sevimli. ecinni gibi bir şey. gayet tatlı el işaretleri var. bu işaretler ve güzel gözleriyle yamyam dişlerini unutturuyor. yakında, galiba gelecek hafta istanbul’a geliyor. new york’da bir piyesinde oynayan aktörümüze misafir olarak. herhâlde tanıyacaksınız. pek şeker şey. (…)
(paris, 8 ocak 1960, adalet cimcoz’a, sf.158)

şiir söylemekten ziyade bir susma işidir, der.

ı.
kader celladına sessiz uzat boynunu;
acıma ne kendine ne de gelecek günlerine
yalnız bir düşünceye yum gözlerini
son darbe inmeden evvel, en son anda
bir çiçek, bir kuş, bir tebessüm ol;
düşüncen kurtarsın seni senden,
bil ! biraz sonra
ebediyen senindir
senden uzak olan her şey.

ıı.
ellerini yüzümde gezdir,
sil alnımdan yorgunluğu
gözlerimin altından,
yaşamak korkusunu al.
avuçlarından çıkmış bir heykel olsun başım.
sonra sen de gözlerini kapat,
bırak, ellerin sessizce düşünsün.
düşüncende yaşamak isterim ben senin:
bir gün en yalnız saatinde,
parmak uçlarından
ve avuçlarından
gelip konuşurum seninle.

ııı.
ayrılalım,
sen annen güneşe git, nur ol;
ben toprakta dağılacağım.
bir akşamüstü
ormanı tek bir saz yapan
en son dalda
son ışık ol,
gel, beni bul.
#avareilhamlar24ocak1962
ahmet hamdi tanpınar.

hocayı çok severim. bana deseler ki, istediğin beş insanla tanışma fırsatın var büyük iskenderi listemden çıkarır bu hocayı tercih ederim. neden mi ?
hocanın yeni türk toplumu hakkındaki fikirleri atatürk’ün fikirleriyle çok uyuşur ve ben atatürk’ün fikirlerini çok severim. atatürk tanpınar gibi düşünmese, farklı bir düşüncede olsa gene de tanpınar’ı tutardım. çünkü tanpınar geçmişi toptan reddedeyim kafasında değildir, eskinin iyi yanlarını almamız gerektiğini söyler. atatürk’te benzer şekilde toptan batılı olalım demez, bir eski türk toplumun iyi yönleri ile batının iyi yönlerini bir araya toplayalım, özümüzden kopmayalım ama kötü yönlerimizi de iyisiyle değiştirelim der.

saatleri ayarlama enstitüsündeki hayri irdal’ın ustası muvakkit nuri efendi ile oğlu ahmet. nuri efendi eskinin iyi yönlerini temsil eder, ahmet yeninin iyi yönlerini. tanpınar hoca bu ikisinin birleşimini hayal eder. ben buna yeni türk kimliği demek istiyorum. tanpınar bu iki karakter üzerinden yeni bir türk kimliği kurma çabasına girer. doğru olan budur der.

peki oldu mu bu ? doğru olanı yaptık mı? tabi ki hayır. biz eskinin berbat yönlerini kendinde toplayan seyit lütfullah’ı önder, halit ayarcı’yı idol aldık. tanpınar’ın da atatürk’ünde söyledikleri havaya karışıp gitti.

hocayı okurken roman okuyormuş gibi okumayın, düşünce adamı var karşısınızda daha dikkatli olun.

modern türk edebiyatının mihenk taşlarından birisidir. genelini hece ölçüsüyle yazdığı; zaman, yalnızlık, aşk, mitoloji gibi temaları işlediği şiirleri ahenkli ve felsefi duyuşlar içerir. romanlarındaysa devrinin sosyal problemlerini usta bir kurguyla yansıtmıştır.