çalıkuşu

reşat nuri güntekin'in 1923'de yayımlanan romanıdır. yeni atanmış genç bir öğretmenin gittiği köy okulunda yaşadığı sorunları dile getirir. eğitim sistemi, köy okullarındaki fiziki yetersizlikler,atandığı yerlerdeki sosyolojik sorunlar (maalesef eleştirilen sorunların hepsi devam etmektedir.) göze çarpan ayrıntılardandır.

önce "istanbul kızı" adıyla 4 perdelik bir oyun olarak çıkarılmış, daha sonra vakit gazetesinde "çalıkuşu" ismiyle çıkarılmış ve büyük ilgi görmüştür. konusu anadolu'da geçen ilk romandır.
atatürk'ün başucu kitabıdır. her gün rastgele bir yerinden birkaç sayfa açıp okuduğu söylenir.

reşat nuri gültekinin cumhuriyetin ilk yıllarında kadınların toplumdaki var olma mücadelesini anlatan romanıdır. kitap, ana karakter feridenin nişanlısı kamran tarafından aldatılıp anadolunun çeşitli köylerinde öğretmenlik yapmasını konu alır.

kitap aynı zamanda atatürk’ün de en sevdiği kitaplardan birisidir. kitabı okumayanlara okumalarını, dizisini izlemek isteyenlere ise aydan şener ve kenan kalavın rol aldığı çalıkuşu dizisini izlemeleri tavsiye ederim.

iki kez okuduğum nadir kitaplardandır ki benim için çok zordur bu. osmanlı toplumundaki kültürel ve ekonomik çöküşü ve anadolu'daki yansımalarını bir kadının gözünden anlatan çok güzel bir romandır. köy öğretmenliği yapan bir kadının modernleşme ve çağdaşlaşma mücadelesi, aydın çocuklar yetiştirebilme çabası ancak bu kadar romantik anlatılabilirdi.

cumhuriyetler romantizme ve romantik sanatçılara çok şey borçlu.

lise yıllarımda okuduğum bir roman. atatürk'ün de başı ucu kitapları arasında yer aldığını biliyordum ve alıp okumamda ki en büyük etken buydu, belki de aynı sayfalar da aynı duyguları yaşamış olabiliriz, aynı yerlerde ağlamış bile olabiliriz diye heyecanlandığımı hatırlıyorum. kitabın yazarı reşat nuri güntekin büyük bir üstat sahiden, kelimeleri ruhundan akıyor sanki.


romanın özetine gelecek olursak; feride, bir subayın kızıdır. küçük yaşta ebeveynlerini kaybeder ve teyzesinin yanında kalmaya başlar. teyzesi besime onu yatılı olarak notre dame de sion fransız lisesinde okutur. yaramaz bir çocuk olduğundan mütevellit okulda ona "çalıkuşu" adını takarlar. tatillerde teyzesinin köşkünde kalan feride, teyzesinin oğlu olan kamran'dan hoşlanır ve birbirlerini severler daha sonra da nişanlanır. kamran, sarışın ve yakışıklı bir gençtir. evlenmek üzereyken bir kadın mektup getirir. kamran'ın yurtdışında bulunduğu sırada münevver adında genç bir kadınla ilişkisi olduğunu öğrenir.


bunun üzerine feride, her şeyi bırakıp kaçar. anadolu'da öğretmenlik ister. o günden itibaren yaşadıkları not düşmeye başlar. bursa'da bir okula tayin edilir. kasabada kadrolar dolu olduğundan dolayı, kimsenin gitmeyi kabul etmediği zeyniler köyüne yerleşir. orada munise adında bir kızla tanışır.feride teselliyi munise de bulur ve evlat edinme kararı alır. ikisi mutlu bir yaşam sürerler. bu dönemde feride; bursa, çanakkale, izmir, kuşadası gibi yerlere taşınır. güzelliği başına dert olur ve gittiği yerlerde karşısına yeni erkekler çıkar. zeyniler köyünde tanışmış olduğu hayrullah beyle yeniden kuşadasında karşılaşır. doktor hayrullah bey, emekliye ayrılmış ve kuşadasına yerleşmiştir. ferideyi kızı gibi görerek korur. bu arada, munise hastalanır ve ölür. feride iyice yıkılmıştır. söylentilerin yayılmasından sonra doktor hayrullah beyle, kağıt üzerinde evlenirler. fakat aralarındaki ilişki baba-kız ilişkisidir. hayrullah bey, bir gün feridenin tutuğu notları bulur ve okur. feride, hala kamranı sevmektedir. hayrullah bey, öldükten teyzesinin yanına gitmesini ve kapalı zarfı kamran'a vermesini vasiyet eder. zarfın içinde günlük ve mektup bulunmaktadır. hayrullah bey, kamran'a ferideyi bırakmamasını söylemektedir. bunun sonucunda, hayrullah beyin vefatının ardından feride teyzesinin yanına gider. kamran, zarfın içinden çıkan günlüğü sabaha kadar okur ve bir daha feride'yi bırakmaz, tekrar birleşirler.

