dil mi düşünceyi yönetir düşünce mi dili yönetir sorunsalı

kelimelerle kendimizi ve gördüklerimizi ifade edebildiğimiz, yorumlayabildiğimiz için dil olmadığında düşünceler bir hiçtir. (bkz: george orwell) 1984 adlı romanında (bkz: yenisöylem) adını verdiği yöntem ile dildeki kelimeleri kaldıran bir yönetim sistemi kurmuş, bunun sonucunda insanların düşüncelerini daha kısıtlı ve dar hale getirmiştir.

bu yüzden bildiği kelime sayısı az olan insanlar daha kısıtlı düşüncelere ve ifadelere sahiptirler..

rusya'da ebeveynleri hasta ya da madde bağımlısı olan ve ihmal edilen bebekler; hatta bazıları bağlanmış, sadece önlerine yemek atılarak büyütülmüş ve konu ile ilgili kısmı hiç konuşulmamış, konuşma öğretilmemiş ve dili kullanmayı bilmeyen çocuklar ile ilgili bir program izlemiştim. bu çocuklar 5 yaşından önce topluma kazandırma çalışmaları ile konuşmayı tamamen başarabiliyorlarmış. ama 5 yaşından sonra asla bağlaçları kullanmayı öğrenemiyor ve kendilerini tamamen ifade edemiyorlarmış. bu çocuklar kendilerini ifade edemediklerinden düşünceleri de tam anlaşılamıyormuş.

linguistic determinism'e göre dil, düşünceyi yönetir. yukarıdaki tanımlarda bahsedilen sapir-whorf hipotezi' nin biraz daha katı halidir bu.
örnek olarak genelde şunlar verilir (tam hatırlamıyor olabilirim, yanlış yazarsam düzeltin lütfen):
aborjinlerin dilinde sağ-sol gibi yön bildiren kelimeler yoktur, bunun yerine kuzey, güney, doğu, batı yönlerini kullanırlar. bunun bir sonucu olarak da herkes küçük yaştan itibaren yönünü bulmayı kolayca öğrenir ve zorlanmaz. dilin bilişsel etkisi açıkça görülür burada.
bir başka örnek kutup yerlilerinin beyaz rengi için onlarca farklı ismi olması ve bunları kolayca ayırt edebilmeleri.

hatta bu konuda okuma yaparken türkçede de böyle diğer dillerde olmayıp bizde çokça bulunan ne var diye tartışmıştık bulabildiğimiz tek şey aile akrabalık kelimeleri olmuştu. bunun düşünceyi nasıl etkilediği başka bir tartışma konusu. *

dil düşünceyi yönetmez ama etkiler ve ona bir yönelimsellik kazandırır. kelime ve şey arasında, yani gösteren ve gösterilen arasındaki ilişki tamamı ile rasgele olsa bile beyin bunu spesifik olarak ayrıştırıp anlam üretmeye çalışır. bundan dolayı dil ve düşünce arasındaki ilişki bir tahakküm ilişkisinden ziyade, birbirine içkin iki kavramın ilişkisidir. dil olmadan da düşünce varlığını sürdürebilir fakat daha ilkel bir biçimde.

(bkz: kelimeler ve şeyler)
(bkz: dilin aynasından)

dil düşünceyi yönetseydi keçilerin dünyayı ele geçirmesi gerekirdi denilerek cevaplanacak soru:

dil ve düşünce ayrılamaz bir bütündür, bu konu da tavuk yumurta paradoksu gibi bir şeydir.*

karışık. hatta oranın ne olduğuna göre karakterler oluşur.

şahsi fikrim yanlış versus. hem dili hem düşünceyi beyin yönetir. her zaman böyle mi olur ? hayır elbette, etrafınıza bakın yeter. ama siz beyninize güvenin, yarı yolda bırakmaz.

dil düşünceyi yönetir yoksa bu kadar patavatsız insan olmazdı.

bazen degisir. makbul olan dusuncenin dili yonetmesi.

dil, düşüncelerin hapishanesidir. kelimeler albayım bazı anlamlara gelmiyor diye boşuna söylememiş ünlü düşünür.

dil düşüncenin kafes’idir.

düşünüp, konuşanlar için düşünce dili yönetir.
konuşup, düşünenler için dil düşünceyi yönetir.

dilin fonetiğinin konuşma üslubu ile parelel olarak direk düşünceyi etkilediğine dair düşünce, henüz kanıtlanamadı. ancak dil yapısının toplumlara olan etkisi "örtük örf" denilen bir olgu ile kitaplarda boy göstermekte.

yani kanıtlanmış bir etkileşim mevcut ancak kimin kimi etkilediği, tavuk yumurta meselesine dönmüş durumda...

düşünce dili yönetir. boş konuşan ve patavatsızca konuşan kişiler tam da öyle düşündükleri için can sıkıyor. ama dil sürçmesi ve kelime atlama olayı tamamen hızlı düşünüp dilin bu hıza yetişememesinden kaynaklanır.

dil, sevişmeyi yönetir.

sapir whorf tezini getiriyor aklına insanın. dil düşünceyi belli çerçeveler içinde hapseder bu açık ve net. zaten bunu kırabildiği zaman yaratıcılık denen kavram ortaya çıkıyor. yani ideali düşüncenin dili etkilemesidir. fakat genelde günlük hayatta kullanılan dil düşünce kalıpları hatta yapılan safsataları etkiliyor. bazı bilişsel eğilimler de bu biçimsel hatalara alet oluyor.

düşünce dili yönetir, olur olmadık yerlerde saçmalamamız bundandır. eve misafir gelir, fakat keşke gelmeselerdi diye içinden düşünürsün, 'hoş geldin' diyecekken 'oo maşallah sürekli burdasınız' dersin.

üçgen şeklinde birbirleriyle ilişkililerdir. tam bir ayrım yoktur.

düşüncem dilimi yönetemiyor patavatsız ben.
demek ki benim için dil, düşünceyi yönetir.

düşünce dili oluşturur çünkü diller insan ürünüdür. dili ilk meydana getirenlerin düşünceleriyle şekillenen dil, gelecek neslin de belirlenen yolu izlemesine neden olmuş. düşüncenin dili etkilemeyi bıraktığı yerde dil düşünceyi etkilemeye, dilin düşünceyi etkilemeyi bıraktığı yerde de düşünce dili etkilemeye başlar ve çıkılmaz bir döngü meydana gelir.