bu kitabın ününü çok duydum. her sorduğumda tavsiye edilen bir kitaptı. ama kalın olduğu için cesaret edememiş, kitaplıkta aylarca bekletmiştim. şimdi anlıyorum neden ısrarla tavsiye ettiklerini.

kelimeler özenle seçilmiş, cümleler inci gibi dizilmiş, sayfalar ilmek ilmek dokunmuş. kitabın edebiyatımızdaki yerini ve öneminin herkes biliyor. reşat nuri güntekin'e yakışır bir kitap. aşk, ihanet, özlem, üzüntü, sevgi tek bir kitapta ve tek bir insanın duyguları. bu kadar duyguyu üst üste kaldirabilmek zor, bunlarla birlikte yıllarca yaşayabilmek daha zor. bunların üstüne bir de geçim sıkıntısı yüklendimi feride'nin omuzlarına...

çalıkuşu'na açılan bu kitapta bizi feride'nin günlükleri karşılıyor. onun mutlulukları, onun hayal kırıklıkları.. yeri geldi feride'yle sevdim, çalıkuşu'yla daldan dala atladım, gülbeşeker'le kaçtım. nerden bakarsam bakayım kamran'ı suçlu buldum, kitabı okumadım hissettim.

tek suçu ölesiye sevmek olan, naifliğiyle gönlümüzde taht kurmuş bir ipekböceği'ydi o. nasıl kıydılar ona, insan acıtırım diyerek parmaklarının ucuyla okşarken saçlarını, kamran nasıl ihanet etti? nasıl üzmeyi başardı?

feride'nin neredeyse bütün hayatı kaçmakla geçiyor; kendisinden, kamran'dan, geçmişinden. ama kaderinden kaçmayı başaramıyor "aynı duayı birbirinden habersiz eden iki insan er ya da geç kavuşurmuş" birbirlerinin kaderi olurlarmış. evet, feride sarı çiçek romanından sonra kamran'dan nefret etti. ama vazgeçemedi, içinde bir yerlerde onu yaşatmaya devam etti.

her sayfasında kendimden bir parça bulduğum bu kitabı herkese tavsiye ederim.

charlotte bronte'nin jane eyre'ına ciddi anlamda benzer bulduğum bir kitaptır.
kitabın temel akışı, olayları yönlendiren motivasyonlar ve karakterler iskelet olarak birbirine fazlasıyla yakındır.
bu iki kitap arasında* 75 yıl gibi tarihi açıdan kısa sayılabilecek bir zaman diliminin bulunması da bu şüphemi kuvvetlendirmekte (esinlenme konusundaki şüphemi).
çalıkuşu'nda anadolu'yu ve bizim insanımızı yansıtan birçok yerli öğe elbette ki vardır. zaten jane eyre ile aralarındaki yegane farkın da bu olduğunu düşünüyorum. başka da belirgin bir fark bulamıyorum ne kadar çabalasam da.
fakat şahsi görüşüm, bunun reşat nuri'nin farkındalığında gerçekleşen bir durum olmayadabileceği yönünde.
tıpkı harry potter'ın ilk kitabı ingiltere'de ortaya çıkmadan çok önce*, ana karakterlerin isimleri de dahil olmak üzere birçok ortaklığı bulunan başka bir kitabın daha amerika'da yayınlanmış olması gibi*.

okuduğumda en çok etkilendiğim romanlardan biri. romanın dili o kadar güzel ki resmen o hikayeyi yaşadığımı hissettirmişti bana. ayrıca atatürk'ün o büyük mücadele sırasında bu kitabı okuyup, kitaptan etkilendiğini ve çevresindekilere okumalarını tavsiye ettiğini öğrendiğimde insani duygularını dışarı yansıtabilmesinden dolayı ona olan saygı ve sevgimi daha çok arttırmıştı. sonuçta şimdiki lider kin ve nefret dışında herhangi bir insanlık belirtisi göstermiyor.
son söz olarak okumayan herkese okumalarını tavsiye ediyorum. mümkünse dizilerini izlemeden önce, zihninizde herhangi bir karakter belirmemişken okumaya çalışın.

dizisinde fahriye evcen'in feride karakterini çok güzel yansıttığını fakat kamran'ın diziyle uzaktan yakından ilgisi olmadığını düşündüğüm (bakınız isim kamran, kamuran değil... kamran sarışın ve nahif, dizideki esmer ve heybetli...) reşat nuri güntekin romanı.

ayrıca tüm kitaptan uyarlanan dizilerimizde göreceğiniz gibi kitapta olmayan bir sürü kurgusal bölüm mevcuttur.

güya aynı adlı romandan diziye uyarlama. diziyi izledikten ve yarım kalmasının verdiği hırstan sonra kitabı alıp okudum. osmanlı döneminde geçen sıcacık bir roman. isimler dışında diziyle zerre i miskal alakası yok.

kız arkadaşımın en sevdiği kitaptır kendileri.. onun tavsiyesi ile okuduğum ve ona okudum diyebilmek için 2 günde bitirmiştim. ayrıca ilk basımları osmanlıca olup, koleksiyonerlerin peşinden koştuğu ve bu yüzden çok kıymetli olan kitaptır. aynı zamanda atatürk'ün başucu kitaplarındandır...

yayınlandığı yıl doğan kız çocuklarının pek çoğuna baş kahraman feride'nin adı verilmiş ve kız çocuklarının da okutulması konusunda topluma ışık olmuş reşat nuri güntekin romandır. okuyunuz, okutunuz.

küçük yaşta hem yetim hem de öksüz kalan feride’nin maceralarını , kamran ile olan atışmaları , başına gelen olayları anlatıyor. okurken hem güldürüp hem düşündürüyor. tavsiye ederim. eski dilimizden kelimeler çok hoş kullanılmış. hepimizi geçmişe götüren bir kitap. keyifli okumalar.

gözlemlerime göre özellikle normalde kitap okumayı sevsin sevmesin ortaokul çağında okumuş kızlar (benim de dahil olduğum güruh) arasında özel bir sevgi beslenen kitap. feriye'yi sevmekle beraber tekrar tekrar okumaktan da oldukça keyif alırım. ama malesef şuan elimde mevcut değil. telifinin kalkmasını ve fiyatının makul seviyelere düşmesini beklemekteyim.

reşat nuri güntekin'in kaleme aldığı bir kısmı günlük tarzında yazılan bir romandır.

romanaın baş karakteri feride,nişanlısı kamran tarafından ihanete uğramasının ardından yaşadığı olayları konu edinir.
kitabın aynı zamanda dizi ve sinema uyarlaması da vardır.

kitap kalın olmasına rağmen bir solukla okunabilecek sürükleyici bir kitaptır. ayrıca her evde bulunması gereken ve okunmasını mutlaka tavsiye ettiğim bir kitap.
kitabı okumayanlar veya bilgi sahibi olmak isteyenler için aşağıya özet bırakıyorum efendim.*

romanın baş kahramanı olan feride,küçük yaşta annesi ve babasını kaybetmiştir.teyzesinin korumasında fransız yatılı okulunda okur.
çalıkuşu lakabını yaramaz oluşunda ve yerinde duramayışundan alır.
başta kamran'ı sevmediğini söylemesine karşın kamran'a aşıktır.kamranın da ona bir takım hisleri vardır. kamran aynı zaman da da teyzesinin oğludur.zmanla birbirlerine açılır ve nişanlanırlar.
tam evlenecekleri gün bir kadın çıkagelir . kamranın bir zamanlar yurt dışında bir kadınla ilişkisi olduğunu öğrenir ve bu ona çok ağır gelir.herşeyi olduğu gibi bırakıp kaçar. feride anadoluda bir çok yerde öğretmenlik yapar. zeyniler'de munise adında yardıma ihtiyacı olan bir kızı evlat edinir. anne sevgisini daha önce tatmamasına rağmen çok şefkatli davranır.

güzelliği her yerde dedikodular çıkmasına sebep olur. munise hastalığından dolayı öldükten sonra o da kahrolur ve hastalanır.
zeyniler'de tanıştığı hayrullah bey ona yardımcı olur ve evinde bakar.
tabi dedikodular boş durur mu?
aralarında baba-kız ilişkisi olan bu ikili arasında bile böyle bir şey çıkartırlar.onlar da kağıt üzerinde evlilik yaparlar.
bir gün hayrullah bey,feridenin öğretmen olduğu günden beri yazdığı günlüğü okur olan biteni anlar ve saklar.
hastalandığında günlüğü içine koyduğu ve tüm olanları anlattığı bir mektup yazdığı kutuyu feride'den kamran'a vermesini ister. ölümünden sonra vasiyet yerine getirilir. kamaran olan biteni anlar ve feridenin yaşadığı olaylar karşısında üzülür.
romanın sonunda feride ile kamran evlenir.*


'' aynı duayı birbirinden habersiz eden iki insan, er ya da geç birbirlerine kavuşurlar. ''
çalıkuşu

turnosol kağıdı ifadesini ilk defa kullanacağım. evet, bu başlık turnosol kağıdıdır. çalıkuşu turnosol kağıdıdır. türkiye'de kitap okunmadığını, okuyanların da saçma sapan kitaplar etrafında gezindiğini gösteren bir turnosol kağıdı. iyi okurları kötülerden ayırt eden bir turnosol kağıdı. işkencedir yahu çalıkuşu! ortaokul seviyesinde çocuklar belki haz duyabilirler ama ergin bir insana çin işkencesidir. roman bile demem ki ben çalıkuşu'na. feride'nin hezeyanlarından ibâret zayıf bir anlatıdır. o dönemki anadolu gerçeğini filan göstermesi bir romanı iyi yapmaz. teknik kusurlara girmem bile, lüzumu yok. feride ve kamrân çekilir karın ağrıları değildir. batılı anlamda türkçede roman yoktur diyenlere çok ama çok yaklaşıyorum son zamanlarda.

kalbi kırık bir genç kadının serüvenleri olarak bilinse de, istiklal harbi dönemindeki anadolu şartlarına ve toplum yapısına ışık tutan reşat nuri güntekin romanı. 1920'li yılların başında istanbul'dan anadolu'ya gelen, önce bürokrasinin sonra kasaba halkının ön yargıları ile baş etmek zorunda kalan, her şeye rağmen içindeki hevesi ve heyecanı öğrencilerine aktarmayı başaran feride' nin muhteşem hikâyesine tanıklık ederiz. birinci şahıs anlatım sayesinde onun düşünce dünyasında yol alma, değer yargılarını keşfetme şansı yakalarız. böylece benzer yollardan geçtiysek 2000'li yıllarda bile pek bir şey değişmediğini fark ederiz. bu yönüyle yeşil gece, vurun kahpeye ve yaban gibi dönem eserlerini anımsatır.

işin bir başka ilginç yanı ise, reşat nuri güntekin'in feride karakterinin zihnine girip onun duygu ve düşünce dünyasını yansıtabilme becerisidir. ne kadar büyük bir yazar olduğunu bu vesileyle bir kez daha kanıtlar. yeri gelmişken aynı yazarın yeşil gece romanını da tavsiye ederim.

birbirini gerçekten sevenlerin ne zorluklar yaşamış ne çileler çekmiş ne olursa olsun eninde sonunda kavuşacağına dair bir aşk güzellemesi bir eski zaman sevda destanı.saf dünyanın saf aşıkları efsanevi aşıklara nazire yaparcasına feride ile kamran.

bir erkeğin, bir kadının iç dünyasına böylesine güzel dokunabildiği nadide kitaplardan, koskoca reşat nuri güntekin ne de olsa. ferideye aşık oldum, kamran'dansa hep nefret ettim. feridenin muniseyi sahiplenmesi her zaman en etkilendiğim şeylerden biri olmuştur. bir kadının o zamanlarda kendi başının çaresine bakabilecek, bir çocuğu evlat edinip o dönemin şartlarında babasız büyütebilecek, söylenen her şeye göğüs gerebilecek kadar güçlü olması günümüzde bile zorken feridenin gücü ve azmi, hiçbir şeyin onu yıkmaması onu idolüm yapmıştı. o yüzden kamranla beraber olmasını hiç istemedim.

daha sonra jane eyre okuduğumda birçok benzerlik bulduğum bir kitaptı ama çalıkuşunun yeri her zaman başka. feride, jane eyre ve elizabeth bennet sanırım hayatımın sonuna kadar örnek alacağım kadınlar.

osmanlı zamanında geçen `çalıkuşu` lâkaplı feride ve kuzeni kamran arasında yaşanılan aşk hikayesidir.
reşat nuri güntekin`in kitabıdır.
başrolünde fahriye evcen ve burak özçevit`in oynadığı dizisi mevcuttur.